Hustisya sa Gitna ng Pagdududa: Saksi Laban sa Sistema, Sinasabing Binago ang Salaysay; Piskal, Ipinagtanggol ang Proseso—Sino ang Nagsasabi ng Totoo sa Senado?

Sa isang iglap, tila nasira ang pinagkakatiwalaang proseso ng hustisya nang bumulalas ang matinding pagtatalo sa loob ng sesyon ng Senado. Ang usapin ay pumapatungkol sa kontrobersyal na affidavit ng isang mahalagang testigo—si Sonny Boy Agustino—sa isang high-profile na kaso, kung saan nagkrus ang landas ng pagiging testigo, ang presyon ng pulisya, at ang legalidad ng mga dokumento sa piskalya. Hindi lamang ito simpleng pagdinig; isa itong direktang paghaharap ng isang kabataan na natatakot at ng isang sistema na pinag-dududahan ang integridad, na nagbubunyag ng posibleng pagmamanipula sa ebidensya na lalong nagpapalalim sa panaghoy ng pamilya ng biktima.

Ang pangunahing punto ng diskusyon, na pinamunuan ng mga mambabatas, ay ang dalawang magkasalungat na salaysay hinggil sa mga dokumentong pinirmahan ni Sonny Boy. Bilang isang saksi, ang kanyang testimonya ay kritikal, subalit ang kanyang pagtanggi sa nilalaman at maging sa pirma ng affidavit na ginamit ng pulisya ay nagbigay ng malaking dagok sa kredibilidad ng imbestigasyon.

Ang Pagtanggi ng Testigo at ang Presyon ng Takot

Sa harap ng komite, mariing iginiit ni Sonny Boy na hindi tumutugma ang dokumentong isinumite sa piskalya sa kanyang orihinal na salaysay na ibinigay sa istasyon ng pulis. Ayon sa kanya, ang una niyang salaysay sa mga pulis ay mahaba, ngunit pagdating sa piskalya, ito ay naging “sobrang iksi na po” [01:20]—isang drasticong pagbabago na tila nagbawas ng esensya ng kanyang testimonya.

Ngunit ang mas nakakagulat, mariin niyang dineny ang pirma sa affidavit na may petsang Agosto 3. Nang tanungin siya ng Chair kung ito ba ang kanyang pirma, ang kanyang tugon ay simple at matatag: “Hindi po” [02:31]. Ito ay isang diretsang pagkontra sa pahayag ng pulis, partikular ni SG Lander, na nagpipilit na pinirmahan niya iyon sa harap niya, at ang pagtutol ni Sonny Boy ay matibay sa kanyang pagtanggi: “Hindi ikaw ‘yon, ‘yung pirma doon hindi na ikaw? Hindi po” [01:29].

Ang sitwasyon ay lalo pang lumala nang umamin si Sonny Boy na ang kanyang pagpirma sa orihinal na salaysay sa presinto ay dulot ng pangamba. Naalala pa niya ang kanyang naunang pag-amin, na sinagot niya na pinirmahan niya ang affidavit “Dahil natatakot ka sa pulis, tama?” [08:13]. Ang takot na ito, ang pangamba sa kapangyarihan ng uniporme, ay tila nagbigay ng espasyo para sa pagmamanipula. Ipinahayag niya na kahit nang humarap siya sa piskal, “Hindi na po ako pumirma doon” [08:36] sa statement na isinumite ng pulisya, muli niyang ikinukumpirma na ang totoong pirma niya ay ginawa niya lang sa istasyon.

Ang Hinaing ng Pulisya at ang Banta ng Contempt

Sa kabilang banda, matapang na ipinagtanggol ni Police Officer Lander ang kanyang panig, mariing iginigiit na walang kasinungalingan sa kanilang naging proseso. Sabi niya, pinirmahan talaga ni Sonny Boy ang dokumento: “pirma niya yan” [03:15], at naniniwala siyang nakita niya ito “sa matang dalawang mata ko, ‘Your Honor’ pinirmahan niya ‘yan” [03:32].

Ang pagdidiin ng mga pulis sa pagiging totoo ng pirma, sa harap ng mariing pagtanggi ni Sonny Boy, ay nagbunga ng matinding babala mula sa Tagapangulo. Kung mapapatunayan na nagsasabi ng totoo si Sonny Boy at nagsinungaling ang mga pulis, ang mga imbestigador na sina Galves at Lander ay nahaharap sa contempt. Ito ang bigat ng isyu: hindi lang ito tungkol sa pirma, kundi sa sinadyang paglilihis sa katotohanan sa isang opisyal na pagdinig. Isang malaking isyu sa administrasyon ng hustisya na ang mga tagapagpatupad ng batas ay maaaring magsinungaling sa ilalim ng sumpaan.

Ang Legalidad at Protokol ng Piskal

Upang linawin ang gusot, humarap sa komite si Prosecutor Karel, ang Assistant City Prosecutor ng Navotas, na siyang umadminister ng oath sa affidavits ni Sonny Boy. Ang kanyang testimonya ay mahalaga dahil pinoprotektahan nito ang legal na proseso, ngunit kasabay nito ay nagpapalalim sa misteryo ng pagbabago ng salaysay.

Kinumpirma ni Fiscal Karel na talagang nakita niya si Sonny Boy. Sa katunayan, dalawang beses siyang pumirma sa mga affidavit: isa noong Agosto 3 at ang isa ay ang “amended complaint” na may petsang Agosto 29 [13:10]. Ipinagtanggol niya ang kanilang proseso, na sinasabing sinunod nila ang protocol nang buo. Aniya, bilang subscribing officer, kailangan niyang personal na usisain ang nagpapirma. “Tinanong mo ba siya na nag-agree ka ba dito sa nakasulat dito sa affidavit na ito na pipirmahan mo, naintindihan ba niya ito?” [16:06] — ito ang kritikal na tanong na sinagot niya ng oo.

“Nabas. po ba nila o niya ni Jimboy in this case ‘yong affidavit na ito at kung naintindihan ba niya… kung Totoo ba itong mga alegasyon o mga sinasabi sa kanyang affidavit,” [16:28] ito ang mga katanungan na ayon kay Fiscal Karel ay naitanong kay Sonny Boy, at siya ay pumirma. Ang punto ng Piskal ay malinaw: sa harap ng batas, kinumpirma ni Sonny Boy ang nilalaman bago lumagda.

Ngunit ang nakakapukaw ng atensyon ay ang obserbasyon ni Fiscal Karel: nang tanungin siya, hindi raw nagreklamo si Sonny Boy tungkol sa pagbabago ng nilalaman. “Hindi naman po niya sinabi sa amin na noong tinanong siya kung may katotohanan po ba lahat itong mga sinasabi niya sa affy David, wala naman po siyang sinasabi at that point in time,” [19:05] pagdidiin niya.

Ang Factor ng Takot: Isang Psychological na Pagdududa

Dito pumasok ang mahalagang punto ni Senator Risa Hontiveros. Binigyang-diin niya ang naunang pag-amin ni Sonny Boy na natakot siya sa pulisya. Ang takot na ito, ayon kay Hontiveros, ay hindi agad-agad nawawala at maaaring nakaapekto sa kanyang pag-uugali, kahit na kaharap niya na ang piskal [23:04].

“Kung Kumusta na ba ung pakiramdam niya eh maalala po natin kapapatay lang nung sa kaibigan niya so baka may may factor din po ng ng takot no. Sa pagharap at pati sa pagpirma kahit sa salaysay na sinabi ni Sunny boy kanina ay hindi totoo, hindi tama sa nangyari,” [23:34] ang matalas na obserbasyon ni Senator Risa.

Ang argumentong ito ay naglalantad ng isang masalimuot na sikolohikal na katotohanan: kahit na dumaan sa tamang legal na proseso (ang pagpapatibay ng Piskal), ang isang testigo na nasa ilalim ng matinding emosyonal at sikolohikal na pressure ay maaaring hindi makapagsalita ng buong katotohanan, o dili kaya’y magbigay ng pahayag na taliwas sa kanyang kalooban, dahil sa patuloy na takot sa mga awtoridad. Kung siya nga ay sinamahan ng mga pulis hanggang sa Piskal’s Office, tulad ng kinumpirma ni Fiscal Karel [22:43], ang presensiya pa lamang ng mga pulis ay sapat na upang lalong magtanim ng pangamba sa isip ng binatilyo.

Ang Kontrobersya sa Kaso: Reckless Imprudence

Ang kontrobersiya sa affidavits ay may direktang kaugnayan sa paunang kasong inihain ng pulisya: “reckless imprudence resulting to homicide” [23:49]. Ayon kay Fiscal Karel, ang Office of the City Prosecutor ay hindi kontrolado ng kasong inirekomenda ng pulisya. Ngunit inamin niya na sa una pa lamang, nakita na nila ang kakulangan sa ebidensya, kaya’t isinangguni nila ang kaso para sa “further investigation” [25:58].

Ang kakulangan sa ebidensya ay nagpapahiwatig na ang kaso ay maaaring kulang o mali ang pagkakakaso, at ang pagbabago sa salaysay ni Sonny Boy ay nagpapalakas sa hinala na mayroong ‘case build-up’ o ‘cover-up’ na naganap. Kung ang salaysay ng pangunahing testigo ay binago o dineny, paano makakabuo ang Piskal ng matibay na kaso, lalo na kung ang inisyal na imbestigasyon ng pulisya ay kinuwestiyon ang integridad?

Sa huling bahagi ng pagdinig, pinuri ng Tagapangulo si Fiscal Karel sa pagiging kooperatibo at sa paggigiit niya na ang kanyang opisina ay handang tumanggap ng karagdagang ebidensya upang matiyak ang tamang kaso—isang kaso na “naaayon sa ebidensya at sa mga circums [circumstances]” [26:17]. Ang pahayag na ito ay nagpapakita ng kanilang pagtutok sa katotohanan, ngunit kasabay nito ay nagpapabigat sa responsibilidad ng Piskalya na siyasatin ang mga alegasyon ng pagmamanipula sa ebidensya.

Ang Timbang ng Katotohanan

Ang pagdinig na ito ay hindi lamang naglalantad ng hidwaan sa pagitan ng isang testigo at ng pulisya. Ito ay naglalantad ng mas malaking katanungan sa publiko: gaano ba natin mapagkakatiwalaan ang mga dokumento na nagiging basehan ng hustisya? Ang boses ni Sonny Boy, na punung-puno ng takot at pagtanggi, ay nagbigay ng kulay sa katotohanang mayroong puwang para sa pagmamanipula, lalo na kung ang biktima o testigo ay isang menor de edad na nasa ilalim ng matinding pressure.

Ang pagtutol ni Sonny Boy laban sa kanyang sariling pirma at salaysay—sa kabila ng pagpapatibay ng isang piskal—ay nagsisilbing isang malakas na panawagan para sa mas matindi, mas malinis, at mas makataong imbestigasyon. Ang banta ng contempt laban sa mga pulis na pinaghihinalaang nagsisinungaling ay nagpapakita na ang Senado ay hindi hahayaan ang sinuman na maglaro sa katotohanan.

Sa dulo ng lahat, ang hustisya ay nakasalalay sa kung sino ang paniniwalaan: ang kabataan na sinasabing pinilit at iniba ang salaysay dahil sa takot, o ang mga opisyal ng batas na nagpipilit na sinunod nila ang proseso. At hangga’t hindi nalulutas ang katanungang ito, mananatiling may pagdududa ang publiko sa integridad ng sistemang nangangako ng katarungan. Ang paghahanap sa tunay na katotohanan ay patuloy, at ang bawat Pilipino ay naghihintay kung sino ang magwawagi sa pagitan ng takot at ng katotohanan.

Full video: