HINAGPIS AT KATOTOHANAN: PULIS, UMAMIN SA PAGPATAY KAY WESLEY BARAYUGA; TINUKOY ANG MGA ‘MAIMPLUWENSYANG UTOS’ MULA SA PCSO AT PNP

ANG MAPANIRANG ‘TRABAHO’ AT ANG PAGLUHA NG NANGINGINIG NA TESTIGO

Sa isang mapangahas, subalit emosyonal na pagdinig ng Kamara, tuluyan nang nabuksan ang pinto sa isa sa pinakamadilim na kabanata ng extrajudicial killings (EJK) sa bansa. Sentro ng atensyon si Police Lieutenant Colonel Santy Mendoza, na sa gitna ng kanyang pagluluha at panginginig, ay nagbigay ng testimonya na nagpatigil sa hininga ng marami, hindi lamang sa loob ng bulwagan kundi maging ng buong sambayanan. Direkta niyang inamin ang kanyang papel sa pagpaslang kay dating Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO) Board Secretary at retiradong Brigadier General Wesley Barayuga noong 2020.

“Hindi ko maiwasang maiyak kasi tinuring ko silang mga upper class. Tapos ang taas ng tingin ko sa kanila… Binigyan ako ng trabaho na sakit sa dibdib eh,” (01:01:33) ang naging emosyonal na sagot ni Col. Mendoza, matapos mapansin ng mga Kongresista ang kanyang labis na pagkabalisa habang binabasa ang kanyang affidavit. Ngunit ang pinakamabigat na pahayag ay ang umalingawngaw sa kanyang bibig: “Kasi pumatay kami ng inosente (02:02:28).” Kinumpirma niya na ang “inosenteng tao” na tinutukoy niya ay walang iba kundi si Sir Wesley Barayuga (02:02:40).

Ang pag-amin na ito ay hindi isang simpleng pagsasalaysay ng krimen; ito ay isang hiyaw ng konsensiya na apat na taon dinala sa kanyang dibdib. Sa kabila ng posibleng pagkasira ng kanyang 22 taong serbisyo sa Philippine National Police (PNP) (01:03:30) at ang banta ng kulong at kamatayan (01:07:53), nagdesisyon si Col. Mendoza na humarap sa Kongreso. Ang dahilan, ayon sa kanya, ay ang bigat ng loob na dala niya, at ang pagtatangkang ipasa ang sisi sa kanya bilang solo gunman (01:19:11). Sa esensya, ang kanyang paghaharap ay hindi lamang paghahanap ng kaligtasan, kundi paghahanap ng katubusan.

ANG KABALINTUNAAN NG KAPANGYARIHAN: UTOS MULA SA PCSO AT PNP

Ang testimonya ni Col. Mendoza ay nagpinta ng isang nakakakilabot na sistema kung saan ang kapangyarihan ay nagagamit hindi para sa serbisyo, kundi para sa pagpatay. Direkta niyang tinukoy sina Colonel Leonardo at dating PCSO General Manager Royina Garma bilang mga nag-utos at mastermind ng krimen.

Ayon kay Col. Mendoza, nag-ugat ang kanyang compliance sa dalawang matitinding dahilan: una, opisyal ang nag-uutos; at pangalawa, natatakot siya para sa kaligtasan niya at ng kanyang pamilya (01:04:58).

Tinanong si Mendoza kung bakit ganoon na lamang ang kanyang takot kina Leonardo at Garma. Ang kanyang sagot ay naglantad ng isang madilim na katotohanan tungkol sa impluwensiya ng dalawa sa nakaraang administrasyon. “Syempre po, siya ‘yung panahon na ni… ng former president po natin, na isa sa pinakamalakas (01:05:46),” paliwanag ni Mendoza, na nagpahiwatig na sina Leonardo at Garma ay common knowledge na nasa gilid ng dating Pangulo (01:06:34).

Ang impluwensya raw nila ay labis, na kung anong sabihin ni Colonel Leonardo, maaaring paniniwalaan ng dating Pangulo (01:06:50), at kung anong hilingin ay susundin (01:06:59). Dahil sa paniniwalang ito, at sa takot na pwedeng mawala siya sa serbisyo, mamatay, o makulong (01:07:39), sumunod si Col. Mendoza sa “proyekto.” Mas matindi pa, ipinahayag ni Mendoza ang kanyang takot na baka ang kanyang pamilya ay patayin (01:09:14) kung sumuway siya, batay sa “ugong-ugong” tungkol kay Colonel Leonardo na may hawak daw ng mga hitman sa Davao Region (01:10:52).

Isinalaysay din ni Mendoza na hiniling niya kay Colonel Leonardo na i-verify muna ang impormasyon tungkol kay Barayuga dahil nagdududa siya (01:14:39)—dahil si Barayuga ay isang opisyal ng gobyerno at Board Secretary ng PCSO, at walang balita ng pagkakasangkot sa gulo (01:15:01). Ngunit ang utos ni Leonardo ay: Huwag nang beripikahin. Bibigyan ka na lamang ng profile ni Colonel Garma (01:15:22). Dito naging malinaw na ang target ay pinili at hindi nakabatay sa lehitimong drug operation.

ANG WHITEOUT AT ANG PUTING PICKUP: PAANO NAGING TARGET SI BARAYUGA

Si Wesley Barayuga, bilang isang retiradong Brigadier General at Board Secretary ng PCSO, ayon sa testimonya ni Col. Mendoza, ay walang kaso at wala siyang alam na kaaway o gulo (01:15:09). Ngunit lumutang ang mga ulat ni Mon Tulfo na si Barayuga ay humaharang sa pagbibigay ni Garma ng STL franchises sa kanyang mga kaibigan (00:38:51), na nagpapatindi sa teorya na ang pagpatay ay may kinalaman sa korapsyon sa loob ng PCSO.

Ang isang kritikal na detalye na nagpatunay sa koneksyon sa loob ng PCSO ay ang pagtukoy mismo sa sasakyan ng biktima. Ayon kay Mendoza, ibinigay sa kanya ang mga detalye ng sasakyan (01:56:03)—ang puting pickup na may plate number, na na-identify bilang in-assign ni GM Garma kay Barayuga (01:56:31). Ipinunto ni Congressman Jinky Adong na ang approval at assignment ng mga sasakyang ito ay nangangailangan ng lagda at pag-apruba ni Garma (01:52:45), na ginawa nitong mas madali para sa mga hitman na matukoy ang target (01:58:03). Ang puting pickup, isang simbolo ng kanyang opisyal na posisyon, ang siyang naging death warrant niya.

ANG MATINDING PAGTANGGI AT ANG EMOSYONAL NA KONTRAHAN

Natural lamang na mariing itinanggi nina Colonel Leonardo at dating GM Garma ang lahat ng akusasyon. “Hindi po totoo ‘yun (01:32:20),” pahayag ni Col. Leonardo, na naggiit na isang beses lang sila nagkita ni Mendoza at walang working relations (01:32:46). Nagpahayag din siya ng pagkadismaya dahil lagi na lang siyang nasasali sa mga ganitong usapin (01:33:27).

Si Garma, sa kanyang bahagi, ay mariing nagtanggi na may alam siya sa mga pangyayari, at nagulat siya sa mga testimonya (01:38:15). Subalit, ginisa siya ni Congressman Abante gamit ang mga naunang alegasyon, gaya ng ulat ni Mon Tulfo tungkol sa STL franchises (01:38:28) at ang affidavit ni Baby Rosales tungkol sa isang insidente sa Cebu City noong siya ay City Director pa—kung saan nagtanong daw si Garma, “Bakit isa lang ang patay? Marami pa sila dito!” (01:43:55). Kahit pa mariing itinanggi ni Garma ang mga alegasyong ito (01:44:09), nagpatuloy ang emosyonal na diin ni Cong. Abante, na inihambing ang pagluha ni Garma para sa kanyang buhay na anak (noong na-cite siya sa contempt) sa pagkamatay ng anak ng iba (01:44:40).

Ang matinding pag-iiba sa pagluha ng nag-aamin (Mendoza) at sa pagtanggi ng inaakusahan (Garma) ay nagbigay diin sa drama ng pagdinig. Dalawang testigo—sina Mendoza at Nelson Mariano—ang nagdidiin kina Garma at Leonardo (01:47:09), habang patuloy silang nagtatanggi.

ANG PATTERN NG EJK AT ANG GAMIT NG DRUG WAR BILANG PRETEXT

Para sa mga mambabatas, ang testimonya ni Col. Mendoza ay nagpapatunay na mayroon talagang isang sistematikong modus operandi na umiral noong panahon ng War on Drugs.

Ipinahayag ni Congressman Luistro ang theory of conspiracy (01:02:31) kung saan kahit hindi sina Garma at Leonardo ang pumatay, sila ay liable bilang conspirators by inducement (01:02:40) dahil sa pagpaplano, pag-uutos, at pagkakaloob ng lahat ng kailangan para maisagawa ang krimen. Samantalang sina Mendoza at Mariano ay principals by indispensable cooperation (01:02:53).

Ang pinakamalaking pagbubunyag ay ang konklusyon ng mga mambabatas na ang War on Drugs ay ginamit bilang kasangkapan sa personal na balikan o political vendetta (01:08:16). Ipinaliwanag ni Atty. Coni ang pattern ng riding-in-tandem killings (01:10:37)—na bihirang ma-identify ang perpetrator, at kung saan ang mga kaso ay na-a-archive at nagiging cold case (01:11:17). “It’s the police themselves who are the killers (01:11:34),” giit ni Atty. Coni.

Dagdag pa ni Congressman Adong, ang War on Drugs ay “Made to justify those who are not necessarily part or a friend to that administration” (01:14:32), na naging biktima. Ang tanging motive na tiningnan ng PNP sa simula (bilang watch list si Barayuga [01:05:04]) ay nagpapakita ng paggamit sa drug war bilang madaling dahilan upang ma-disguise ang pagpatay.

Sa huli, ang testimonya ni Col. Santy Mendoza ay hindi lamang naglalantad sa pagpatay kay Wesley Barayuga. Ito ay naglalantad ng malaking problema sa Philippine National Police at sa legal na sistema, kung saan ang mga taong maimpluwensya ay may kakayahang utusan ang batas upang pumatay. Ang kanyang pagluha ay hudyat ng pag-asa—na sa kabila ng takot, maaari pa ring manaig ang katotohanan. Ipinangako ng Kongreso na itutuloy ang imbestigasyon upang makabuo ng batas na tuluyang wawakasan ang ganitong sistematikong karahasan (01:50:47). Ang hustisya para kay Wesley Barayuga ay inaasahang maging simula ng reporma at kalinisan.

Full video: