ANG DRAMA SA HAGUE: Si Rodrigo Duterte, Sinuko sa ICC para Harapin ang Makasaysayang Kaso ng ‘Crimes Against Humanity’

Isang Araw na Binalot ng Sigalot at Kontrobersiya

Ang kasaysayan ng Pilipinas ay minsan pang nabalot ng tensyon at kontrobersiya matapos ang isang pambihirang pangyayari na nagdulot ng malalim na lamat sa pambansang pulitika: ang pag-aresto at paglipad ni dating Pangulong Rodrigo Roa Duterte patungong The Hague, Netherlands. Noong Marso 12, kasabay ng dramatikong paglapag ng eroplanong lulan niya sa Rotterdam The Hague Airport [01:29], lumitaw ang katotohanan ng isang hindi inaasahang paghaharap: haharapin ni Duterte ang International Criminal Court (ICC) para sa mga kasong Crimes Against Humanity na may kaugnayan sa kanyang kontrobersyal na War on Drugs.

Ang pangyayaring ito ay hindi lamang isang simpleng pag-aresto; isa itong historical precedent na nagbigay ng malalim na pagtatanong tungkol sa soberanya, hustisya, at ang kakayahan ng isang bansa na panagutin ang sarili nitong mga pinuno.

Ang Huling Mensahe: Pag-ako ng Responsibilidad

Bago pa man siya lumapag sa lupain ng Europa, nagbigay ng isang emosyonal ngunit matatag na mensahe si dating Pangulong Duterte sa kanyang mga kababayan. Sa isang video na kuha habang siya ay sakay ng eroplano, kinumpirma niya ang kanyang lokasyon sa The Hague at iginiit na siya ay nasa maayos na kalagayan [01:47].

Ang pinakamatinding bahagi ng kanyang pahayag ay ang pag-ako niya ng buong responsibilidad sa mga nangyari noong siya pa ang nakaupo. “Ito na nga. Uh for all of the whatever happened in the past, ah ako na ‘yung nag-fa-face sa ating law enforcement, ‘ting military. Sinabi ko na I will protect you and I will—ako ang managot sa lahat [02:58].” Matagal na niyang binitawang pangako na siya ang haharap sa anumang ligal na pananagutan, at ngayon ay tinutupad niya ito, kahit pa inamin niyang ito ay magiging isang “long legal proceedings [03:33].” Sa kabila ng lahat, nanindigan siyang patuloy siyang maglilingkod sa bansa at tinatanggap niya ang kanyang “destiny [03:51].” Ang pag-akong ito ay nagdulot ng paghanga at awa sa kanyang mga tagasuporta, ngunit lalong nagpalakas sa kaso ng mga biktima na naghihintay ng katarungan.

Ang Legal na Tiknikalidad: INTERPOL vs. ICC

Ang dramatikong paglipat ni Duterte ay nag-ugat sa isang warrant of arrest na nilagdaan ng tatlong babaeng hukom ng ICC [06:47]. Gayunpaman, pinalinaw ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. na ang Pilipinas ay kumilos hindi dahil sa direktang pakikipagtulungan sa ICC, kundi dahil sa matibay na komitment ng bansa sa International Criminal Police Organization (INTERPOL) [08:34].

Ayon kay Pangulong Marcos, ang pag-aresto ay isinagawa matapos matanggap ng INTERPOL Manila ang opisyal na kopya ng warrant [08:24], na siyang nagtulak sa Department of Justice (DOJ) na agarang isilbi ito. “We did not do this because it was Uh derived from or came from ICC, we did this because INTERPOL asked us to do it and we have commitments to them and we lived up to those commitments [11:58],” pagdidiin ng Pangulo. Ang komitment na ito ay mahalaga umano upang patuloy na makakuha ng tulong ang Pilipinas sa paghahanap at pag-uwi sa mga Filipino fugitive na nagtatago sa ibang bansa [08:44].

Ipinunto rin ng Palasyo na walang paglabag sa soberanya ang nangyari dahil hindi kailanman nakipagtulungan ang administrasyon sa imbestigasyon ng ICC. Sa katunayan, hindi man lang daw nagbigay ng anumang dokumento ang gobyerno sa ICC [15:13]. Ang ginawa ay pagtupad lamang sa obligasyon sa ilalim ng Republic Act No. 9851 (Philippine Act on Crimes Against International Humanitarian Law, Genocide, and Other Crimes Against Humanity), partikular na ang Seksyon 17, na nagpapahintulot sa pag-surrender ng mga akusado sa international court [27:50]. Kaya’t pinalinaw ng tagapagsalita na ang nangyari ay “surrender” at hindi “extradition,” isang mahalagang legal na paglilinaw [33:08].

Ang Sigaw ng Pamilya: ‘State Kidnapping’ at ang Pambansang Hati

Ang desisyon ng gobyerno na isuko si Duterte ay agad na nagdulot ng matinding political fallout, lalo na mula sa kanyang mga anak.

Agad na binatikos ni Vice President Sara Duterte ang pamahalaan, tinawag itong isang “tahahasang paglabag sa ating soberanya at insulto sa bawat Pilipino [18:40].” Ayon kay VP Sara, isinuko ng gobyerno ang isang Pilipino sa mga dayuhang awtoridad, at ang sapilitang pagdala sa kanyang ama sa The Hague ay “hindi makatarungan” at nagpapatunay na kaya ng gobyerno na abandonahin ang sarili nitong kababayan. Sa isang mas matinding pagbatikos, binansagan niya ang nangyari bilang “state kidnapping [35:21],” na lalong nagpaigting sa tensyon sa pagitan ng Palasyo at ng kampo Duterte. Nag-iwan pa siya ng cryptic na pahayag: “kung Pilipino ka hindi ka kailan man susunod sa madayan sa sarili mong bayan [19:13].”

Kinuwestiyon din ng kanyang mga kapatid ang kaganapan. Si Davao City Mayor Sebastian “Baste” Duterte ay nagpost ng simpleng ngunit mabigat na parirala: “plane already left, they kidnapped PRRD [18:15].” Mas nagdulot naman ng matinding pag-aalala ang post ni Veronica “Kitty” Duterte na nagsabing, “the airplane they used to kidnap my Dad just left minutes ago, if we don’t hear from him tomorrow then we already know [18:24].”

Tumugon naman ang Palasyo sa mga akusasyon ng kidnapping, na nagpaliwanag na imposible itong mangyari dahil mayroon silang warrant of arrest na inisyu ng isang awtoridad (ang korte sa pamamagitan ng INTERPOL) at sinunod nila ang lahat ng legal na elemento at pamamaraan [36:05].

Hustisya para sa mga Biktima: Isang Tagumpay Laban sa Impunity

Para sa mga pamilya ng mga nasawi sa War on Drugs, ang pag-aresto kay Duterte ay isang makasaysayang sandali na matagal na nilang hinintay. Kinumpirma ni ICC Prosecutor Karim Khan na naglabas ang mga hukom ng warrant dahil nakahanap sila ng “reasonable grounds to believe that Mr. has committed the Crime of murder [05:01]” bilang pinuno ng Davao Death Squad at bilang Pangulo ng Pilipinas.

Maraming boses mula sa civil society, human rights groups, at maging sa mga pulitiko ang nagpahayag ng suporta sa ginawa ng gobyerno. Sinabi ni dating Senador Leila de Lima na ang kaganapan ay tungkol sa “justice finally taking its course [20:49],” hindi tungkol sa paghihiganti. Para sa Free Legal Assistance Group (FLAG) at sa Commission on Human Rights (CHR), ang aksyon ay isang “significant step towards ensuring accountability [21:14]” at nagpapaalala na “the truth cannot be silence, accountability must prevail over impunity [21:34].”

Binatikos din ng Palasyo ang panawagan ng ilang tagasuporta ni Duterte na maglunsad ng People Power laban sa gobyerno, na nag-ugat sa “political persecution” na sentimyento. Mariing sinabi ng Palasyo na ang kaso ay nagsimula noong 2017 pa, noong miyembro pa ang Pilipinas ng ICC at matagal bago pa umupo si Pangulong Marcos [14:17]. Ang panawagan para sa People Power ay tinawag na “paglabag sa batas [45:17],” at iginiit na ang gobyerno ay tumutupad lamang sa batas at sa komitment sa komunidad ng mga bansa.

Ang Susunod na Kabanata: Ang Proseso sa The Hague

Sa The Hague, isang mahaba at kumplikadong ligal na proseso ang naghihintay kay dating Pangulong Duterte. Ang unang hakbang ay dadalhin siya sa isang lokal na korte upang alamin at patunayan kung tama at legal ang proseso ng kanyang pag-aresto at pagdala [40:45]. Pagkatapos nito, haharapin na niya ang ICC. Kung mapapatunayang nagkasala, ang posibleng parusa ay aabot sa 30 taong pagkakakulong [25:08].

Bagaman tiniyak ng gobyerno na hindi nila pababayaan ang karapatan ng isang Pilipino, anuman ang kanyang katayuan, sa ilalim ng RA 9851 [24:06], ang kaso ni Duterte ay nagpapakita ng isang malinaw na mensahe: sa wakas, mayroon nang accountability kahit para sa mga dating pinuno.

Ang pambihirang araw na ito ay nagtatakda ng isang bagong yugto sa pulitika at hustisya ng Pilipinas. Ito ay isang paalala na ang batas ay dapat manaig, at ang laban para sa katarungan, gaano man katagal, ay hindi dapat matigil. Ang dramatikong paglisan ni Duterte patungong The Hague ay hindi lamang pagtatapos ng isang kabanata, kundi simula ng isang mahaba at masalimuot na ligal na paghaharap na tiyak na magpapabago sa tanawin ng pambansang pulitika at magiging aral sa bawat pinunong nagnanais na sumalungat sa batas ng sangkatauhan.

Full video: