KRUSADA SA INTEGRIDAD: ANG NAGLILIYAB NA HAMON NI PROF. DIOKNO SA SENADO AT ANG ULTIMATUM NI MARCOS JR. LABAN SA ‘GHOST PROJECTS’ AT BUDGE-INSERTIONS

Sa mga nagdaang linggo, ang pambansang usapan ay hindi na lamang umikot sa presyo ng bigas o sa dami ng brownouts, kundi sa mas malalim at mas kritikal na tanong tungkol sa karakter at prinsipyo ng mga namumuno. Ang entablado ng University of the Philippines (UP) Manila Commencement Exercises, na karaniwang lugar ng pagdiriwang at pag-asa, ay biglang naging pugad ng matinding pagpuna at hamon, na nagdulot ng malalim na pagbubulay-bulay sa buong bansa.

Ang sining ng pagtatalumpati ay muling napatunayan bilang sandata ng katotohanan nang si Professor Emeritus Maria Serena Diokno, isang respetadong historyador at dating Chair ng National Historical Commission of the Philippines, ay humarap sa Class of 2025 at nagbigay ng isang pambihirang sermon sa mga pinuno ng gobyerno.

Ang Banat na Nagpatamlay sa Senado

Sa gitna ng kontrobersiya tungkol sa impeachment case ni Bise Presidente Sara Duterte, kung saan naging sentro ng usapin ang salitang “forthwith” (agad-agad) sa Saligang Batas, tahasang tinuligsa ni Diokno ang isang alumni ng UP na kasalukuyang nakaupo sa Senado—na malinaw na tumutukoy kay Senate President Francis “Chiz” Escudero.

Ang sentro ng kaniyang kritisismo ay ang tila pagbibigay ng bagong kahulugan sa simpleng salitang “forthwith,” na binigyang-interpretasyon daw bilang “apat na buwan makalipas” o “kapag may panahon pa ang Senado” [01:54]. Ngunit higit pa sa isyu ng wika, ang kaniyang mensahe ay isang moral na suntok: “Tell me ano ang silbi ng utak at talento kung walang prinsipyo at tapang upang panindigan ito” [01:45].

Sa pananaw ng kagalang-galang na akademiko, ang problema ay hindi tungkol sa talino, kundi sa “kawalan ng prinsipyo, ng pansariling ambisyon, ng transaksyong pampulitika” [05:59]. Binigyang-diin niya ang matibay na pamantayan ng UP: “Honor, Excellence, Service” [03:24]. At ang pinakamatindi niyang pahiwatig, na umalingawngaw hindi lamang sa commencement hall kundi maging sa buong social media, ay: “Ang karangalan halimbawa ay hindi nanggagaling sa katungkulan… Honor is not built into the position. You bring honor to the position, not the other way around” [04:16].

Ang timing ng talumpati, at ang tindi ng kritisismo na nagpataas sa usapin ng impeachment mula sa pulitika tungo sa moralidad, ay nagdulot ng matinding ‘kahihiyan’ sa mga opisyal na pinatamaan. Ito ay nagsilbing isang wake-up call na hindi pwedeng ihiwalay ang personal na integridad sa tungkulin ng isang public servant.

Ang Ultimatum ni Marcos Jr. Laban sa Katiwalian

Tila sinagot ng executive branch ang panawagan ng akademya para sa pananagutan. Sa isang komprehensibong talumpati na sumasaklaw sa lahat ng aspeto ng pamamahala, nagbigay si Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. ng isang ultimatum sa mga tiwaling opisyal at kontraktor, na nagpapatunay na ang usapin ng integridad ay tumagos na sa pinakamataas na antas ng pamahalaan.

Ang Pangulo ay naging tahasan: haharangin niya ang anumang panukalang General Appropriations Bill para sa 2026 na hindi fully aligned sa National Expenditure Program [01:11:08]. Ang mensahe ay malinaw—ayaw niya ng mga budget insertions, na madalas ay source ng katiwalian. Nagpahayag pa siya ng kahandaang magkaroon ng reenacted budget kung ito ang magiging presyo ng pagpapanatili ng prinsipyong ito [01:11:25].

Bukod sa budget, ang Pangulo ay nagbigay-diin sa pananagutan sa likod ng mga palpak na proyekto sa bansa. Matapos niyang inspeksyunin ang pinsala ng mga bagyo, kaniyang nadiskubreng maraming flood control projects ang “palpak at gumuho” [07:13], o ang mas malala, ay “guni-guni lang” (ghost projects). Kaniyang iniutos ang agarang audit at performance review sa lahat ng flood controls mula sa nakaraang tatlong taon, at ang paglalathala ng listahan ng mga proyekto upang maging malaya ang publiko na suriin at magbigay ng impormasyon [09:40]. Kaniyang binigyang-diin: “Kailangang may managot sa naging matinding pinsala at katiwalian” [01:03:38].

Zero Balance Billing at ang P20/Kilo ng Bigas

Higit pa sa pagtugon sa katiwalian, nagbigay ng detalyadong plano ang administrasyon na direktang magpapagaan sa buhay ng bawat Pilipino. Ang kaniyang resounding na mensahe: “Walang saysay kung ang ating kababayan naman ay hirap pa rin at nabibigatan sa kanilang buhay” [01:04:47].

Sa sektor ng kalusugan, ang pinakamalaking tagumpay ay ang pagpapatuloy ng Zero Balance Billing sa mga basic accommodation ng lahat ng DOH Hospitals [01:51:33]. Sa ilalim nito, wala nang babayaran ang mga pasyente—sagot na ng PhilHealth at ng iba pang government assistance funds (MAIP, PCSO, Pagcor) ang kanilang bill [01:51:57]. Kabilang din sa pinalawak na benepisyo ng PhilHealth ang sumusunod:

Dialysis sessions na libre sa loob ng isang taon [47:40].

Heart attack at open-heart surgeries ay covered na [46:55].

Kidney transplant package ay itinaas ang limit, at pati ang post-operation services ay covered na rin [48:04].

Sa agrikultura at ekonomiya, iginiit ng Pangulo ang pagpapatunay na kaya nang ilunsad ang Php20 sa bawat kilo ng bigas nang hindi nalulugi ang mga magsasaka. Matagumpay itong naisagawa sa pilot testing sa Luzon, Visayas, at Mindanao, at ilulunsad na sa buong bansa sa pamamagitan ng daan-daang Kadiwa stores at centers [01:17:18]. Nagbabala rin siya sa mga trader na magmamanipula ng presyo o manloloko ng magsasaka, at itinuturing itong economic sabotage [01:18:16].

Pagsugpo sa Kakulangan at Pagpapaunlad sa Tao

Sa edukasyon, kinikilala ang “kakulangan sa kaalaman at sa kakayahan, lalo na sa matematika, sa agham, sa pagbabasa at sa wastong pag-unawa” [01:28:26]. Kaya naman, ang edukasyon ang nananatiling “nasa rurok” ng mga pinahahalagahan ng administrasyon [01:29:19].

Pinalakas na Serbisyo: Sinimulan na ang Academic Recovery and Accessible Learning o ARAL program [01:29:29].

Mental Health: Magdaragdag ng school counselors at binabantayan ang mental health ng kabataan [01:29:57].

Libreng Edukasyon: Patuloy ang paglalaan ng bilyong piso para sa libreng edukasyon sa pampublikong kolehiyo at TechVoc [01:36:53].

Pagtanggal ng Pasanin ng Guro: Tiniyak ang walang anomalya sa pagbili ng mga laptop para sa mga guro [01:33:13], tinanggal ang halos 100 dokumento na walang kinalaman sa pagtuturo, at ibabayad na ang teaching overload at overtime [01:34:49].

Sa imprastraktura, bagama’t marami ang mega projects na nakalatag tulad ng Bataan-Cavite Interlink Bridge at Mindanao Transport Connectivity Improvement Project [01:55:07], binigyang-diin ang kaligtasan at kalidad. Matapos pumalpak ang mga tulay dahil sa “mababang kalidad at marupok ng materyales” at “kapabayaan sa tamang pag-maintenance” [01:59:31], mariing ipinag-utos ang pagtiyak na ang mga proyekto ay: “Tama dapat ang disenyo, mataas dapat ang kalidad, natatapos sa takdang oras at naaalagaan at namimente na ng mabuti” [02:00:30]. Titiyakin din ang pag-aayos ng mga palpak na serbisyo ng kuryente at tubig, na nagdudulot ng matinding perwisyo sa milyun-milyong Pilipino [02:25:25].

Ang Landas ng Bagong Pilipinas

Sa huli, ang talumpati ay bumalik sa panawagan ni Diokno—ang pangangailangan ng true patriotism. Sa wika ng isang bayani, isinaysay ng Pangulo: “Only he who from whatever position he occupies… strives for the greatest good possible for his fellow man possesses true patriotism” [01:28:39].

Ang Pilipinas ay humaharap sa matitinding hamon, ngunit ang mensahe ay collective action. Ang tagumpay ay nasa pagkakaroon ng pananagutan sa bawat aspeto ng gobyerno—mula sa interpretasyon ng isang salita sa Senado hanggang sa zero balance billing sa DOH Hospital. Ang Bagong Pilipino ay hindi na lamang survivor, kundi isang mamamayan na naghahanap ng Honor, Excellence, at Service sa lahat ng antas ng pamamahala. Ang krusada laban sa katiwalian at para sa prinsipyo ay nagsisimula na.

Full video: