P50-M SA PAPER BAG AT AMBUS NA WALANG HUSTISYA: MADIDILIM NA LIHIM NG PCSO, ISINIWALAT SA MAINIT NA PAGDINIG

Sa isang pagdinig na binalot ng tensyon, pag-iwas sa tanong, at mga nakakabiglang rebelasyon, tuluyang ibinuklat ang madidilim na lihim na matagal nang bumabalot sa Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO)—isang ahensya ng gobyerno na dapat sana’y naglilingkod sa kawanggawa. Ang dating General Manager (GM) na si Royina Garma, kasama ang ilang matataas na opisyal ng pulisya, ay hinarap ang Kongreso at sinagot ang mga tanong na hindi lang sumasalamin sa isyu ng katiwalian sa pondo, kundi pati na rin sa kultura ng karahasan at takot na tila naghahari sa loob ng ahensya.

Ang sentro ng imbestigasyon ay umikot sa dalawang nakakagulat na isyu: una, ang umano’y black market na transaksiyon ng multi-milyong pisong pondo ng PCSO na ipinapalit sa dolyar; at pangalawa, ang mga misteryosong pagtambang sa dalawang taong konektado sa ahensya—sina Board Secretary Wesley Barayuga at Colonel Keil Barandog—na nananatiling cold case o walang resolusyon hanggang ngayon. Ang mga detalye ay nagbigay ng isang malinaw ngunit nakakatakot na larawan ng mga nasa kapangyarihan na tila hindi na natatakot sa batas.

Ang Kapalaran ng ₱50 Milyong Piso: Mula Treasury Patungong “Tabi-tabi”

Isa sa pinakamatingkad at nakakagimbal na rebelasyon ay ang testimonya ni Kapitan Anova, isang opisyal na konektado kay dating GM Garma. Sa ilalim ng matitinding pagtatanong, isiniwalat ni Anova ang isang serye ng malakihang palit-dolyar na transaksiyon na umano’y inutos sa kanya.

Ayon sa kanyang salaysay, dalawang beses siyang nagpalit ng malalaking halaga: una ay ₱20 Milyong piso at pangalawa ay ₱30 Milyong piso, na umabot sa kabuuang ₱50 Milyon. Ang higit na nagpabigat sa rebelasyon ay ang paraan ng transaksiyon. Ang milyun-milyong salapi ay kinuha umano mula sa PCSO—sa pamamagitan ni Sergeant Obales, ayon sa ulat—at hindi idinaan sa legal o pormal na foreign exchange. Sa halip, ibinulgar ni Kapitan Anova na ang malaking halaga ay dinadala lamang sa isang “tabi-tabi” o isang black market money changer sa Malate, Maynila [09:41].

Ang paglalarawan ni Anova ay naging biswal at nakakagulantang: ipinasok ang pera sa isang bag (para sa P30M) [08:40], at pagkatapos maipalit sa dolyar, ibinalik ito sa isang paper bag [09:15] upang ibigay kay Obales. Tila naglalarawan ito ng isang operasyong tinatago, na malayo sa pamantayan ng isang opisyal na transaksiyon ng isang ahensya ng gobyerno na humahawak ng pera ng publiko.

Nang tanungin kung bakit hindi niya matandaan ang pangalan ng money changer, binanggit niya na “pwesto lang po siya,” na nagpapahiwatig na ito ay isang operasyon na laganap sa lansangan at hindi nagtataglay ng pormal na pagkakakilanlan. Ang pagtataka ng mga mambabatas ay umakyat sa rurok nang isipin na ang isang simpleng tindahan o pwesto ay kayang magpalit ng “millions of dollars” sa isang iglap [09:52], na lalong nagpatibay sa ideya na ang transaksiyon ay nasa ilalim ng black market [09:41].

Ang mga tanong ay nananatiling nakabitin: Sino ang tunay na nag-utos ng palit-dolyar na ito? Bakit kailangang idaan sa black market ang pondo na galing sa PCSO, at anong layunin ang pagsunod sa hindi pormal na proseso na ito? Ang ₱50 Milyon na pondo ay hindi lamang numero; ito ay pera ng publiko na dapat sana’y inilaan para sa mga nangangailangan. Ang pag-iral ng ganitong transaksiyon ay naglalantad ng isang sistema ng cash operations na maaaring nagsilbing racket sa loob ng ahensya.

Ang Resignation na Binalot ng Takot at Pagsisiyasat

Ang pagdinig ay nagbigay din ng sulyap sa totoong dahilan ng pagbibitiw ni GM Garma noong Hunyo 2022. Sa simula, tila personal na desisyon, ngunit inamin ni Garma na ang kanyang paglisan ay konektado sa isang serye ng karahasan na nangyari sa mga taong konektado sa PCSO.

Ang pangunahing insidente ay ang pagtambang kay Colonel Keil Barandog at kanyang asawa noong Mayo 1, 2022, sa Cebu. Si Barandog, na reassigned lang sa Crame dalawang linggo bago ang insidente [02:11:00], ay mariing naniniwala na ang pagtambang ay may kinalaman sa “malaking tao” na kanilang nasagasaan [02:34:00], dahilan kung bakit wala siyang nakuhang tulong o imbestigasyon mula sa buong PNP—mula sa Regional Office hanggang sa NBI [02:29:00].

Ang pinaka-emosyonal na bahagi ay ang pahayag ni Garma na sinimulan niya ang sarili niyang “simple investigation” o “inquiry” [02:42:00] dahil “takot lahat ng pulis sir ng Cebu City” [01:08:00] na mag-imbestiga sa kaso ni Barandog. Ang pag-aming ito mula sa isang retiradong Heneral ng PNP at dating GM ay isang matinding sampal sa sistema ng hustisya. Ang simpleng inquiry na ito ang naging mitsa ng kanyang kapalaran.

Ayon kay Garma, inutusan siyang mag-take a leave ni Executive Secretary (ES) Medialdea [01:37:00]. Bagamat hindi direkta siyang sinabing “fired,” naramdaman niya ang “indirectly implied” na pagpapaalis nang tanungin siya kung bakit dumalo pa sa board meeting [01:56:00]. Upang maging “transparent” at hayaan ang ahensya na “move freely,” nagsumite na lamang siya ng resignation [01:50:00]. Ang implikasyon ay malinaw: ang kanyang pagnanais na makita ang katotohanan sa likod ng pagtambang ay nagdala sa kanya sa panganib at tuluyang nagpatalsik sa kanya sa puwesto.

Ang Cold Case ni Heneral Barayuga: Naglahong Hustisya

Ang tensyon ay lalong tumindi nang balikan ang kaso ng pagtambang at pagpaslang kay Atty. General Wesley Barayuga, ang Board Secretary ng PCSO noong siya ay nasa pwesto. Ang kaso, na naganap habang si Garma ay GM, ay may nakakakilabot na video footage [02:57:00] na nagpapakita ng mabilis at walang habas na pamamaril ng isang salarin na tila ambidextrous o gumamit ng dalawang kamay [03:07:00].

Sa kasong ito, sinabi ni Garma na hindi na siya nag-imbestiga dahil may pahayag na ang pulisya na uusisain nila ang kaso [02:57:00]. Subalit, ang pagtatanong kay Colonel Griyaldo, na noo’y Chief of Police ng Mandaluyong, ay naglantad ng kapalpakan sa proseso.

Kinumpirma ni Griyaldo na isang Special Investigation Task Group (SITG) ang binuo [03:00:00], ngunit matapos ang anim (6) na buwan, walang kaso ang naisampa, at ito’y isinalin sa CIDG bilang isang cold case [03:02:00]. Ang kawalan ng recall o pag-iwas ni Griyaldo na sagutin ang simpleng tanong tungkol sa motive na na-establish ng SITG ay lubhang kinuwestiyon ng mga mambabatas [03:40:00]. Matapos ang matinding panggigipit, inamin niya na dalawa ang posibleng motibo: “work related and personal” [03:44:00].

Ang cover-up o kawalang-kakayahan ng imbestigasyon ay tila nagpapatunay sa takot na tinutukoy ni Garma. Kahit na nagkaroon ng initial na spot report at progress report, walang nakasuhan, at ang hustisya ay nananatiling mailap. Ang sasakyang ginamit ni Barayuga, isang puting pick-up na inisyu ng PCSO, ay nawawala rin, at walang sinuman sa PCSO ang nakakaalam kung nasaan ito ngayon [03:20:00], isang isyu na nagpapahiwatig ng pagtatago ng ebidensya.

Ang Green Pen at ang Anomalya sa Pamamahala

Bukod sa matitinding kaso ng karahasan at black market na transaksiyon, inilantad din ng pagdinig ang mga iregularidad sa pang-araw-araw na operasyon ng PCSO. Isang detail PNP na si Lottot Grar ang inamin na sumusulat at nag-sa-sign siya ng mga voucher na gagamitin ni GM Garma [01:29:00]. Bagamat sinabi niyang ginagawa niya ito para “malaman ni Ma’am na natapos [niya] iyon,” kinwestiyon ng mambabatas ang karapatan ng isang detail PNP na makialam at sumulat sa mga opisyal na dokumento ng treasury ng PCSO, na labag sa kanyang trabaho [01:33:00].

Ang paggamit ng green pen sa mga dokumento ay naging hallmark ng kanyang partisipasyon sa proseso na dapat sana ay para lamang sa opisyal ng PCSO. Ang insidente, bagamat maliit kumpara sa P50M at mga pagtambang, ay nagpapakita ng malaking kakulangan sa internal control at governance sa loob ng ahensya.

Ang Pangangailangan para sa Hustisya at Paglilinis

Ang mga rebelasyon sa pagdinig ay nagbigay ng isang malinaw na wake-up call sa mga mamamayang Pilipino. Ang PCSO, na itinatag para magbigay ng pag-asa at tulong sa mga mahihirap, ay tila naging isang pugad ng matitinding transaksiyon sa likod ng tabing, na sinabayan pa ng kultura ng impunity o kawalang-pananagutan.

Ang desisyon ng komite na maglabas ng Lookout Bulletin (LOB) sa lahat ng mga pangalang nabanggit, partikular na ang mga asawa, at ang pag-alerto sa Department of Foreign Affairs (DFA) [01:04:00] ay nagpapakita ng seryosong intensiyon na pigilan ang pagtakas ng sinumang may kinalaman sa iskandalo.

Ang mga kaso nina Atty. Gen. Wesley Barayuga at Colonel Keil Barandog ay hindi dapat manatiling cold case. Ang kanilang mga pamilya, at ang buong bansa, ay nangangailangan ng linaw kung sino ang malaking isda o ang malakas na indibidwal na may kapangyarihan na takutin ang buong puwersa ng pulisya sa isang siyudad.

Ang P50 Milyon sa paper bag ay hindi lamang isang anomalya sa pananalapi; ito ay simbolo ng korapsyon na sumisira sa tiwala ng publiko. Sa dulo ng mainit na pagdinig na ito, ang hamon ay nananatili: maibabalik pa ba ang tiwala ng mamamayan sa PCSO? At higit sa lahat, makakamit pa kaya ang hustisya para sa mga biktima ng karahasan na tila bunga ng mismong sistema ng gobyerno na dapat sana’y nagpoprotekta sa kanila? Ang mga opisyal na sangkot ay inaasahang dadalo sa mga susunod na pagdinig, at ang lahat ay nakatuon sa pag-asa na ang katotohanan—at ang hustisya—ay tuluyang mananaig.

Full video: