HATOL NG PAGKATAO O PAGAABUSO SA KAPANGYARIHAN? Botohan ng Senado sa House Arrest ni FPRRD, Nagpalalim sa Hati ng Bansa

Sa isang desisyong pumukaw ng matinding kontrobersiya at nagpahati sa damdamin ng mga Pilipino, inihayag ng Senado ng Pilipinas ang pag-aapruba sa PSR Resolution 144, isang resolusyon na pormal na humihiling sa International Criminal Court (ICC) na ilagay si dating Pangulong Rodrigo Roa Duterte (FPRRD) sa house arrest sa halip na sa kulungan sa The Hague, Netherlands. Sa nominal voting na nagtala ng 15 na boto pabor, 3 na boto kontra, at 2 na abstention, nilinaw ng mga nagtulak ng mosyon na ang kanilang pangunahing motibasyon ay nakatuon sa purong humanitarian considerations—ang pagiging makatao at ang pag-aalala sa kalagayan ng kalusugan ng dating Pangulo na ngayon ay nasa 80 taong gulang na [01:17:15].

Ngunit ang pabor na botong ito, na inaasahang magbibigay ng ginhawa sa pamilya at tagasuporta ni FPRRD, ay nagdulot ng malaking dagok sa puso at pag-asa ng libo-libong biktima at pamilya ng mga nasawi sa ilalim ng War on Drugs noong kaniyang termino. Ang desisyon ay hindi lamang usapin ng pulitika o legalidad; ito ay isang salamin ng malalim na moral at emosyonal na krisis sa lipunan, kung saan nagtatagisan ang diwa ng pagiging makatao sa indibidwal at ang prinsipyo ng hustisya at accountability para sa malawakang krimen laban sa sangkatauhan.

Ang Pagtatagisang-Daan: Humanidad laban sa Hustisya

Ang sentro ng debate sa Senado ay ang pag-angkin na may “deteriorating health” si dating Pangulong Duterte [01:17:29]. Para sa mga pumanig sa resolusyon, ito ay isang simpleng apela para sa dignidad at compassion para sa isang kapwa Pilipino na nakakulong sa banyagang lupa, at isang dating pinuno ng bansa. Ayon sa mga nagtulak ng resolusyon, ang pagpapahintulot sa house arrest ay hindi nangangahulugang pag-alis sa accountability; ito ay pagpapakita lamang na ang hustisya ng Pilipinas ay hindi ginagabayan ng paghihiganti (vengence) kundi ng pagiging makatarungan at makatao [01:39:13]. Binanggit pa nila ang mga naunang kaso tulad nina dating Pangulong Joseph Estrada at Gloria Macapagal-Arroyo, na pinayagang manatili sa house arrest o hospital arrest sa Pilipinas, upang ipakita na ang ganitong hakbang ay hindi bago sa kasaysayan ng bansa [01:35:43].

Gayunpaman, mariin itong kinontra ng mga nagpaliwanag ng kanilang “No” vote. Pinangunahan nina Senador Risa Hontiveros at Senador Kiko Pangilinan ang paninindigan na ang resolusyon ay nagpapakita ng isang mapanganib na special treatment para sa mga makapangyarihan sa bansa.

“Ang batas ay marahas sa karaniwang Pilipino pero malambot sa iilang may kapangyarihan,” matapang na pahayag ni Senador Hontiveros, na nagpalinaw na kung ordinaryong tao ang akusado ng krimen, mabilis itong ikukulong at hindi na mabibigyan ng ganitong pabor [05:07]. Ang kaniyang emosyonal na panawagan ay nagbigay-diin sa matinding daing ng libo-libong pamilya na patuloy na naghahanap ng hustisya [01:44:05].

Ayon sa kaniya, ang pag-atras sa War on Drugs ay hindi lamang mga guni-guni; “Sila ay mga winasak na buhay ng libo-libong mga mahihirap na Pilipino… Sila ay mga hiyaw ng mga nanay at tatay na ang mga anak kailan man ay hindi na umuwi.” [08:47]. Ang mga biktima, ayon sa Senador, ay nagdedemand pa rin ng accountability habang patuloy na natatakot para sa kanilang mga buhay, samantalang ang gobyerno mismo ang nagsusulong ng humanitarian considerations para sa indibidwal na akusado ng krimen laban sa kanila [09:10].

Ang Pagkakautang ng Hustisya sa mga Biktima

Ang argumento ng oposisyon ay lumalabas sa simpleng pulitika. Ito ay tungkol sa moral compass ng bansa. Saan ba dapat pumanig ang Senado—sa indibidwal na akusado o sa libo-libong daing ng mga biktima?

Ayon kay Senador Pangilinan, habang may basehan ang humanitarian consideration dahil sa edad ni FPRRD, mas may matindi at masakit na basehan ang daing at dalamhati ng libo-libo nating mga kababayan na nawalan ng mahal sa buhay dahil sa patakaran na ngayon ay inililitis [01:44:41]. Sa huling tuldok ng kaniyang paliwanag, sinabi niya na tungkulin niyang pumanig sa mga naghahanap ng hustisya [01:59:08]. Ang kanilang paninindigan ay nagpinta ng isang larawan ng hindi pantay na hustisya: Ang pagpapakita ng kompasyon sa akusado ay hindi dapat maging dahilan upang itapon ang prinsipyong ng pagkakapantay-pantay at ang pangangailangan ng katarungan para sa mga naagrabyado.

Ang abstention nina Senate President Migz Zubiri at Senador Raffy Tulfo ay nagpapakita naman ng pagiging sensitibo at kahirapan ng desisyon [02:01:06], [02:26:02]. Ayon kay Zubiri, habang sinusuportahan niya ang anumang hakbang para sa ikagiginhawa ng dating Pangulo, ang kaniyang boto ay maaaring magdulot ng mas malalim na pagkakabahagi sa bansa [02:01:06]. Samantala, nilinaw ni Tulfo na boboto lamang siya ng ‘Yes’ kung mapapatunayan na totoo ang balita tungkol sa kalubhaan ng sakit ni FPRRD, at dahil sa kawalan ng sapat na patunay, nag-abstain siya [02:26:02]. Ang pag-aalinlangan mismo ng dalawang abstention na ito ay sumasalamin sa pambansang dilema: gaano katotoo ang humanitarian na basehan, at paano ito makakaapekto sa pambansang pagkakaisa at sa mata ng mga biktima?

Mga Aral Mula sa Hague: Ang Pamantayan ng ICC

Dapat ding bigyang-pansin ang argumento laban sa precedent ng ICC. Binanggit ni Senador Hontiveros na ang ICC mismo ay nagbigay na ng interim release sa iilang exceptional circumstances, ngunit pantay na importante, nagdenay din sila ng mga ganitong hiling kapag ang interes ng hustisya at accountability ang hinihingi [05:50].

Ibinigay niyang halimbawa sina Radovan Karadžić at Ratko Mladić, na parehong napatunayang nagkasala ng crimes against humanity at kinailangang tapusin ang kanilang sentensya kahit sila ay matatanda na [06:17]. Sa katunayan, si Mladić ay denay pa rin sa kaniyang humanitarian release dahil hindi umabot sa threshold ng acute terminal illness ang kaniyang kundisyon. Ang mga krimen daw nila ay too grave, too devastating sa buong komunidad [06:52].

Kahit pa si Duterte ay accused pa lamang at hindi convicted, nagpakita na ang ICC ng pag-iingat, tulad ng pag-deny ng interim release kay Laurent Gbagbo, ang dating pangulo ng Côte d’Ivoire, dahil sa panganib na dulot ng kaniyang malawak na network of supporters sa mga biktima, testigo, at integridad ng proseso [07:18]. Malinaw ang mensahe: Ang daan tungo sa paglaya ay sa pamamagitan ng paglilitis (trial), hindi sa pamamagitan ng early release o house arrest [07:59].

Ang resolusyon ng Senado ay isang appeal lamang. Ang huling desisyon ay mananatili sa kamay ng ICC, na may sariling set ng pamantayan na nakabatay sa international law at hindi sa pulitikal na kagustuhan ng isang bansa. Ang pagtatanong kung bakit hindi na lamang dalhin sa ospital sa The Hague si FPRRD para bigyan ng angkop na tulong mula sa Philippine Embassy—kung may sakit man talaga—ay isang praktikal na solusyon na nagpapakita na ang pagiging makatao ay hindi nangangailangan ng house arrest [08:23].

Ang Pag-uugnay sa Nakaraan

Hindi rin nakaligtas sa talakayan ang mga salita ni dating Pangulong Duterte noong 2016, kung saan sinabi niyang wala siyang pakialam sa human rights at wala siyang makakaaresto dahil siya ay immune [09:48]. Ang resolusyong ito, ayon sa oposisyon, ang magiging sagot ng Senado sa tanong na iyan: Tama ba si Presidente Duterte? [01:00:14].

Ang tagumpay ng resolusyon ay nagbigay ng mensahe sa mundo na ang Pilipinas ay, sa isang banda, nagpapahalaga sa compassion para sa kaniyang mga pinuno. Ngunit sa kabilang banda, ipinakita nito ang patuloy na pag-iwas ng bansa na harapin ang mapait na katotohanan ng mga krimen na umano’y nagawa sa ngalan ng kapangyarihan.

Ang Botohan ng Senado ay isang litmus test ng ating pambansang kaluluwa. Nagpapatuloy ang laban para sa hustisya, at ang timbang ng batas ay patuloy na sinusubok. Habang naghihintay ng desisyon ng ICC, ang desisyon ng Senado ay mananatiling isang maingay na paalala na ang Pilipinas ay nahahati—hindi lamang sa pulitika, kundi sa moral na obligasyon nito sa katarungan para sa lahat. Ang tanong ay mananatili: Para kanino ang pagiging makatao? Ito ba ay para sa iisa, o para sa libo-libong pamilya na patuloy na nagluluksa at naghihintay ng pagkakapantay-pantay sa harap ng batas? Ang kasaysayan ang siyang hahatol sa huling kabanata ng kontrobersyal na desisyong ito.

Full video: