P23M na Misteryong Yaman at Utos sa Pagpatay: Mga Susi ni Royina Garma sa War on Drugs at PCSO, Ibubunyag!

Ang mga nakakagimbal na rebelasyon sa pagdinig ng Kongreso, na nagpapatuloy na tumututok sa mga misteryo ng Extrajudicial Killings (EJK) at mga anomalyang umaligid sa Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO), ay naglantad ng isang masalimuot na kuwento ng kapangyarihan, pera, at krimen. Ang sentro ng kontrobersiya ay pumulupot sa pangalan ni dating PCSO General Manager Royina Garma at sa mga sistema na tila ginamit ang “War on Drugs” hindi para labanan ang krimen, kundi para supilin ang katotohanan at tulungan ang personal na interes.

Ang pagdinig ay hindi lamang tumukoy sa mga alegasyon ng korapsyon sa PCSO kundi nagbigay-liwanag din sa isang malalim at nakababahalang “kultura” ng pagpatay sa loob ng Philippine National Police (PNP), isang kultura na umano’y umusbong sa ilalim ng nakaraang administrasyon. Sa gitna ng tensyon at pagtatanong, nag-iwan ng matitinding tanong ang mga Kongresista hinggil sa di-maipaliwanag na yaman ni Garma at ang kanyang papel sa pagpapatakbo ng Small Town Lottery (STL) na tila kontrolado ng iisang grupo.

Ang Pagsikil sa Katotohanan: Ang Kaso ni Atty. Wesley Barayuga

Isa sa pinakamasakit na bahagi ng isyung ito ay ang kapalaran ni Atty. Wesley Barayuga, isang opisyal ng PCSO. Ayon sa mga rebelasyon sa pagdinig, si Barayuga ay inilagay sa sikat na “narco list” ng pamahalaan at kalaunan ay pinaslang. Ang mas matindi, lumabas sa imbestigasyon na si Barayuga ay isang saksi sa mga kaso ng korapsyon na may kinalaman sa diumano’y iregularidad sa remittances ng STL, na inihain sa Office of the Ombudsman laban sa mga dati at kasalukuyang opisyal ng PCSO [25:47].

Ang pagkamatay niya, matapos mapabilang sa listahan ng mga sangkot sa droga, ay nagpapatibay sa teoryang ginamit ang “War on Drugs” hindi lamang laban sa mga tunay na kriminal kundi maging laban sa mga “kakumpitensiya” at, higit sa lahat, para sa “political vendetta” [00:45]. Bilang isang opisyal na tumulong sa PCSO na “i-streamline ang operasyon ng STL” sa pamamagitan ng isang audit system na naglantad ng milyun-milyong pisong nawawalang kita, ang pagpatay kay Barayuga ay malinaw na nagpapahiwatig ng pagsikil sa katotohanan [26:38].

Ang isyu ay lalong lumaki sa tanong kung bakit kailangang patayin ang isang opisyal, na kalaunan ay natuklasang walang katotohanan ang pagkakabilang sa narco list, para lamang mapatahimik. Ang kalagayang ito ay nagtuturo sa isang mas malaking sistema na handang gamitin ang kapangyarihan ng estado, kasama na ang pulisya, upang protektahan ang mga tiwali at itago ang korapsyon.

Ang Misteryo ng Milyones ni Garma at ang Pagkontrol sa PCSO

Sa gitna ng mga usapin tungkol sa EJK, idiniin din si Royina Garma sa kanyang di-maipaliwanag na yaman at mga desisyon noong siya ang GM ng PCSO. Si Garma ay tinanong ng mga kongresista tungkol sa isang nakakagulat na deposito.

P23 Milyong Misteryo: Ibinunyag na nagdeposito si Garma ng kabuuang P23 milyon sa Public Safety Savings and Loan Association (PSSSLA) noong 2020 at 2021 [01:47]. Ang halagang ito ay labis na ikinagulat ng isang kongresista, na ikinumpara pa ito sa P3 milyon lamang na kapital kontribusyon ng iba. Bagama’t sinabi ni Garma na ang halaga ay kanyang naipon (savings) at inilipat lamang sa PSSSLA dahil sa mas malaking tubo, ang laki ng P23 milyon na kolektibong deposito sa loob lamang ng dalawang taon ay nagtaas ng kilay ng komite [02:46].

P10 Milyong Withdrawal: Bukod pa rito, tinanong din si Garma tungkol sa P10 milyon na cash withdrawal mula sa PS Bank sa Mandaluyong, na sinagot niyang galing din sa kanyang savings [05:34, 05:44]. Ang magkasunod na pag-iipon at pag-wi-withdraw ng napakalalaking halaga ay nagdudulot ng katanungan kung saan talaga nanggaling ang kanyang pondo, lalo na’t siya ay isang opisyal ng gobyerno.

Ang Kontrobersyal na Ari-arian sa Cebu: Dagdag pa sa kanyang kayamanan, kinompronta si Garma sa diumano’y pag-aari ng tatlong bahay sa Cebu, partikular sa Sitio Tupas at Cantipla 1, Tabunan [06:02]. Mariin itong itinanggi ni Garma. Gayunpaman, inamin niya ang isang ari-arian sa Tabunan, na aniya’y isang old house na malapit sa isang detachment ng pulisya na itinayo niya para sa seguridad [07:07]. Ang kanyang depensa ay lalong nagpalala sa pagdududa nang sabihin niyang “gumaya lang po ako” sa ibang matataas na opisyal ng pulisya, kabilang sina General Medina at Sinas, na nagpatayo rin daw ng mga ari-arian sa lugar [09:07, 09:14]. Ang pahayag na ito ay nagpapahiwatig ng posibleng sistematikong pag-abuso sa posisyon para sa personal na pakinabang, na nag-ugat sa nakaraang administrasyon.

Ang Pagmamanipula sa STL: Sa usapin ng PCSO, lumabas din ang malinaw na ugnayan ni Garma sa mga operasyon ng STL. Kinumpirma niya na binigyan niya ng Authority to Operate ang Piona Trading and Supply Corporation (na pag-aari ni Ibon Barandog, asawa ng isang first nominee ng STL party-list) at nagbigay din ng P2 milyon mula sa pondo ng PCSO sa isang STL foundation [10:51, 11:05].

Ang mas kritikal ay ang pag-aakusa na patuloy na kinokontrol ni Garma ang STL sa buong bansa sa pamamagitan ng kanyang mga inilagay na tao sa PCSO [12:12]. Ito ay kinumpirma nang lumabas na si Emy Ubales, asawa ng first cousin ni Garma na si Corporal Ubales, ang naging secretariat head ng STL Core Group noong panahong iyon [14:29, 18:18]. Ang Core Group na ito ang may hawak at nag-a-assess sa mga visibility study ng mga STL franchise, na nagbigay ng kapangyarihan sa mga tao ni Garma na diktahan kung sino ang mananalo sa franchise [15:18].

Ang pagkakaugnay ng P23 milyong yaman, ang kontrobersyal na franchise ng STL, at ang tila sadyang pagpatay sa isang whistleblower na si Barayuga ay naglalatag ng matinding ebidensya ng isang syndicate na nag-oopera sa ilalim ng maskara ng public service.

Ang Nakakatakot na Kultura ng Pagpatay sa Pulisya

Ang isyu ng EJK ay lalong nagpainit sa pagdinig dahil sa emosyonal at detalyadong testimonya ni Lieutenant Colonel Mendoza, isa sa mga witness. Sa pagtatanong ni Congressman Castro, inamin ni Mendoza ang tila nakakatakot na “kultura” sa PNP na sumunod sa “masasamang utos,” kahit pa ito ay pagpatay [22:02].

Nang tanungin kung bakit niya itinuloy ang isang utos na alam niyang “masama” at “krimen” — ang pagpatay — ang sagot ni Mendoza ay nagpapakita ng matinding takot at pangangailangan: “Kasi po nilagyan nila ng derogatory record na involved sa illegal drugs…” [22:21]. Ito ay nagbigay-diin sa isang nakakabahalang kalagayan kung saan ang mga pulis ay pinipilit na sumunod sa “masamang utos” sa ilalim ng banta na sila mismo ang lalabas na “masama” at posibleng maging target.

Ang kultura na ito ay hindi lamang naglalayong patayin ang mga sinasabing drug lord, kundi maging ang mga nakakulong na [00:00]. Taliwas sa layunin ng paglaban sa droga, ang sistema ay naging isang sandata para sa pag-alis ng kalaban, pagpapatupad ng personal na vendetta, at, ayon sa mga alegasyon, maging isang operasyong kriminal na pinondohan ng reward system [35:14].

Ang Pag-ugnay sa ICC at ang “Davao Boy Group”

Ang bigat ng sitwasyon ay lalong tumindi nang lumabas ang usapin ng International Criminal Court (ICC) at ang pag-iimbestiga nito sa mga krimen laban sa sangkatauhan sa Pilipinas. Kinumpirma ng mga lawyer na accredited sa ICC na may limang posibleng suspect na tinututukan ang Office of the Prosecutor [32:32]. Kabilang dito ang mga dating PNP Chief na sina Bato Dela Rosa, Oscar Albayalde, Eleazar Mata, at si Colonel Edilberto Leonardo [32:45, 34:12].

Ang pinagtutuunan ng pansin ng ICC, ayon sa working theory, ay ang katotohanan na ang mga pagpatay na ito ay nangyari “sa ilalim ng instruksiyon ng isang grupo” — ang tinatawag na “Davao boy group” — at sa direksyon ni dating Pangulong Rodrigo Duterte [34:47, 34:56]. Ang mga alegasyon ng conspiracy ay nagmumungkahi na ang EJK ay hindi random na insidente, kundi isang sistematikong operasyon.

Ang testimonya ni Atty. Joel Butuyan, na nag-a-assist sa mga biktima ng EJK tulad ni Murillo, isang nakaligtas sa patayan sa Payatas, ay nagbigay-diin sa matagal nang impunity kung saan ang mga kasong inihain laban sa mga pulis ay “natulog” sa Ombudsman [37:03].

Panawagan para sa Proteksyon at Hustisya

Ang mga rebelasyon sa pagdinig na ito ay malinaw na nagpapakita ng isang malalim na krisis sa sistema ng hustisya at pagpapatupad ng batas sa bansa.

Bilang tugon sa matinding panganib, nagkaroon ng pormal na motion na irekomenda sina Colonel Mendoza at Nelson Mariano, ang dalawang witness, sa Witness Protection Program (WPP) ng Department of Justice (DOJ) [41:47]. Mahalaga ang agarang aksyon na ito upang matiyak na hindi mauulit ang sinapit ni Barayuga at hindi tuluyang mababaliwala ang mga sinasabi nilang katotohanan. Ang panawagan para sa WPP at para sa agarang deposition ng mga witness ay nagpapahiwatig ng desperasyon na maitala ang kanilang mga salaysay bago pa may mangyaring masama [40:00].

Ang pagdinig ay hindi pa tapos, at ang mga koneksyon sa pagitan ng anomalya sa PCSO, ang di-maipaliwanag na yaman ng mga opisyal, at ang paggamit ng War on Drugs bilang sandata ay patuloy na binubuo. Ang hamon ngayon ay nasa Kongreso at sa DOJ: Kailangan nilang tugunan ang tila syndicate na gumagamit ng pondo ng gobyerno at kapangyarihan ng estado para sa personal na interes, na nag-iiwan ng bakas ng dugo at korapsyon sa ating bansa. Ang katotohanan ay lumalabas na; ang inaasahan ngayon ng sambayanan ay ang hustisya.

Full video: