VP Sara Duterte, ‘Binuking’ ng mga Pangalang Multo: P612.5M Confidential Funds, Binalot ng Misteryo sa Likod ng mga ‘Celebrity-Like’ ARs

Ang usapin tungkol sa PHP 612.5 milyong Confidential Funds (CF) ng Office of the Vice President (OVP) at Department of Education (DepEd) ay matagal nang hindi humuhupa. Sa bawat pagdinig, lalo lamang itong nagiging isang malaking teleserye na puno ng drama, pag-iwas, at mga pangalang tila lumabas mula sa isang ghost roster. Ngunit kamakailan lamang, ang kontrobersiyang ito ay lalo pang lumalim nang ibunyag ni House Deputy Majority Leader at La Union First District Representative Paulo Ortega de Fapos ang panibagong listahan ng mga pinaghihinalaang benepisyaryo na may mga pangalang kakatwa at halos imposibleng paniwalaan.

Ang mga pangalang inilabas ni Kongresista Ortega ay hindi lamang basta mga pangalang piksyon; ang mga ito ay tila echo ng mga kilalang personalidad o mga sikat na pangalan na nagdudulot ng katanungan: Sadyang nagkataon lang ba ito, o bahagi ng isang mas malaking sistema upang takasan ang pananagutan?

Ang Balikbayan na Bise Presidente at ang Bagong Bombshell

Nagsimula ang briefing sa pagbabalik ni Vice President Sara Duterte matapos ang kanyang biyahe sa The Hague para asikasuhin ang kaso ng kanyang ama, si dating Pangulong Rodrigo Duterte. Ngunit ang pagdating na ito ay sinalubong ng isang malaking bomba: ang bagong batch ng mga “dubious names” sa Acknowledgement Receipts (ARs) ng OVP at DepEd na tinanggap umano ng mga confidential funds.

Pahayag ni Kong. Ortega, ang mga pangalan na nadiskubre ay parang “kahawig o tila echo ng mga kilalang tao.” Ilan sa mga ito ay sina Hanilet Camille C, Fiona Biyong, Fiona Villeegas, Fiona Renitz, Ellen Magelan, Erwin Q Ewan, Gary Tanada, at Joel Linangan. Ang pambihirang pagkakahawig ng mga pangalan sa mga sikat na personalidad ay hindi lamang nagdulot ng pagtataka, kundi lalong nagpatindi sa hinala na sadyang ginawang creative ang mga pangalan upang magbigay-daan sa “maling pag-uulat sa liquidation reports.”

Ngunit ang mas matindi, ang mga pangalang ito ay walang anumang rekord sa Philippine Statistics Authority (PSA). Sabi ni Ortega, “talagang lahat po sila walang record sa PSA ah ng birth, death, saka marriage.” Sa mata ng batas at ng ahensya ng gobyerno, ang mga pangalang ito ay tila “multo na wala pong pagkatao”—mga entidad na walang tunay na presensya sa lipunan ngunit nakatanggap ng pondo ng bayan.

Ang Pag-iwas sa Paliwanag at ang Systemic Attempt

Ang isyu ng mga fictitious names ay hindi bago, ngunit ang patuloy na pagdami nito ay nagpapahiwatig ng isang malaking problema sa accountability at transparency. Ayon kay Kong. Ortega, madali sanang ipaliwanag ng kampo ni VP Duterte ang mga gawa-gawang pangalan na ito. Ang paggamit ng code names o mga ulterior names ay naiintindihan, lalo na kung ang pondo ay ginagamit para sa mga sensitibong operasyon. Gayunpaman, may tamang procedure at guidelines na dapat sundin upang matiyak na protektado ang confidential nature ng paggastos habang hindi nilalabag ang prinsipyo ng accountability.

Ngunit ang OVP, ayon kay Ortega, ay “hindi po ginawa” ang simpleng paliwanag na ito. Sa halip na harapin ang isyu noong kasagsagan ng Good Government Hearings, ang mga opisyal ay naging “evasive” at nagkaroon lamang ng “puro drama.” Ito ang dahilan kung bakit kinundina ni Ortega ang madalas na paggamit ng mga “creative names” na hindi mukhang aksidente, kundi “maaaring patunay ng systemic attempt to hide transactions.”

Hindi rin nakatulong ang pahayag ni Ortega na nag-alok na sana ang Kongreso ng pagkakataon para sa isang executive session upang mapaliwanag ang isyu nang hindi inilalantad ang sensitibong impormasyon. Ngunit kahit ang pagkakataong ito ay hindi ginamit ng OVP, na lalong nagpalakas sa hinala na may malalim at masalimuot na itinatago. Ang pagkabulilyaso sa proseso ay nagpapalabas ng tanong: Bakit tila mas pinipiling takbuhan ang Kongreso at ang publiko sa halip na sagutin ang napakasimple ngunit kritikal na tanong tungkol sa kung saan napunta ang P612.5M?

Ang ‘Mastery’ sa Paggastos at ang Bulto ng Pera

Ang mas nakakabahala ay ang opinyon ni Kong. Ortega na ang paggawa ng mga fictitious ARs ay hindi isang bagong pagkakamali, kundi isang bagay na may mastery ang mga gumagawa nito. “Alam nila kung paano patakbuhin yung ganitong sistema,” paliwanag niya. Ang kasanayang ito, aniya, ay posibleng “mula pa sa LGU level hanggang dito sa national level.” Ang pagkakaroon ng “mastery” sa isang sistema na tila lumulusot sa accountability ay nagpapahiwatig na matagal na itong ginagawa at walang nagkuwestiyon hanggang sa lumabas ang isyu sa Kongreso.

Hindi lamang mga “ghost names” ang binusisi ng Kamara. Mayroon ding mahigit 800 pangalan (600+ sa OVP, 200+ sa DepEd) na may aktwal na rekord sa PSA. Ang mga ito, ayon kay Ortega, ay kailangan ding tingnan at beripikahin. “Maganda rin po na tignan natin yung mga number po ‘yung 600 plus na meron pong records… kung nakatanggap nga po ba sila o meron silang mga nakuha na pondo,” giit niya. Kung mapapatunayan na hindi rin nakatanggap ng pondo ang mga lehitimong pangalan na ito, ito ay magbubukas ng pinto para sa mas mabibigat na criminal charges laban sa mga nagpalabas ng pera o sa mga may direct command responsibility.

Ang tanong na bumabagabag sa lahat ay: Saan napunta ang P612.5M? Kung ang mga nakatala sa ARs ay mga multo, ang pondo ay tila naglaho na parang bula—”na-magic,” ayon sa paglalarawan. Ang Joint Circular 2015-01 ay nagtatakda ng mahigpit na guidelines at accountability sa paggamit ng confidential funds, kabilang ang pagsumite ng quarterly accomplishment report at documentary evidence sa Office of the President, Senate President, at Speaker of the House. Ngunit tulad ng nauna nang sinabi ng COA (Commission on Audit), may mga listahan ng pangalan ngunit “yung pertinent na mga attachments saka mga kailangan po na kasama nung mga pangalan na ‘to eh hanggang ngayon po wala pa naman po.” Ang kawalan ng mga patunay na ito ang nagiging ugat ng matinding frustration.

Ang Impeachment Trial: Ang Korte ng Katotohanan

Dahil sa patuloy na pag-iwas at kakulangan ng sagot, nakikita na ngayon ng Kongreso ang impeachment trial bilang ang “proper forum” o ang tanging lugar kung saan mapipilitan ang kampo ni VP Duterte na ilatag ang lahat ng ebidensya at magbigay ng “klaro na kasagutan.” Kahit bumalik na si VP Duterte sa Pilipinas, kinakailangan siyang maging handa. Sabi ni Ortega, “I think they should be prepared kasi when we were doing the hearings parang they were actually asserting na mag-impeachment na lang ba para sa korte pagdebatehan sa korte ilatag yung mga ebidensya.”

Para kay Ortega, ang usapin sa mga fictitious names at ang naglahong confidential funds ay “isa sa pinakamalaking question mark out of all the articles” ng impeachment. Ang pondo ng taong bayan ay nasa stake, at ang publiko ay nangangailangan ng kasagutan. Kung may tamang proseso at may kakayahang proteksiyunan ng OVP ang mga totoong confidential agents, bakit hindi ito ginawa? Ang tanging konklusyon ay babalik at babalik sa hinalang ang mga pangalan ay gawa-gawa lamang, at ang pera ay nailihis na.

Ang Pagkadismaya ng Taumbayan at ang Hamon sa Pamumuno

Hindi lamang sa Kongreso umiikot ang isyu; ramdam din ang frustration sa hanay ng mga mamamayan. Ibinahagi ni Kong. Ortega na sa tuwing umuuwi siya sa probinsiya at nakakausap ang mga tao, iisa lang ang kanilang tanong: “Bakit ganun? Bakit ganyan?” Ang reaksyon ng taumbayan ay karaniwang cynical: “wala na yan baka tinago na, baka nabangko na o baka nabulsa na.” Ang paulit-ulit na tanong at ang paulit-ulit na kawalan ng sagot ay nagdudulot ng pagka-inis at pagka-frustrate sa Kongresista, na inilarawan pa ang kanyang sarili na minsan ay hindi makatulog dahil iniisip kung ang mga pangalang ito ay totoo bang tao.

Ang isyung ito ay nagbibigay-diin sa pangangailangan ng transparency at accountability sa lahat ng antas ng pamamahala. Ang paggamit ng confidential funds ay naglalayong proteksiyunan ang bansa, hindi ang mga indibidwal na opisyal. Habang ang Kamara ay nagpapatuloy sa pag-aaral at pagsusuri sa listahan ng 1,000+ pangalan, ang pag-asa ng marami ay nakatutok na sa Senado. Doon, sa harap ng korte ng impeachment, inaasahan ng publiko na matutuldukan na ang “can of worms” na ito at mailalantad ang katotohanan kung paano ginamit ang bawat sentimo ng P612.5 milyong pondo. Ang pagbabalik ni VP Duterte ay hindi lamang isang pag-uwi, kundi isang hamon upang harapin ang matinding krisis sa tiwala at integridad na bumabalot sa kanyang opisina. Sa huli, ang resulta ng impeachment trial ang magsasabi kung ang mastery sa pagtatago ng transaksyon ay magiging sapat upang mapawalang-sala siya mula sa paggamit ng mga “pangalang multo” para sa pondo ng bayan. Ang taumbayan ay naghihintay, at ang paghihintay na ito ay puno ng pag-asa na maghahari ang hustisya at pananagutan.

Full video: