ANG MAPAIT NA PAGPILI: Kontratista sa Ghost Projects, Umiyak sa Kongreso – Mas Takot sa Galit ng 120 Milyong Pilipino Kaysa sa Rehas at sa Kapangyarihan ng mga Nagpapahirap

Sa isang pagdinig na hindi lamang naglantad ng talamak na korapsyon kundi nagbisto rin ng matinding drama at emosyon, napilitang harapin ni G. Descaya, isang pangunahing kontratista na nag-akusa ng ‘ghost projects’ at kickbacks sa Department of Public Works and Highways (DPWH), ang buong bigat ng kanyang sinumpaang salaysay (affidavit). Sa ilalim ng agresibo at matalas na interogasyon ni Congresswoman Atty. Jinky Luistro, hindi lamang ang detalye ng katiwalian ang nabuksan, kundi maging ang emosyonal at legal na kalbaryo na bumabagabag sa saksing naglakas-loob na magsalita. Ang kaganapan ay nagmistulang isang yugto ng pambansang teleserye—ngunit ang mga taya ay tunay na buhay, bilyun-bilyong pondo ng bayan, at ang dangal ng isang taong pinili ang katotohanan sa gitna ng matinding pangamba.

Ang Bilyong-Pisong “Kaunting Tagumpay” at ang Tiyak na Bitag ng Plunder

Ang pagdinig ay nagsimula sa isang mabilis na paghahanap sa pagitan ng salaysay ni G. Descaya at ng batas. Mabilis na ipinunto ni Atty. Luistro ang mga matitinding implikasyon ng inihain nitong affidavit, lalo na patungkol sa mga kontratang may kinalaman sa bilyun-bilyong pondo ng bayan.

Sa isang punto, tinanong ni Luistro si G. Descaya tungkol sa bahagi ng kanyang affidavit kung saan binanggit niya na nagkaroon ng “kaunting tagumpay” ang kumpanya nilang St. Gerard Construction, na nagbunsod sa kanila para mag-expand at bumuo ng iba pang korporasyon [16:32]. Ang simpleng parirala ay nagtago pala ng isang nakakalulang katotohanan. Nang tanungin ni Luistro ang kontratista kung magkano ang katumbas ng “kaunting tagumpay,” matapos ang ilang pag-atubili, inamin ni Descaya na ang revenue nito ay “1 billion more” [18:09].

Ang pag-amin na ito ay agad na ginamit ni Luistro upang idiin ang bigat ng kasong kakaharapin. “More than 50 million… it constitute violation of antiplunder law… punishable by life imprisonment and is a no-bailable offense,” diin ni Luistro [03:04]. Ipinahihiwatig nito na sa mismong affidavit ni Descaya, nagawa niya ang isang “admission about the commission of the case of plunder” [06:41]. Ang kaunting tagumpay para kay Descaya ay naging isang direktang legal na patibong.

Nagdulot ito ng matinding tensiyon dahil ipinaliwanag ni Luistro na kung maisasampa ang kasong Plunder, si Descaya at ang kanyang asawa, kasama ang kanilang co-accused, ay “makukulong at mapapahiwalay sa inyong mga anak” sa buong panahon ng pagdinig [03:57]. Ang pagdinig ay hindi na lamang tungkol sa katiwalian; isa na itong paglilitis sa posibleng pagkawala ng kalayaan ni Descaya.

Ang Mapait na Pagpilit: Ang Mekanismo ng Korapsyon

Sa gitna ng mga legal na tanong, sinubukan ni G. Descaya na ipaliwanag ang konteksto ng kanyang pakikipagsabwatan—ang ideya ng pagiging “napilitan” (forced) [07:06].

Ipinaliwanag niya na hindi sila sumasali sa bidding nang may intensiyong magbigay ng kickback. Ayon kay Descaya, nananalo sila sa “public bidding” [04:11]. Ngunit, pagkatapos na ma-award ang proyekto at makakuha ng Notice to Proceed (NTP), doon na dumarating ang mga opisyal at mambabatas na humihingi ng porsiyento [19:42]. Ang matinding banta: “Hindi po mai-implement ang project or matatapos kung hindi po kami magbibigay” [19:59].

Ayon sa kontratista, ang hindi pagsunod ay hahantong sa “mutual termination” o “right of way problem” [21:11], na epektibong magpapawalang-bisa sa kontrata at magdudulot ng pagkansela ng proyekto. Ito ang talamak na mekanismo ng pangingikil: hindi ka mananalo nang walang kickback, ngunit hindi mo rin maipapatupad ang napanalunan mong kontrata nang walang payola.

Ipinunto ni Luistro na nangangahulugan lamang ito na ang hanapbuhay ni Descaya ay nakadepende sa mga taong pinangalanan niya, dahil kung wala sila, mawawala ang kanyang negosyo [21:19, 23:47]. Nagsilbi ang mga opisyal at mambabatas na ito bilang gatekeepers ng proyekto at facilitators ng collection ng bayad. Ang naging sagot ni Descaya ay nakapanlulumo: “Hindi po matatapos ang project. Hindi po maumpisahan. Maka-cancel po.” [21:28]. Ang pagsingil niya ng bayad para sa mga proyekto ay nakasalalay sa kanyang pakikipagsundo—o sa kanyang pilit na pagpapasakop—sa sistema ng korapsyon.

Ang Luha ng Takot: Pinili ang Kulungan Kaysa Galit ng Bayan

Ang pagdinig ay umabot sa sukdulan ng emosyon nang tanungin ni Atty. Luistro si G. Descaya kung hindi ba siya natatakot na makulong kasama ang kanyang asawa at mapalayo sa mga anak [09:11].

Dito nagsimula ang luha at ang pinakamatindi at makabagbag-damdaming bahagi ng kanyang testimonya. Sa halip na itanggi ang kanyang takot, inamin ni Descaya, “Natatakot, Your Honor,” ngunit agad niyang sinundan ito ng isang mas malaking pagbubunyag: “Mas natatakot po kasi kami sa buhay namin ngayon dahil ah kinukuyog na po kami ng taong bayan” [09:32].

Ang pag-amin ay tumumbok sa isang nakakabiglang katotohanan: Ang takot sa publiko, ang pagtingin ng 120 milyong Pilipino sa kanila bilang magnanakaw, ay mas matindi kaysa sa banta ng kaparusahan mula sa batas. Inilahad niya na ang pamilya niya ay sentro na ng usapan, maging sa misa ng simbahan. Ang paghatol ng taong bayan ang nagtulak sa kanila para magsalita.

“Mas mabuti pong yung mga pinangalanan na lang po namin dito ang maging kaaway namin… Alam namin po na ito lang po ang papatay sa amin, itong mga taong ito, hindi po yung 120 Pilipino na gusto kaming katayin” [10:15].

Ang kanyang emosyonal na pagpili ay inilarawan niya sa pamamagitan ng isang talinghaga: “Namili po kami mag-asawa. Bulak—isang kilong bulak—o isang kilong ginto. Ang pinili po namin is kilong ginto… kahit po kami mamatay bukas o papatayin po kami ng mga pulitikong iilang piraso na ito, eh alam po namin na may dangal po kaming mamamatay” [10:49].

Ang desisyon ni Descaya na ilantad ang katotohanan, sa kabila ng banta ng kulungan at kamatayan, ay isang hiyaw mula sa isang taong nais manumbalik ang dangal. Ang pagiging bahagi ng sistema ng korapsyon ay nagdulot sa kanya ng matinding kahihiyan—isang kahihiyang mas masakit pa kaysa rehas.

Ang Illusyon ng State Witness

Sa gitna ng pag-amin, naglabas ng pag-asa si G. Descaya na maging State Witness [12:30]. Ngunit muling binatikan ni Atty. Luistro ang pag-asa na ito.

Ayon kay Luistro, ang pagiging State Witness ay isang desisyon na nagmumula sa Korte, hindi sa sinuman sa Kongreso o sa mismong akusado [13:06]. Inisa-isa ni Luistro ang mga mahigpit na rekisito ng Rules of Court, kabilang na ang: absolute necessity ng testimonya, pangangailangang may corroboration, at ang akusado ay hindi dapat the most guilty [13:34].

Nang tanungin si Descaya, “do you appear as not guilty?” at sumagot siya ng “Yes,” mabilis itong pinasinungalingan ni Luistro, na sinabing: “with your admission that you made in the Senate and before this committee, I think the offense is established” [14:53].

Ito ay nagbigay ng isang chilling effect sa sinumang magtatangkang maging whistleblower. Ipinakita ni Luistro ang mapanganib na legal na kalagayan ni Descaya: kung hindi siya tatanggapin bilang State Witness ng Korte, mananatili siyang isa sa mga co-accused sa kasong Plunder, na posibleng humantong sa panghabambuhay na pagkakakulong.

Pagtatapos: Isang Banta at Isang Babala

Ang isinagawang pagdinig ay isang salamin ng talamak at nakaka-trapong korapsyon sa bansa. Ito ay naglantad ng isang sistema kung saan ang mga kontratista, kahit manalo sa legal na bidding, ay napipilitang magpasakop sa pangingikil ng mga opisyal upang hindi masira ang kanilang hanapbuhay.

Sa huling bahagi, nagbigay si G. Descaya ng isang mahalagang babala: kung siya ay paparusahan o gagawing halimbawa ng paghihiganti dahil sa kanyang pag-amin, “wala na pong iba pang sisigaw na mga kontrakto sa buong Pilipinas” [11:47]. Ang mangyayari aniya ay magbibigay lamang ito ng “hud” (babala) sa iba pang kontratista na huwag tularan si Descaya, na lalong magpapalalim sa kultura ng pananahimik at korapsyon.

Ang pag-iyak ni G. Descaya ay hindi lamang luha ng takot sa batas, kundi luha ng matinding pangamba at pagsisisi mula sa isang taong piniling mamatay nang may dangal sa harap ng banta ng isang sistemang mas malaki kaysa sa kanya. Ang tanong ngayon ay: magbibigay ba ang Kongreso at ang gobyerno ng kalutasan upang ang sakripisyong ito ni Descaya ay maging simula ng paglilinis, o mananatili siyang nag-iisa at biktima ng mapait na pagpili sa pagitan ng pagiging magnanakaw at pagiging martir? Patuloy na susubaybayan ng taong bayan ang kinahinatnan ng eskandalong ito, dahil sa huli, ang biktima ay ang bawat Pilipinong nagbabayad ng buwis.

Full video: