P16 Milyon sa 11 Araw: Kontrobersyal na Paggasta ng OVP sa ‘Safe Houses’ na Mas Mahal Pa sa Luxury Resort; COA, Tanging ‘Pagsunod’ Lang sa Papel ang Sinasaligan

Sa gitna ng patuloy na panawagan para sa mas matinding transparency at accountability sa paggamit ng pondo ng gobyerno, isang nakakabahalang isyu ang isiniwalat sa naganap na pagdinig sa Kongreso: ang Office of the Vice President (OVP) ay gumastos ng hindi bababa sa P16 Milyon para lamang sa rental ng tinatawag na “safe houses” sa loob lamang ng 11 araw—mula Disyembre 21 hanggang 31, 2022. Ang nakakalulang halagang ito, na bahagi ng P125 Milyong Confidential and Intelligence Funds (CIF) ng tanggapan para sa nasabing panahon, ay nagdulot ng matinding pagdududa at pag-aalala sa publiko, lalo pa’t ang mga halaga ay lumalabas na mas mataas pa kaysa sa presyo ng pag-renta ng mga luxury resort sa bansa.

Ang seryosong pagtatanong na ito ay pinamunuan ng isang masigasig na mambabatas, na hindi nagdalawang-isip na kuestiyunin ang mga kinatawan ng Commission on Audit (COA) hinggil sa tila ‘out-of-this-world’ na paggastos. Ang naging palitan ng salita ay nagbigay-linaw, o mas tamang sabihin, nagdagdag ng dilim, sa proseso ng pagbabantay sa paggamit ng confidential funds, na nagpapakita ng isang malaking butas sa sistema ng pananagutan.

Ang Nakakalulang Halaga: P250,000 Per Day na Renta

Ang puso ng kontrobersiya ay nakatuon sa napakataas na halaga ng pag-upa ng mga safe house. Isiniwalat sa pagdinig na, base sa mga dokumento ng OVP, isang partikular na safe house ay nagkakahalaga ng P500,000 para sa 11-araw na paggamit—na nagpapahiwatig ng daily rental na humigit-kumulang P45,000. Gayunpaman, mas naging nakakagulat pa ang isa pang natuklasan: isang acknowledgement receipt na nagpapakita ng P1 Milyon na bayad. Ayon sa pagtatanong, kung ang P1 Milyon ay ginastos sa loob lamang ng apat (4) na araw, ito ay nangangahulugang umabot sa P250,000 ang daily rate ng isang safe house.

“Ano po kayang klaseng safe house ito na 45,000 per day ang rent?” tanong ng mambabatas [07:20].

Para mas maipakita ang kawalang-katwiran ng halaga, inihambing ng mambabatas ang mga presyo: isang “high-end luxury resort” sa Boracay, tulad ng Shangri-La, ay nagkakahalaga lamang ng humigit-kumulang P25,000 kada gabi [37:31]. Dagdag pa, ang mga high-end na condo unit sa Bonifacio Global City (BGC) ay kadalasang nagre-renta lamang ng P90,000 kada buwan—hindi kada araw [39:18]. Ang ganitong paghahambing ay nagpapatunay na ang presyo ng ‘safe houses’ ng OVP ay labis-labis at hindi makatwiran, na nagtatanong kung bakit kinakailangan ng pamahalaan ang ganito kalaking gastusin para sa isang temporaryong tirahan.

Sa kabuuan, ang P16 Milyon ay nagmula sa 34 na Acknowledgement Receipts, na nagdulot ng konklusyon na mayroong 34 na safe houses na inupahan sa loob ng 11 araw [05:00]. Mula sa pinakamura (P250,000 sa 11 araw) hanggang sa pinakamahal (P1 Milyon), ang lahat ng ito ay nagpapakita ng isang agresibo at mabilisang paggastos na mahirap ipaliwanag, lalo na’t ito ay nangyari sa pagitan ng Pasko at Bagong Taon, mga araw na may lima (5) pang holidays [16:04].

Ang Kalunos-lunos na Katotohanan ng COA: ‘Pagsunod Lamang’

Ang isa pang sentro ng atensyon sa pagdinig ay ang naging papel at responsibilidad ng Commission on Audit (COA), ang ahensya na itinalaga bilang ‘Guardian of the use of public funds’ [09:13]. Sa patuloy na pagtatanong, napansin ng mambabatas ang pagbabago sa pag-uugali ng kinatawan ng COA, na tila nagiging ‘tentative’ at ‘very very careful’ sa pagsagot kumpara sa nakaraang pagdinig [05:20].

Ang pinakamatinding paglantad ay ang naging depensa ng COA sa kanilang proseso ng pag-audit. Sa kabila ng pagdududa sa labis na halaga, inamin ng kinatawan ng COA na ang kanilang pangunahing trabaho ay nakatuon lamang sa ‘compliance’ sa Joint Circular na inilabas hinggil sa confidential funds [09:05].

“Ang inyong trabaho ba ay hindi para i-determine kung ang gastos ay reasonable o true?” tanong ng mambabatas [09:44].

Ang sagot ay nakakabigla: “Since it is compliance… we often do not” [09:44].

Ipinapahiwatig nito na basta’t nakapagsumite ang OVP ng lahat ng kinakailangang dokumento, gaya ng liquidation report, accomplishment report, at documentary evidence of payment (DEP), ang paggastos ay ituturing nang tama ng COA, anuman ang katwiran o katotohanan ng mga nakasaad na halaga. Sa madaling salita, ang papel ng COA ay naging ‘ministerial’ na lamang—isang simpleng pagsusuri sa porma at hindi sa substansya o katotohanan ng transaksyon [17:30], [17:49].

Ayon sa COA, ang tanging DEP na kailangan ay ang Acknowledgement Receipt (AR) [28:42]. Walang contract of lease, walang detalye ng safe house (lokasyon, laki, o kung ito ba ay bahay o condo) [28:50], [32:28]. Ang AR ay naglalaman lamang ng pangalan (na minsan ay initials lamang [23:05]), pirma ng tumanggap, halaga, at petsa.

Kung walang paraan ang COA upang i-verify kung gawa-gawa lamang ang mga resibo o kung totoong natanggap ng tao ang pera, lalo na’t may “confidentiality” na nakakabit sa mga pangalan, paano masisiguro na ang P16 Milyon ay napunta talaga sa pag-upa ng safe houses at hindi sa ibang layunin [21:05]?

Ang COA, sa kabila ng pag-amin na sila ang “Guardian of the use of public funds,” ay nagpaliwanag na dahil sa limitadong manpower, hindi nila kayang i-audit at i-verify ang lahat ng confidential at intelligence funds sa buong bansa, lalo na ang pag-verify sa bawat tumanggap ng pondo [23:48].

Ang 11-Araw na Paggastos: P125 Milyong Walang Detalye

Ang kontrobersiya sa safe house rentals ay isa lamang bahagi ng mas malaking paggastos ng OVP sa loob ng 11 araw. Ang kabuuang P125 Milyon na confidential funds ay ginastos sa sumusunod:

Rental of Safe Houses: P16 Milyon [00:32].

Provision of Medical and Food Aid: P40 Milyon (o P42 Milyon) [42:46].

Supplies: P35 Milyon [13:42].

Purchase of Information: P14 Milyon [13:07].

Tinanong din ng mambabatas ang tungkol sa P40 Milyon para sa medical at food aid. Sa loob ng 53 araw (batay sa isa pang report na nabanggit sa hearing), ang paggastos ay umaabot sa P84,000 kada araw [44:09]. Ito ay humigit-kumulang sa 420 sako ng bigas, isang halaga na nagpapahiwatig ng napakalaking bilang ng mga tao ang pinakain at binigyan ng gamot. Ang OVP ay nagsumite ng 119 na ARs para dito [45:02]. Ang tanong: “Ilang informant po ba yung kanilang binibigyan ng gamot at pagkain para ma-consume ka ng 84,000 sa isang araw?” [44:17]. Muli, walang malinaw na detalye ang maibigay dahil sa ‘confidential’ na katangian ng pondo.

Ang P35 Milyon para sa supplies sa loob ng 11 araw ay nagbigay din ng pagtataka sa mambabatas, na tinawag itong ‘kataka-taka’ [13:42]. Ang P14 Milyon naman para sa ‘purchase of information’ ay walang anumang detalye kung anong impormasyon ang binili o kung paano ito naging mahalaga [13:26].

Hamon sa Pananagutan

Ang pagdinig na ito ay nagbigay-diin sa isang masakit na katotohanan: sa ilalim ng umiiral na joint circular at sistema, ang confidential funds ay halos hindi na nasusuri ng husto. Ang COA, na ang trabaho ay tiyakin ang maayos na paggamit ng pondo ng bayan, ay tila nakagapos ng kanilang sariling patakaran—na nakatuon lamang sa pormal na ‘compliance’ at hindi sa pagtukoy ng ‘truth and reasonableness’ ng bawat transaksyon.

Ang tanong ng mambabatas ay tumagos sa sistema: “In other words, we can or the COA relies only on the documentary of pay mainly, tama po? Yun lang ang sinasalamin ninyo? At yung documentary evidence of payment whether it is a lie, a truth, reasonable or unreasonable, you do not care? That is what you’re trying to tell us?” [16:44]. Ang sagot ay nagpapatunay na tama ang kanyang hinala.

Ang P16 Milyon na ginastos sa safe houses sa loob lamang ng 11 araw, na may mga presyong mas mataas pa sa mga luxury resort, ay hindi lamang isang isyu ng sobrang paggastos; ito ay isang malaking hamon sa pananagutan. Ang pondo ng bayan ay dapat ginagamit nang may lubos na pag-iingat, pag-iwas sa anumang kalabisan, at higit sa lahat, may kakayahang patunayan ang bawat sentimo. Ang mga mamamayan ay hindi dapat maging kontento sa sagot na ‘compliance lang’—dapat ay may matibay na kasiguraduhan na ang pondo ay napupunta sa tama, totoo, at makatwirang paggamit. Ang insidenteng ito ay nagtutulak sa matinding pangangailangan na repormahin at higpitan ang regulasyon sa paggamit at pag-audit ng confidential and intelligence funds.

Full video: