ANG NAKAKAGIMBAL NA LIHIM NG PCSO: MGA TESTIGO, NAGSALITA NA TUNGKOL SA UTOS SA PAGPATAY KAY BARAYUGA; GARMA, NABAHA NG AKUSASYON SA HOUSE QUADCOM

Sa isang serye ng pagdinig na nagpapakita ng isang malalim at nakakabahalang bangin ng katiwalian sa pamahalaan, naging sentro ng atensyon ang House Quad Committee ng Kongreso sa pangunguna ni Congressman Ace Barbers. Ang inilabas na mga detalye ay hindi lamang naglalantad ng isang krimen, kundi isang sistematikong pagtataksil sa tiwala ng publiko, kung saan diumano’y may isang sindikato ng mga indibidwal mula sa puwersa ng pulisya at mataas na posisyon sa gobyerno ang nasa likod ng isang asasinasyon.

Ang kaso: Ang pagpatay kay Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO) Board Director, dating Police General Wesley Barayuga, noong Hulyo 2020. Ang mga pangunahing idinadawit: si dating PCSO General Manager (GM) Royina Garma at si dating Police Colonel Edilberto Leonardo, na kasalukuyang Napolcom Commissioner. Ang katotohanan na unti-unting lumalabas ay nagpapakita ng isang kuwento na mas madilim pa kaysa sa isang simpleng pagpatay: ito ay tungkol sa kapangyarihan, pagharang sa katiwalian, at paggamit ng puwesto para makagawa ng krimen.

Ang Pagsabog ng Katotohanan: Mula sa Guilty Conscience

Hindi mapapasubalian ang bigat ng ebidensya na inilatag ng House Quad Committee. Ang sentro ng mga pagdinig ay ang paglabas ni Police Lieutenant Colonel Santy Mendoza, isang dating operatiba ng Drug Enforcement Unit sa NCR. Lumapit si Mendoza, sa pamamagitan ng isang kaibigan ni Congressman Dan Fernandez, upang magbigay ng pahayag dahil sa tindi ng guilty conscience na kaniyang nararamdaman.

Ang testimonya ni Mendoza ay hindi lamang nagbigay-linaw sa kaso ni Barayuga, kundi nagbigay rin ng nakakakilabot na pananaw sa pag-iral ng tinatawag na “criminal syndicate” sa loob ng gobyerno. Hindi ito simpleng sabi-sabi, kundi isang admission against self-interest ni Mendoza—isang salaysay na nagdidiin sa kaniyang sarili sa krimen, na siyang pinakamabigat na uri ng testimonya sa batas.

Kinumpirma ni Mendoza ang kaniyang direktang partisipasyon sa pagkuha ng mga gunman na siyang pumaslang kay Barayuga. Ayon sa kaniya, ang utos ay nagmula kay Colonel Edilberto Leonardo—isang upper classman—na siyang nakipag-ugnayan sa kaniya. Pagkatapos nito, si Mendoza naman ang nag-kontak kay Nelson Mariano, isang discharged na pulis dahil sa administrative case, upang ito na ang maghanap ng hitmen. Si Mariano, sa kaniyang sarili, ay lumabas upang maging corroborating witness at sinuportahan ang pahayag ni Mendoza, na siya nga ang kumuha ng mga mamamatay-tao para sa operasyon.

Ang tindi ng testimonya ay nagbigay-linaw sa isang katotohanan: mga aktibo at dating opisyal ng pulisya ang diumano’y kumikilos bilang mga tagapagpatupad ng utos ng asasinasyon para sa mga nakatataas sa kanila.

Ang PCSO Bilang Battlefield: Sagabal sa Transaksyon

Sa simula, ang motibong inilabas ng mga nag-iimbestiga, kabilang na ang Mandaluyong City Police at kalaunan ang CIDG, ay personal grudge o di kaya ay dahil daw sa pagiging High Value Target (HVT) ni Barayuga sa War on Drugs—isang kaso na diumano’y may kaugnayan sa droga.

Gayunpaman, sa pag-usisa ni Congressman Barbers, lumabas ang mas mabigat at nakakabahalang motibo. Hindi raw High Value Target si Barayuga, kundi sagabal o obstruction sa mga gustong gawin ni dating GM Royina Garma sa loob ng PCSO. Bilang isang abogado at corporate secretary ng PCSO Board, madalas diumano’y kinokontra ni Barayuga ang mga policy na isinusulong ni Garma at ng iba pa.

Ang mga hindi pagkakaunawaang ito ay umiikot sa mga sensitibong isyu tulad ng operasyon ng Small Town Lottery (STL) at ang pagtalaga ng P2 milyon sa STL Foundation. Ang mga policy na ito ang pinaniniwalaang sanhi ng argument at kontrahan sa pagitan ni Garma at Barayuga. Ito ang mga uri ng isyu na posibleng may kaugnayan sa bilyun-bilyong pisong operasyon at katiwalian—isang motibo na mas matindi pa kaysa sa inaasahang personal grudge.

Sa konteksto na ito, lalong tinitingnan ang mabilis at kinuwestiyong pag-akyat ni Garma sa posisyon. Sa loob lamang ng 15 araw matapos mag- early retirement (kahit may 10 taon pa siyang serbisyo), itinalaga siya agad bilang PCSO GM—isang bagay na hindi niya maipaliwanag nang direkta, ni ang pagtanggi o pag-amin na siya’y “special and close” sa dating Pangulo. Ang mga kuwestiyonableng promotion at ang kaniyang relasyon sa isang umano’y may-asawa (Art Narzolis) ay nagdagdag lamang sa pagduda sa kaniyang credibility sa harap ng komite.

Ang Inside Job: Isang Detalyadong Pagplano

Ang aspeto ng asasinasyon na lalong nagpakita ng malalim na koneksyon sa loob ng gobyerno ay ang detalyadong pagplano ng operasyon.

Ayon sa salaysay, ang lahat ng impormasyon tungkol kay Barayuga ay nanggaling mismo sa loob ng PCSO, at ibinigay ni GM Garma sa network ng mga hitmen. Ang inside information na ito ay nagmula kay Sergeant “Tox” Kausapin, isang CIDG personnel na nakatalaga sa opisina ni Garma. Si Kausapin ang nagbigay ng mga kritikal na detalye: kung anong oras umalis si Barayuga, ang kaniyang sinakyan, ang plate number nito, at ang whereabouts niya. Ang impormasyong ito ay ipinasa kay Mariano, na siyang nagbigay ng utos sa alias Loloy (o Nonoy), ang diumano’y gunman.

Ang mas nakakagulat pa, pati ang lugar ng pagpatay ay planado. Ang utos ay diumano’y tirahin si Barayuga sa Mandaluyong, dahil si dating Mandaluyong City Police Chief Colonel Grijaldo ay classmate ni Garma sa PNPA (Class 97). Ang anggulong ito ay nagpapakita ng isang posibleng pagkontrol o pagmaniobra sa spot report at police report na isasagawa sa lugar, upang matiyak na madali itong mabaon sa limot o mabigyan ng maling direksyon ang imbestigasyon.

Ang koneksyon na ito ay lalong nagpapatindi sa suspetsa ng isang criminal syndicate na umaandar sa loob ng sistema—isang sindikatong kinabibilangan ng matataas na ranggo ng pulisya, na may koneksyon sa pulitika, na diumano’y may kaugnayan sa mga isyu tulad ng war on drugs at mga money-making scheme tulad ng STL. Lumabas din sa pagdinig ang salitang “Kingsmen,” isang grupo ng PNPA graduates (Class 96 o 97) na umano’y may kinalaman sa mga nabanggit na operasyon.

Ang Drug List Bilang Cover-Up

Ang pinakamalaking pagtataka, na nagpapakita ng isang malinaw na cover-up, ay ang pagkakasama ni General Barayuga sa listahan ng mga drug personalities.

Ibinunyag ni Cong. Barbers na ang mga initial report ay nagpapatunay na walang kinalaman si Barayuga sa usapin ng droga. Gayunpaman, pagkatapos ng kaniyang asasinasyon, bigla siyang isinama sa listahan. Ang tanong: Bakit?

Ang sagot ay lumalabas na nagamit ang listahan bilang isang kasangkapan upang bigyang-katwiran ang pagpatay. Ang pagpasok sa listahan ay tila isang paraan upang linlangin ang publiko at ang mga awtoridad—na ang pagpatay ay bahagi ng War on Drugs at hindi isang krimen na may kaugnayan sa katiwalian sa opisina. Ito ay nagpapatindi rin ng pagduda sa kredibilidad ng buong listahan ng mga drug personalities, na diumano’y napakaraming aklat ang kapal, at posibleng gawa-gawa lamang, tulad ng kaso ni Mayor Jed Mabilog.

Ang Kinabukasan at Ang Panawagan sa Katarungan

Ang mga rebelasyong ito ay nagdulot ng malaking epekto sa mga taong sangkot. Si Lt. Col. Santy Mendoza ay kasalukuyang nasa detention facility ng Kamara. Samantala, si Royina Garma ay nananatiling in contempt ng House Quad Committee dahil sa pag-iwas niya sa mga direktang tanong. Si Colonel Edilberto Leonardo, bilang isang Napolcom Commissioner—isang posisyon na humahawak at nagdedesisyon sa mga kaso ng pulisya—ay humaharap sa matinding panawagan na tanggalin na sa puwesto dahil sa akusasyon.

Ang House Quad Committee, na isang historic at unprecedented na komisyon na binuo ni Speaker Romualdez, ay nagpaplano na magkaroon ng tuloy-tuloy na pagdinig. Sa kasalukuyan, mayroon pang maraming pulis, aktibo at retirado, ang gustong magsalita at handa nang makipagtulungan sa komite.

Kung sakaling hindi matapos ang imbestigasyon bago matapos ang taon, nagbigay ng pahayag si Congressman Barbers na irerekomenda nila ang pagbuo ng isang Truth Commission. Ang komisyong ito ang magpapatuloy sa imbestigasyon at magtitiyak na ang mga affidavits, testimonya, at mga witnesses ay maililipat sa mga tamang ahensya (tulad ng DOJ/NBI) upang masampahan ng kaukulang kaso ang mga taong dapat managot.

Sa huli, ang mga pagdinig na ito ay isang matinding paalala sa mga Pilipino. Ang kaso ni General Barayuga ay hindi lamang tungkol sa asasinasyon ng isang tao; ito ay tungkol sa sistema ng korapsyon na tila gumagapang na sa mga matataas na posisyon. Ang panawagan para sa katarungan ay lalong tumindi, hindi lamang para kay Barayuga at kaniyang pamilya, kundi para sa buong bansa na umaasa na ang mga taong may badge at ranggo ay maglilingkod nang tapat, at hindi gagamitin ang kanilang kapangyarihan upang maging lisensya sa krimen. Ito ang simula ng paglabas ng katotohanan, at ang komite ay maingat at pursigido na makamit ang katarungan.

Full video: