ANG LIHIM NA PAGTAKAS: Bato Dela Rosa, Mula sa ‘Karangalan’ Patungong Pagtatago, Sinubukang Talikuran ang ICC; Palasyo, Handa sa Pagsunod sa Batas

Sa isang iglap, tila nagbago ang kulay ng matibay na pundasyon ng pulitika at loyalidad sa bansa, partikular sa hanay ng mga dating kaalyado. Ang dating matapang na paninindigan ni Senador Ronald “Bato” Dela Rosa, isa sa mga pangunahing arkitekto ng kampanya kontra-droga na nagdala sa kanya at kay dating Pangulong Rodrigo Duterte sa mata ng International Criminal Court (ICC), ay biglang naglaho at napalitan ng isang mapangahas na plano: ang magtago.

Ang senaryong ito ay hindi lamang naglalagay ng malaking katanungan sa personal na paninindigan ni Dela Rosa kundi nagiging sentro rin ng isang matinding pampulitikang salpukan sa pagitan ng kasalukuyan at nakaraang administrasyon. Mula sa ipinangakong “karangalan” na sumama kay Duterte patungong The Hague, ang mabilis na pag-iiba ng direksyon ni Bato—mula sa pagiging handang humarap sa korte tungo sa pag-iisip na magkuta sa Senado—ay nagbunga ng mga espekulasyon at matinding kritisismo.

Ang kwento ng biglaang pagbabagong-isip na ito ay nagsimula nang ihayag mismo ni Senator Bato Dela Rosa na kabilang na sa kaniyang mga “kinokonsidera” ang hindi na pagsuko sa awtoridad kung sakaling maglabas na ng arrest warrant ang ICC laban sa kanya. Taliwas na taliwas ito sa kaniyang naunang pahayag kung saan buong-loob siyang nagpahayag ng kahandaang harapin ang anumang kaso, lalo na kung ito ay nangangahulugang maaalagaan niya si dating Pangulong Duterte habang sila ay nasa ilalim ng kustodiya sa The Hague.

“Kung wala tayong makita na hustisya dito sa ating bansa, bakit ka susuko? I will cross the bridge when I get there,” matapang niyang pahayag. Ang mga katagang ito ay nagpinta ng isang larawan ng pagkadismaya at kawalang-tiwala sa sistema ng hustisya, na siya namang ginamit niyang basehan sa kaniyang planong magkubli. Ngunit ang planong ito, lalo na ang ideya ng pananatili sa loob ng Senate, ay nagdulot ng mas matinding debate.

Ang Pag-asa sa Kapangyarihan ng Senado

Ayon kay Dela Rosa, isa sa kaniyang opsyon ay manatili na lang sa loob ng Senado, isang institusyong sa tingin niya ay dapat respetuhin ng mga awtoridad. Pinasalamatan pa niya si Senate President Chiz Escudero, na naunang nagpahayag na may karapatan ang Senado na protektahan ang kaniyang mga miyembro, na nagbibigay ng pahiwatig na hindi siya madaling maaresto habang nasa loob ng gusali.

Ang opisyal na tindig ng Palasyo, sa kabilang banda, ay hindi sumasang-ayon sa ganitong uri ng pag-iwas. Sa isang press briefing, ipinahayag ng isang opisyal ang pagtataka kung bakit ang isang dating PNP Chief na dapat ay huwaran sa pagpapatupad ng batas ay nagpapakita ng intensyong magtago. “Nakakapagtaka lamang po na siya ay dati pang PNP chief. ‘Yan po ba ang gusto niya ring ipahiwatig sa taong bayan na kapagka may warrant of arrest ay dapat magtago?” ang mariing tanong na naglalayong balangkasin ang moral at etikal na pananagutan ni Bato sa publiko.

Para sa mga kritiko, lalo na sa mga nagmamatyag sa kilos ng mga pampublikong opisyal, ang pagbabagong-tono ni Dela Rosa ay hindi na bago. Diumano, may mga pagkakataong nagpakita na siya ng pag-iwas. Isang halimbawa raw ang insidente sa Hong Kong kung saan bigla siyang umatras sa nakatakdang biyahe kasama si Duterte dahil umano sa “tip” na aarestuhin sila pagbalik sa Pilipinas, isang akto na tiningnan bilang isang uri ng pagtataksil o self-preservation sa halip na walang-iwanang loyalidad.

Ang pag-asa na manatili sa Senado upang iwasan ang ICC ay itinuturing din na isang temporaryo lamang. Ayon sa mga ekspertong legal, tulad ng dating Senate President Franklin Drilon, ang proteksiyon ng Senado ay may limitasyon. Kapag ang Malacañang na mismo ang nag-utos na arestuhin si Bato, bilang pagsunod sa International Criminal Police Organization (Interpol) at ICC, wala nang magagawa ang Senado kundi sumunod. Kaya naman, ang planong magkubli sa loob ng institusyon ay maituturing na ‘huling hininga’ lamang, isang pansamantalang panangga laban sa lumalaking pwersa ng hustisya.

Ang Depensa ng Palasyo Laban sa mga Akusasyon

Kasabay ng dramatikong pagbabago ng desisyon ni Bato, lalong uminit ang pampulitikang tensyon matapos ang pag-aresto kay dating Pangulong Duterte. Mariing kinuwestiyon ni Senador Imee Marcos, kapatid ng kasalukuyang Pangulo, ang legalidad ng pagpapasuko kay Duterte sa ICC. “Isinuko natin si Rodrigo Duterte sa Dayuhan na parang wala siyang sariling bayan… Since when did the Philippines became a province of The Hague?” ang sentimyentong naglalayong pukawin ang damdaming nasyonalista.

Ngunit ang Malacañang ay nanindigan sa kanilang legal na batayan. Ipinunto ng Palasyo na ang pagsunod sa ICC ay hindi pagtalikod sa soberanya, bagkus ay pagsunod sa sarili nating batas, ang Republic Act No. 9851 o ang Philippine Act on Crimes Against International Humanitarian Law, Genocide, and Other Crimes Against Humanity.

Ayon sa interpretasyon ng Palasyo sa batas, ang RA 9851 ay malinaw na nagpapahintulot na “to extradite or to surrender to the international court, if any.” Ito ay nagpapahiwatig na walang kailangang extradition treaty o bilateral agreement para ipasuko ang isang indibidwal sa international court, dahil ito ay nakasaad na sa ating sariling batas. Ang pagpapatupad nito ay hindi pag-amin na probinsya tayo ng The Hague, kundi pagpapakita na tayo ay isang independent country na sumusunod sa mga pandaigdigang prinsipyo ng hustisya.

Idinagdag pa ng Palasyo na kung may dapat man sisihin sa pagpapatuloy ng imbestigasyon ng ICC, ito ay ang nakaraang administrasyon. “Kung meron po sigurong dapat sisihin kung bakit nagpatuloy ang ICC, yun na rin po ay ang dating administrasyon dahil hindi sila agad kumilos patungkol dito sa mga kasong ito, nangako na magsasagawa ng imbestigasyon ngunit hindi ito nagampanan,” ang diin ng Palasyo, na naghuhugas-kamay sa isyu at isinasalampak ang responsibilidad sa mga dating opisyal.

Ang Pamilya Duterte at ang ‘Victim Mentality’

Hindi lang usaping legal ang humaharap sa administrasyon. Mula sa kampo ng mga Duterte, lumabas si Davao City Mayor Sebastian “Baste” Duterte, na nagpahayag ng sentimyentong “targeted” at “sinisingle out” sila ng Marcos administration. Ang pahayag na ito ay mabilis namang sinagot ng Palasyo, na tinawag itong isang “parang diversionary tactics” at “awa” na gusto na namang iparating sa publiko.

Binanggit ng Palasyo na ang arrest warrant ay para lamang kay dating Pangulong Duterte, na “indirect co-perpetrator” at wala pang iba pang mga kasabwat na nakasaad. Kaya naman, ang sentimyento ni Baste na sila ay ‘targeted’ ay hindi makatotohanan at mistulang pagtatangkang maglikha ng isang ‘pity party’ upang iwasan ang mas malalaking isyu, gaya ng kontrobersiya sa confidential funds ni Vice President Sara Duterte.

Hinimok din ng Palasyo si VP Sara na unahin ang kaniyang tungkulin bilang ikalawang pangulo. Habang naiintindihan ang kaniyang emosyon at pagmamahal sa ama, ipinaalala ng Palasyo na milyon-milyong Pilipino ang bumoto sa kaniya at kailangan niyang pagsilbihan ang bansa. Kasabay nito, mariing sinagot din ng Palasyo ang mga lumulutang na panibagong kahina-hinalang pangalan na diumano’y nakatanggap ng confidential funds ng OVP, at sinabi na karapatan ng taumbayan na malaman kung saan ginagasta ang pondo ng bayan.

Sa pangkalahatan, ang mga kaganapang ito ay nagpapakita ng isang malaking showdown sa pulitika ng Pilipinas. Ang desisyon ni Bato Dela Rosa na ‘magtago’ ay hindi lamang isang personal na pagbabago ng direksyon, kundi isang seryosong hamon sa administrasyong Marcos. Kung maninindigan ang Senado na protektahan siya, ito ay magiging isang constitutional crisis na lalong magpapalala sa dibisyon ng bansa. Ngunit kung susundin ang batas, tulad ng ipinapahiwatig ng Palasyo, ang landas patungo sa pananagutan, gaano man ito kahirap, ay tanging iyon lamang ang magliligtas sa kredibilidad ng Pilipinas sa pandaigdigang komunidad.

Ang pag-iwas ni Dela Rosa, isang dating pinuno ng pulisya, ay isang mapait na paalala na sa gitna ng matitinding legal at pampulitikang isyu, ang loyalidad ay madalas na nagbibigay-daan sa pangunahing instinto ng self-preservation. At sa huli, ang mamamayang Pilipino ang haharap sa tanong: Sino ang handang manindigan at sino ang handang tumakas kapag ang ICC na ang kumatok sa pintuan? Ang tanong na ito ay patuloy na bababagabag sa bansa hanggang sa tuluyang malapatan ng hustisya ang mga biktima. Ang kwentong ito ay malayo pa sa katapusan.

Full video: