Ang arena ng pandaigdigang batas ay muling niyanig ng isang shocking na desisyon, at sa gitna nito, ang matibay na tinig ng isang international law expert ang umalingawngaw: ang ICC, sa pagtanggi nito sa interim release ni dating Pangulong Rodrigo Roa Duterte, ay nagpakita ng kawalan ng awa at hindi makataong paghuhusga.

Sa isang emosyonal ngunit detalyadong spokes hour, ibinunyag ni Atty. Harry Roque ang kanyang matinding pagkadismaya at pagtataka. Ang dating tagapagsalita ng Pangulo ay hindi lamang nag-ulat; siya ay nagbigay ng isang professional opinion na humihiwa sa apat na pangunahing pagkakamali ng korte, na nagpapatunay na ang pagkulong kay “Tatay Digong” ay hindi lamang legal na kwestiyonable, kundi isang hindi patas na parusa na ipinapataw nang walang sapat na batayan.

Ang Sakripisyo sa Europa: Isang Vow na Hindi Maibabalik

Sinimulan ni Roque ang kanyang pahayag sa isang personal na pagbabalik-tanaw sa kanyang emotional rollercoaster. Inamin niyang halos umalis na siya patungong Austria [00:09], isang pagkakataon sana upang makapagsimula ng bagong buhay. Ngunit ang kanyang pagtigil sa Netherlands ay tila “mensahe ng Panginoon” na dapat siyang manatili [00:46].

Ang dahilan? Si “Tatay Digong” lamang [00:52].

Ibinahagi ni Roque ang kanyang sakripisyo: ang pagtalikod sa isang safe haven kasama ang kanyang misis kung saan wala siyang gagastusin, para lamang pumunta sa Europa kung saan “mauubos ng savings ko” [01:04] dahil sa taas ng gastusin. Ang lahat ay dahil sa isang solemn na pangako: “ang pangako ko na hindi ko siya iiwan” [02:19].

Kaya naman, ang bigat ng balita noong nagdesisyon ang ICC na basurahin ang hiling para sa interim release o panandaliang kalayaan ni Duterte ay nagdulot sa kanya ng matinding kalungkutan [01:26]. Bagama’t alam niyang walang precedent ang ICC sa pagbibigay ng interim release para sa crimes against humanity [01:43], umasa siya na dahil si Duterte ang kauna-unahang 80-anyos na may “matinding mga karamdaman” [02:04], magkakaroon ng bagong desisyon. Ngunit hindi ito nangyari.

Ang Unjust Standard: Presumption of Guilt, Hindi Innocence

Ang pinakamalaking legal na pagsalungat ni Roque ay nakatuon sa standard ng ebidensya na ginagamit ng ICC para mag-isyu ng warrant of arrest. Paliwanag niya, ang ICC ay gumagamit lamang ng “good grounds” o “good reasons” [04:57], isang napakababaw na threshold ng ebidensya, kumpara sa “probable cause” na mas mataas na standard—ang likelihood na nagkaroon ng krimen at ang nasasakdal ang gumawa nito [05:06].

Dahil sa napakababaw na threshold na ito, naniniwala si Roque na dapat lamang na ibigay ang interim release bilang “a matter of right” [06:01] para balansehin ang sitwasyon. Ang International Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY), aniya, ay nagbigay ng panandaliang kalayaan sa karamihan ng mga akusado dahil sa parehong standard [05:45].

Sa hindi pagbibigay ng interim release, nagkakaroon daw ng “presumption of guilt” [06:14] sa halip na presumption of innocence. Ang malinaw na ebidensya ng kawalan ng hustisya ay ang katotohanan na si Duterte ay “walong buwan ang nakakulong wala pang probable cause” [06:15]. Para kay Roque, ang detention na ito ay parusa na bago pa man mapatunayan ang pagkakasala, na lumalabag sa Rome Statute mismo [16:12].

Ang Apat na “Fatal Flaws” sa Desisyon ng Hukuman

Ibinagsak ni Roque, bilang isang international lawyer and scholar [06:48], ang kanyang professional opinion sa mga pagkakamali ng ICC:

1. Masyadong Reliance sa “Mere Possibilities”

Pinulaan niya ang hukuman sa labis na pagtitiwala sa mga possibilities na si Duterte ay tatakas, mag-iimpluwensya ng ebidensya, o mananakot ng mga testigo [06:58]. Aniya, sa mundo, “anything and everything is possible” [07:12], ngunit hindi ito dapat maging basihan para ipagkait ang kalayaan.

“Hindi ka naman po pwede na mapagkakait ng karapatang kalayaan dahil nga po wala namang probable cause pa dahil lamang sa mere probabilities,” matigas niyang pahayag [07:33]. Kinakailangan, aniya, na ang basihan ay “realistic na possibility” at hindi lamang “anything is probable” [07:55].

2. Pananagutin ang Akusado sa Bibig ng Iba

Ipinunto ni Roque na ang mga pahayag ng mga supporters at mga mahal sa buhay ni Duterte tungkol sa posibleng pagtakas o impluwensya ay hindi dapat isisi sa akusado.

“Bakit mo pananagutin yung akusado sa mga sinasabi ng ibang tao? Hindi ba mali naman yon?” [08:20] tanong niya. Kontrolado ba ni Tatay Digong ang sasabihin ng kanyang pamilya at tagasuporta? Hindi. Kaya naman, ang pagbaling ng desisyon sa mga salita ng mga taong hindi niya kontrolado ay isang malaking pagkakamali [08:43].

3. Maling Pag-unawa sa Impluwensya ng Pamilya sa Ibang Bansa

Ang hukuman ay labis na nagtiwala sa impluwensya ni Duterte dahil sa kanyang pagiging past president at ang posisyon ng kanyang mga anak (VP Sara Duterte at Mayor Baste Duterte) [09:29].

Sinalubong ito ni Roque ng matinding pagtutol:

Una, wala naman daw talagang power ang isang Vice President [09:45].

Pangalawa, nagpapakita ito ng pagiging “bulag sa katotohanan” [09:59] dahil ang mga Marcos at Duterte ay naglalabanan, at ang mga Duterte ay ginigipit.

Pangatlo, at pinakamahalaga, kung si Duterte ay magkakaroon ng interim release sa ibang bansa (tulad ng Germany, France, o Belgium), ang impluwensya ng isang alkalde ng Davao City at ng isang Bise Presidente ng Pilipinas ay “Wala! Walang-wala!” sa teritoryo ng ibang bansa [10:48]. Kaya naman, ang pag-aalaala ng ICC tungkol sa impluwensya ay walang basis sa realistic na sitwasyon.

4. Kawalang-Kilos sa Humanitarian Conditions

Ang panghuling pagkakamali, at marahil ang pinaka-emosyonal para kay Roque, ay ang hindi pagbibigay ng sapat na halaga sa “humanitarian conditions” ni Duterte—ang kanyang edad na 80, at ang kanyang mga karamdaman tulad ng Alzheimer’s, pagiging “limot-limot na,” at pagkatumba sa paglalakad.

Ipinaliwanag ni Roque ang Martens Clause sa International Humanitarian Law, na nag-uutos na ang proteksyon sa mga mamamayan ay dapat nanggagaling sa dictates of humanity o pagiging makatao.

Para kay Roque, ang pag-iwas ng ICC na maging makatao ay labag sa mismong dahilan kung bakit binuo ang korte.

“Hello! ‘Yan ba’y kinakailangan pampatunayan? 80 anyos, natutumba sa paglalakad, limot-limot na. Half the time hindi niya alam kung nasaan siya. Half the time niya alam na linilitis siya. ‘Yan ba dapat pang patunayan?”  Ang mga tanong na ito ay sumasalamin sa tindi ng kanyang pagkadismaya sa desisyon ng ICC.

Para kay Roque, ang pagkakait sa kalayaan ni Duterte, sa kabila ng kanyang age and frailty, ay nagpapakita ng “Disproportionality” —isang hindi makatarungang parusa na ipinapataw nang walang sapat na dahilan, at ang kabaligtaran ng batas makatao na dapat nilang ipatupad.

Ang Pag-asa at ang Digmaan sa Jurisdiction

Bagama’t nabigo ang laban para sa interim release, nagbigay-diin si Roque na hindi pa tapos ang digmaan. Ang kanyang focus ay inilipat na ngayon sa mas malakas na argumento: ang lack of jurisdiction .

Ipinunto niya na ito na ang pangalawang beses na ire-rebisa ng hukuman ang isyu ng jurisdiction. Noong una, “dalawang mahistrado out of five sabi wala ng jurisdiction” . Kinakailangan na lang daw nilang ma-convince ang isa pang mahistrado upang tuluyan nang ma-dismiss ang kaso. Naniniwala si Roque na mas malakas ang kanilang pleading sa isyu ng law na ito.

Meron din daw motion na idedeklara si Duterte na “wala na sa tamang pag-iisip… para humarap sa paglilitis” . Bagama’t wala pa ring precedent ang ICC sa pag-a-apruba ng ganoong remedy, ito ay patunay na ginagawa nila ang lahat upang makamit ang hustisya.

Paninindigan at ang Digmaan sa “Fake News”

Sa isang matapang na hakbang, ginamit din ni Roque ang platform upang depensahan ang kanyang legal na opinyon laban sa mga fact-checker ng Rappler at Facebook, na aniya ay naglagay sa kanyang post sa community standard at nilimitahan ang kanyang reach .

Ipinahayag niya ang kanyang matinding galit: “I resent the fact po na itong rappler e kinommunity standard ako” . Ginamit niya ang kanyang credentials—dating law professor ng international law sa loob ng 20 taon, may masters of law degree sa ilalim ng world’s greatest international lawyers —upang igiit na ang kanyang mga pahayag ay hindi fake news kundi “Professional opinion ko ‘to. And I stand by my opinions” .

Ang kanyang paninindigan ay hindi lamang tungkol sa case ni Duterte, kundi tungkol sa freedom of professional speech sa gitna ng matinding online scrutiny.

Sa pagtatapos ng kanyang pahayag, muling nagdasal si Roque , humihiling sa Diyos na “feel the hearts and minds of the appeals chamber judges to rule that the court… no longer has jurisdiction over the case of Tatay Digong so that Tatay Digong may go home as soon as possible” .

Ang laban ay patuloy, at ang emotional vow ni Harry Roque na hindi iiwan si Duterte ay nagpapatunay na ang legal battle na ito ay higit pa sa batas—isa itong digmaan ng matinding paninindigan, tapat na pagmamahal, at matibay na pananampalataya sa gitna ng international injustice.