NAKAGIGIMBAL NA DESISYON NG ICC VS. DUTERTE, BUMUNYAG SA “BETRAYAL” NI MARCOS AYON KAY VP SARA: GULO NA SA TUKTOK NG GOBYERNO?

Ang mga nakalipas na araw ay nagdala ng isang sunod-sunod na pagyanig na nagpapakita ng malalim na bitak, hindi lamang sa legal na depensa ni dating Pangulong Rodrigo Duterte, kundi maging sa mismong pundasyon ng kasalukuyang administrasyon. Sa isang desisyong nagmistulang bombang sumabog, ibinasura ng International Criminal Court (ICC) ang apela ng kampo ni Duterte, na nagbigay-daan sa mas malaking banta ng pag-aresto at, kasabay nito, isang all-out political war sa pagitan ng magkahiwalay na paksyon sa Malacañang.

Ang pinaka-ugat ng kaguluhan ay ang desisyon ng ICC Pre-Trial Chamber One noong Mayo 6, 2025. Mariing pinasyahan ng hukuman na walang batayan at procedurally inappropriate ang kahilingan ng legal team ni Duterte na tanggalin sa paglilitis ang dalawang hukom: sina Judge Rein Adelaide Sophie Alapini-Gansu at Judge Maria Del Socorro Flores Liera. Ang desisyon na ito, na tila nagpapakita ng kawalan ng pag-unawa ng depensa sa mismong Rules of Procedure and Evidence ng ICC, ay hindi lamang nagpatibay sa kaso laban sa dating pangulo, kundi nag-udyok pa ng isang pambihirang at emosyonal na akusasyon mula sa kanyang anak at Bise Presidente, si Sara Duterte.

Ang Binasurang Apela: Procedurally Inappropriate

Ang legal na hakbang ng kampo ni Duterte ay nakasentro sa pag-aalis sa dalawang hukom. Giit ng depensa, ang mga nasabing hukom ay hindi dapat humawak sa kaso dahil naglabas na ang mga ito ng desisyon noon na pabor sa pagpapatuloy ng imbestigasyon ng ICC sa Pilipinas—isang desisyon na anila’y nagpapakita ng bias at maaaring humantong sa isang hindi patas na paghatol. Matatandaang ang dalawang hukom, kasama ang isa pa, ay bahagi ng tatlong hukom na bumoto pabor noong una sa pagpapatuloy ng imbestigasyon sa War on Drugs, laban sa dalawang nag-disent. Kaya naman, ang pangamba ng depensa ay makatwiran, sa tingin nila, ngunit ang naging tugon ng ICC ay nakakabingi at nakakagulat.

Ayon sa ICC, malinaw na nakasaad sa kanilang mga patakaran na ang tanging pinapayagan na mag-request ng pag-alis, o withdrawal, ng isang hukom ay mismong ang hukom. Hindi pinahihintulutan ang mga partido, tulad ng depensa o prosekusyon, na humiling ng pagpapalit o pag-alis ng itinalagang hukom. Sa madaling salita, ang napakamahal na motion na inihain ng depensa ay ibinasura, hindi dahil sa kakulangan sa merito ng paratang na bias, kundi dahil sa malaking pagkakamali sa proseso.

Ito ang dahilan kung bakit napilitang ibalita ng mga tagapagsalita ng depensa, tulad ni Atty. Harry Roque, ang kalungkutan at kabiguan. Ang sunod-sunod na pagkatalo sa legal na larangan, lalo na sa mga isyung tila pang-elementarya sa konteksto ng ICC, ay nagtatanong sa kakayahan ng legal team na pinamumunuan ng mga dayuhang abogado, na sinasabing binabayaran ng daang-milyon. Ang tanong na bakit hindi nila alam ang basic procedure na ito? ay kumakalat ngayon sa mga legal circles at sa social media, na nagpapataas sa pang-unawa na ang defense team ay gumagamit na lamang ng dilatory tactics kaysa sa mga lehitimong legal na argumento.

Ang Liyab ng Galit ni VP Sara: Isang “Betrayal of Public Trust”

Kung ang denial ng ICC ay isang legal na dagok, ang reaksyon ni Bise Presidente Sara Duterte ay isang pulitikal na lindol. Sa pag-angat ng banta ng posibleng pag-aresto sa kanyang ama, hayagan niyang binatikos si Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr., na nagsabing dapat managot ang pangulo. Ayon kay VP Sara, ang anumang pagkilos na nagresulta sa pag-aresto o “kidnapping” ng dating pangulo ay hindi maaaring mangyari nang walang approval o go signal mula sa pinakamataas na pinuno ng bansa.

Idiniin ni Sara Duterte ang kanyang paninindigan sa sumusunod na kadahilanan:

Impeachable Offense: Ang pagpayag sa pag-aresto ay maituturing na isang impeachable offense dahil ito ay isang culpable violation of the constitution.

Betrayal of Public Trust: Naniniwala si VP Sara na ang administrasyon ay nagbenta ng soberanya ng bansa at nagpabaya sa obligasyon nitong protektahan ang isang dating pinuno, na tinukoy niya bilang betrayal of public trust. Aniya, walang obligasyon ang Pilipinas na makipagtulungan sa ICC dahil nag-withdraw na ang bansa.

Role ng AFP at PNP: Binanggit niya na ang AFP at PNP ay hindi makakakilos o magiging stand down kung walang pahintulot mula sa kani-kanilang mga kalihim, na hinding-hindi gagalaw kung walang approval mula sa Pangulo. Kaya’t, sa kanyang paningin, direktang responsibilidad ni Marcos ang sitwasyon.

Ang pahayag na ito ay hindi lamang isang simpleng pagpuna; ito ay isang pormal na paghaharap, na naglalantad ng malaking agwat at posibleng permanenteng pagkakabuwag ng Unity Team na naging simbolo ng kanilang alyansa noong 2022 elections.

Ang Palasyo: “Walang Basihan” ang Akusasyon

Hindi naman nagpatumpik-tumpik ang Malacañang sa pagtugon sa matatalim na salita ni VP Sara. Sa pamamagitan ni Presidential Communications Office (PCO) Undersecretary Attorney Cheloy Velicaria-Garafil Castro, mariing pinabulaanan ng administrasyon ang mga paratang.

Ang tugon ng Palasyo ay nakabatay sa dalawang matitibay na legal na argumento:

Ayon sa Batas at Interpol Cooperation: Nilinaw ni Usec. Castro na ang anumang hakbang ng pamahalaan ay naaayon sa batas at sa kooperasyon sa mga internasyonal na ahensya tulad ng Interpol. Ito ay tumutukoy sa posibilidad ng pag-aresto na may kinalaman sa Red Notice ng Interpol.

Hindi Pagsuko ng Soberanya: Ang pinakamahalagang punto ng Palasyo ay ang pagdiin na hindi ito pagsuko ng soberanya kundi pagsuko ng isang akusado. Ginawa niyang halimbawa ang naunang pahayag ni Pangulong Marcos sa kanyang State of the Nation Address (SONA) noong 2022: “I will not preside over any process that will abandon even 1 sq in of territory of the Republic of the Philippines to any foreign power.” Ito ay upang linawin na ang pagpapatupad ng batas, kahit sa isang akusado ng ICC, ay hindi nangangahulugan ng pagtalikod sa soberanya.

Idinagdag pa ni Usec. Castro ang isang direktang, at tila nakakainsultong, pagtuligsa sa Bise Presidente, na sinabing: “Ang opinyon na nanggagaling sa ating Bise Presidente ay walang pinanggagalingan. Walang basihan.” Ang ganitong diretsong at matinding pagtanggi ay nagpapakita na seryoso ang Palasyo sa pagtatanggol sa kanilang aksyon at kinikilala nila ang bigat ng paratang ni VP Sara.

Ang Pag-iimbestiga ng Ombudsman at ang Kahandaan ng Prosekusyon

Ang krisis na ito ay lalo pang lumaki nang pumasok ang Office of the Ombudsman sa eksena. Kasunod ng hiling ni Senador Imee Marcos, ang nakatatandang kapatid ng Pangulo, nag-require ang Ombudsman sa mga opisyal ng administrasyon na sangkot sa pag-aresto (na nagpapahiwatig na may opisyal na pagkilos na naganap o nakatakda) na magsumite ng kani-kanilang counter-affidavits. Ang tugon ng Malacañang ay nagpahiwatig ng full cooperation at sinabing tutugon ang mga opisyal batay sa utos ng batas. Ang mabilis na aksyon na ito ng Ombudsman ay tinanong ng ilang mamamahayag, na sinabing “napakabilis” at “unusual,” ngunit ipinagtanggol ito ni Usec. Castro.

Sa kabilang panig ng karimlan, tila handang-handa na ang prosekusyon. Pinangunahan ni ICC Prosecutor Karim Khan ang patuloy na pagpapalakas sa kaso laban kay Duterte. Matapos ang naunang 181 piraso ng ebidensya, nagsumite siya ng additional na 139 na piraso ng ebidensya noong Mayo 5. Ang pagdaragdag ng mga matitibay na ebidensya ay mariing sumasalungat sa paulit-ulit na pag-aangkin ng mga tagasuporta ni Duterte na walang ebidensya ang ICC. Ang kahandaan ni Khan at ng prosekusyon ay nagpapakita na ang kaso ay tumatama na sa huling yugto, at ang mga dilatory tactics ng depensa ay unti-unti nang nauubusan ng panahon at legal na espasyo.

Isang Bansa sa Sangang-daan

Ang pagbasura ng ICC sa mosyon ng depensa ay hindi lamang isang pagkatalo sa korte; ito ay isang katalista na nagdulot ng political reckoning sa Pilipinas. Ang mga seryosong paratang ni Bise Presidente Sara Duterte, lalo na ang tungkol sa betrayal of public trust at impeachable offense, ay nagbunsod ng isang matinding internal conflict na maaaring magpabago sa takbo ng pulitika ng bansa. Habang nakikita ang patuloy na paghina ng legal na depensa ni Duterte at ang lalo pang paglakas ng prosekusyon ni Karim Khan, ang Pilipinas ay nakatayo ngayon sa isang sangang-daan—isang legal na pananagutan na hindi na maiiwasan at isang pulitikal na tunggalian na tuluyang naglalantad sa mga bitak sa gitna ng mga dating magkakaalyado. Ang pagtanggi ng ICC ay nagbigay ng isang malinaw na mensahe: sa internasyonal na batas, ang pormalidad at proseso ay mahalaga, at ang kaparusahan ay tila lumalapit na. Ang matinding katanungan ngayon ay: Ano ang gagawin ni Pangulong Marcos sa liyab na galit at paratang ng Bise Presidente? At handa ba ang bansa para sa pag-aresto na hindi na mapipigilan?

Full video: