ANG SIYAM NA SOBRE AT ANG SIKRETO NG ‘HOPE’: Ex-DepEd USEC, Handaing Ibinunyag ang Posibleng Pagsusuhol Mula sa Opisina ni VP Sara, Nagdulot ng Sapilitang Pagre-resign

Sa gitna ng nakakabinging katahimikan sa isang pagdinig sa Kongreso, isang matapang na tinig ang nagbukas ng isang masalimuot at nakakagulat na kuwento ng tila pangingibabaw ng impluwensya at pera sa loob ng pinakamataas na antas ng Department of Education (DepEd). Si dating Undersecretary Gloria Hamil Mercado, isang beterana ng pampublikong serbisyo na may apat na dekada na karanasan, ay nagbigay ng isang handa sa Kongreso na naglantad ng seryosong alegasyon ng posibleng pagtatangkang suhulan at sapilitang pagpapaalis na direktang nag-uugnay sa tanggapan ni Bise Presidente at Kalihim ng DepEd na si Sara Duterte.

Hindi ito isang simpleng pagre-resign o pagbabakasyon. Ayon sa emosyonal na pahayag ni Mercado, ito ay isang kuwento ng pagtatanggol sa integridad laban sa mga puwersang nagtatangkang sirain ang kanyang pangalan at ang mga proseso ng pamahalaan. Ang sentro ng kanyang testimonya ay ang siyam na misteryosong sobreng may tatak na “HOPE”—isang sobre na hindi niya binuksan at sa halip ay naging sagisag ng kanyang matibay na paninindigan sa gitna ng matinding pagsubok.

Ang Beterana ng Serbisyo at ang Personal na Ugnayan

Bago ang lahat, mahalagang bigyang-diin ang kredibilidad ni Undersecretary Mercado. Sa loob ng 40 taon, itinalaga niya ang kanyang buhay sa pampublikong serbisyo, umaakyat sa ranggo batay sa kanyang merito. Nagsilbi siya bilang Commodore ng Philippine Navy Reserve, naging senior vice president at Dean ng Development Academy of the Philippines (DAP), at naging taga-pioneer ng mga programa sa seguridad at pagpapaunlad. Ang kanyang malalim na pundasyon ay nasa social democracy, isang pilosopiya na nagtataguyod ng pagkakapantay-pantay at pagiging patas para sa lahat.

Ang pagkakatalaga kay Mercado bilang Undersecretary for Human Resource and Organizational Development (HROD) ay ginawa mismo ni Pangulong Marcos Jr., batay sa rekomendasyon ni Bise Presidente Sara Duterte [02:00]. Ang ugnayan ng dalawa ay hindi lamang propesyonal; inihayag ni Mercado na si VP Sara ay dating graduate student niya sa DAP, kung saan siya pa ang nagsilbing thesis advisor ng Bise Presidente [17:20]. Ang personal na koneksyong ito ang lalong nagbigay-bigat at trahedya sa mga sumunod na pangyayari.

Ang Siyam na Sobre at ang “HOPE”

Nagsimula ang lahat noong Pebrero 2023, nang itinalaga si Mercado bilang Head of Procuring Entity (HoPE) ng DepEd, bukod pa sa kanyang tungkulin sa HROD [02:23, 19:38]. Ang pagiging HoPE ay nangangahulugan ng pag-apruba sa mga desisyon ng Bids and Awards Committee (BAC) at paglagda sa mga kontratang may kinalaman sa pondo ng ahensya—isang napakahirap at sensitibong posisyon, lalo na para sa isang hindi sanay sa maanomalyang mundo ng procurement.

Mula Pebrero 2023 hanggang Setyembre 2023, natanggap ni Mercado ang kabuuang siyam na sobre na may tatak na “HOPE.” Ang mga sobreng ito ay iniabot sa kanya ni Assistant Secretary Sanihan Farda, na sinabing nagmula mismo kay Bise Presidente Sara Duterte [03:06].

Ibinunyag ni Mercado ang kanyang malalim na pagkadama ng pagka-ilang o uncomfortable sa mga sobreng ito, kaya’t tumanggi siyang buksan ang anuman habang siya ay nananatili sa serbisyo [03:34, 23:00]. Sa isang pagtatanggol sa kanyang 40-taong integridad, ikinuwento niya na noong siya ay nagretiro at hindi na makahanap ng pagkakataong isauli ang mga ito, humingi siya ng payo at nagdesisyong i-donate ang laman sa isang non-government organization (NGO) [23:47].

Doon lamang, sa harap ng mga opisyal ng NGO, niya natuklasan ang laman ng siyam na sobre: ₱50,000 bawat isa, na umabot sa kabuuang ₱450,000 [24:03]. Ang sobreng may tatak na “HOPE,” na kaswal na ipinasa sa kanya bilang posibleng allowance o extra work compensation, ay kinilala ni Mercado sa kanyang testimonya na posibleng “means to influence her decision” bilang HoPE [42:14]. Ang katotohanang ito, na nagmula sa mismong taong kanyang pinagtitiwalaan sa tungkulin, ay nagbigay ng malaking dagok sa kanyang emosyonal na kalagayan.

Ang Pagtanggi sa Ilegalidad at ang Agarang Pagpapaalis

Ang pagdududa ni Mercado ay lalong lumaki nang harapin niya ang isang malaking problema sa procurement. Noong Oktubre 2023, sa gitna ng pag-aalala tungkol sa posibleng bidding failure para sa DepEd computerization project, siya ay nilapitan ni Attorney Ronald Moniak. Sa presensya ng iba pang opisyal, nagmungkahi umano si Atty. Moniak na “dapat mag-usap na lang ang mga bidder”—isang malinaw na paglabag sa alituntunin ng tapat na proseso ng bidding [04:23, 44:16].

Gayunpaman, matatag na pinanindigan ni Undersecretary Mercado ang kanyang prinsipyo. “I firmly asserted that the procurement must be implemented and conducted in strict adherence with the rules,” aniya [04:43, 47:39].

Ang kanyang matibay na paninindigan ang naging sentro ng kanyang kuwento. Ilang linggo matapos ang insidenteng ito, noong ikatlo o ikaapat na linggo ng Oktubre 2023, siya ay biglang ipinatawag ni Ms. Zuleika Lopez, ang Chief of Staff at Undersecretary ng Opisina ng Bise Presidente (OVPE), at agad na sinabihan na magsumite ng kanyang pagre-resign effective that day [05:01, 50:52].

Mariing tumanggi si Mercado na mag-resign. Sa halip, iginiit niya ang karapatan niyang magretiro, bilang paggalang sa kanyang 40 taon ng tapat na serbisyo [05:09, 51:12]. Ipinahiwatig niya na ang pagpupumilit na paalisin siya ay hindi nagkataon lamang. Naniniwala siya na ang kanyang matapat at candid na pagtugon kay Atty. Moniak, at ang kanyang matibay na pagtatanggol sa batas ng procurement, ang tunay na dahilan kung bakit siya naging “unwelcome obstacle” sa loob ng ahensya [05:25, 55:43].

Ang pagtanggal na ito ay hindi na bago; anim na iba pang opisyal ang dumaan sa parehong proseso ng pagpilit na mag-resign [51:57]. Ngunit ang pagpapaalis kay Mercado, na may personal na ugnayan sa Kalihim, ay nagdala ng mas mabigat na pasanin.

Ang Pagtatapos na May Integridad at Luha

Ang emosyonal na epekto ng sapilitang pagpapaalis ay malalim. Inilarawan ni Mercado ang kanyang sarili bilang “devastated” at “hurt” [51:18, 52:11]. Lalo siyang nasaktan nang naglabasan ang mga balita na pilit naghahanap ng dahilan sa kanyang pag-alis—tulad ng alegasyon na siya umano ay pabor sa ilang suppliers.

“I left DepEd with my pride and with integrity,” mariin niyang pahayag, sinabing hindi siya kailanman nakipag-usap nang patago sa sinumang supplier [53:12, 53:20]. Para maprotektahan ang kanyang pangalan, kahit ang isang kaso na kinasasangkutan ng isang supplier na malapit sa kanyang family lawyer ay iniakyat niya mismo sa Opisina ng Bise Presidente para doon magdesisyon, tinitiyak na walang bahid ng pagdududa ang kanyang paninindigan [57:28].

Ang pagharap ni Undersecretary Mercado sa Kongreso ay isang pagpapatunay sa kanyang mga salita: na sa kabila ng impluwensya, pressure, at ang matinding pasakit ng pagkadurog, ang kanyang 40 taong serbisyo ay hindi matitinag ng mga sobre o ng pulitikal na kaguluhan. Ang kanyang testimonya ay hindi lamang naglalantad ng mga envelope at mga pangalan, kundi nagpapamalas din ng isang kuwento ng tapat na lingkod-bayan na piniling ipaglaban ang batas at integridad, kahit pa kapalit nito ay ang kanyang karera. Ang mga tanong ngayon ay nakatuon sa Opisina ng Bise Presidente at ng DepEd: Ano ang laman ng culture na nagtutulak sa mga tapat na opisyal na umalis, at ano talaga ang sikreto sa likod ng siyam na sobreng may tatak na ‘HOPE’?

Full video: