Handa na ang Bansa: Ang Nag-aalab na Labanan sa Konstitusyon at ang Paglilisya sa Ating Kasaysayan

Ang mundo ng pulitika ay madalas na isang teatro ng drama, pagtataka, at matatalim na salita. Ngunit sa mga nagdaang linggo, ang Pilipinas ay nasaksihan ang isang pambihirang yugto na hindi lamang nagpapatindi sa tensiyon sa pagitan ng mga paksyon kundi nagdadala rin sa atin pabalik sa mga pinakamapanglaw na pahina ng ating kasaysayan. Ang sentro ng krisis? Ang Vice President, at ang dalawang pangunahing aspeto nito: ang kontrobersyal na paghahambing kay Ninoy Aquino at ang panggigipit ng Kamara sa Senado na agad simulan ang proseso ng impeachment.

Ang mga pangyayari ay nagbigay-daan sa isang high-stakes na sagupaan, kung saan ang saligang batas, ang moralidad ng pamumuno, at ang sakripisyo ng isang pambansang bayani ay naging mitsa ng matinding diskusyon.

Ang Pagyurak sa Alaala: Bakit Ninoy Aquino?

Ang nag-udyok sa pambansang pagtatalo ay nagsimula sa isang pulong ng mga tagasuporta ng Duterte sa The Hague, Netherlands. Dito, ikinuwento ni Bise Presidente Sara Duterte na binalaan umano niya ang kanyang ama, si dating Pangulong Rodrigo Duterte (FPRRD), na ang kagustuhan nitong umuwi sa bansa ay posibleng humantong sa trahedyang sinapit ni dating Senador Benigno “Ninoy” Aquino Jr. Noong Agosto 1983, si Ninoy Aquino, isang hayagang kritiko ng diktadurya, ay pinaslang sa tarmac ng paliparan matapos ang matagal na exile sa Amerika. Ang kanyang pag-uwi ay katapusan ng kanyang buhay, ngunit simula ng People Power Revolution.

Ang analogy na ito, na naglalayong magpakita ng panganib sa buhay ng dating Pangulo, ay mabilis na tinuligsa ng iba’t ibang personalidad sa pulitika at civil society. Ang paghahambing sa isang dating Pangulo na nag-angkin ng kredito sa isang madugong war on drugs at sa isang pambansang bayani na nag-alay ng sarili para sa demokrasya ay tiningnan bilang isang pambabastos at hindi makatotohanang paglihis sa kasaysayan.

Si Presidential Communications Office Undersecretary Claire Castro ang isa sa mga unang pumalag. Mariin niyang iginiit na hindi si Ninoy Aquino ang ninais na tularan ni FPRRD, kundi si Adolf Hitler. Sinipi ni Castro ang mismong pahayag ng dating Pangulo noon, kung saan inihambing niya ang kanyang sarili kay Hitler, na pumatay sa tatlong milyon (na aniya’y dapat anim na milyon) na Hudyo, at sinabing maligaya siyang gagawin din ito sa mga kriminal sa Pilipinas. Ang kanyang mga salita ay puno ng bigat: “Kung ang Germany ay mayroong Hitler, ang Pilipinas ay mayroong ako.”

“Napakalayo pong ipakumpara ang sarili o ikumpara ang dating Pangulong Duterte kay Ninoy Aquino na hindi nagkaroon ng anumang record ng mass killing o against humanity,” diin ni Castro [03:47].

“The Nerve”: Ang Matatalim na Salita ng mga Kritiko at ang Apela ng Pamilya Aquino

Hindi nagpahuli si Labor Leader Attorney Luke Espiritu sa pagpuna. Sa isang Facebook post, tinalakay niya ang mga pagkakaiba nina Duterte at Aquino sa mga salitang puno ng damdamin at paninindigan. “‘Yung tatay mo takbuhin… Si Ninoy hinarap ang bala ng Marcos,” aniya [05:05]. Binansagan niya si FPRRD na “mamamatay tao” habang si Ninoy ay “lumaban para sa karapatang pantao” [05:14].

Ang pinakamabigat na punto ni Espiritu ay ang pag-ugnay sa mga nakaraang aksyon ni Duterte sa legacy ng Aquino: “’Yung tatay mo ang nagpalibing sa pumatay kay Ninoy sa Libingan ng mga Bayani” [05:18]. Ang huling pasaring ay tumutukoy sa papel ni FPRRD na naging instrumento sa pagbabalik ng pamilya Marcos sa kapangyarihan, samantalang si Ninoy ang naging instrumental sa kanilang pagbagsak [05:25]. Para kay Espiritu, ang paghahambing na ginawa ni VP Sara ay nangangailangan ng “espesyal na katangian at pambihirang level ng kapal ng mukha” [05:48].

Sa gitna ng kontrobersiyang ito, nagbigay din ng reaksyon ang pamilya Aquino. Si Francis Kikuchi, apo ni Senador Ninoy Aquino, ay nagbahagi ng kanyang saloobin. Bagamat hindi raw niya naramdaman na nasaktan siya [06:56], mas inilarawan niya ang paghahambing bilang “annoying” [07:37]. Ang damdaming ito ay nag-ugat sa katotohanang maraming Pilipino, lalo na ang mga hindi nabuhay noong panahon ni Ninoy, ang maaaring hindi ganap na nakakakilala sa kanyang mga ipinanindigan.

Nagbigay ng matinding apela si Kikuchi: “Huwag na po sigurong idamay ‘yung lolo Ninoy ko po… tigil-tigilan niyo na ‘yung paggamit ng dugo ng isang Aquino upang ipaglaban ‘yung kan-kanilang pansariling interest” [08:18]. Ang pahayag na ito ay nagbigay-diin sa panawagan na igalang ang sakripisyo ng kanilang patriarch at huwag itong gawing political tool sa isang nagaganap na labanan ng mga paksyon.

Ang Panggigipit ng Kongreso: Impeachment Trial, Simulan ‘Forthwith’

Ang pampulitika at emosyonal na bagyo na dala ng kontrobersiyang Aquino ay mabilis na sinaluhan ng isang mataas na antas ng legal na maneuver mula sa Mababang Kapulungan. Matapos ang paghahain ng Articles of Impeachment laban kay VP Sara Duterte noong Pebrero 5, ang House Prosecution Panel, na kinakatawan nina Minority Leader Marcelino Libanan at Congressman Rodulfo Gutierrez, ay naghain ng isang “Entry with Motion to Issue Summons” sa Senado.

Ang esensya ng mosyon ay simple ngunit mapangahas: igiit sa Senado na simulan na ang paglilitis nang walang pagkaantala, forthwith, batay sa itinatakda ng Konstitusyon [12:05].

Ipinaliwanag ni Congressman Libanan na ang mosyon ay nagpapahayag na handa ang Kamara, kasama na ang mga prosecutor na apektado ng panahon ng kampanya, na gampanan ang kanilang tungkulin [11:32]. Ayon sa Rules of Impeachment ng Senado, kapag may naihain na impeachment complaint, dapat agad simulan ang proseso [11:59].

“Ang ibig sabihin po ng forthwith… without delay, right away,” diin ni Libanan [12:17].

Binigyang-diin ng mga prosecutor ang limang pangunahing dahilan kung bakit napakahalaga na magsimula agad ang paglilitis [12:59]:

To Prevent More Harm: Upang pigilan ang anumang karagdagang pinsala na maaaring gawin ng isang impeachable officer sa bayan.

To Uphold the Rule of Law: Dahil ang proseso ay itinakda ng Konstitusyon, na siyang pinakamataas na batas.

To Maintain Public Trust: Upang patuloy na magtiwala ang taumbayan sa mga nanunungkulan.

To Preserve Institutional Integrity: Upang hindi magkaroon ng mga delaying tactics sa isang seryosong proseso.

To Set Up Precedent to Deter Future Misconduct: Upang maging babala sa iba pang mataas na opisyal na may pananagutan sila sa kanilang mga ginagawa [14:51].

Ang Paghaharap: Ang Legal Standoff sa Senado

Ang motion to issue summons ay isang direktang hamon sa nakatakdang kalendaryo ni Senate President Chiz Escudero, na nagpahiwatig na posibleng masisimulan ang aktwal na paglilitis pagkatapos ng SONA (State of the Nation Address).

Ang House Prosecutors ay naniniwala na ang paghihintay ay lumalabag na sa diwa ng Konstitusyon. Sa halip na hintayin ang Hunyo 4—ang petsa na nasa draft calendar ng Senado para sa pag-isyu ng summons [23:29]—iginigiit nila na dapat itong gawin sa loob ng sampung araw (10 days) mula sa pagkatanggap ng Articles of Impeachment, tulad ng nakasaad sa umiiral na Senate Rules [24:12].

Ayon kay Congressman Gutierrez, ang mosyon ay “legally sound” at nananatili silang kumpyansa sa kanilang legal theory [17:18]. Bilang presiding officer ng Impeachment Court (bagaman hindi pa pormal na convened), iginagalang nila ang desisyon ni Escudero na ipaubaya ito sa legal team ng Senado, ngunit nanindigan sila na walang hearing ang kailangan upang talakayin ang mosyon dahil ang kasalukuyang batas ay dapat pa ring manaig.

“Kung hindi kami sumunod, kami na ang magvi-violate ng ating Konstitusyon,” paliwanag ni Libanan [16:17], na nagpapakita ng kanilang sense of duty sa gitna ng kanilang mga sariling obligasyon sa pangangampanya.

Ang Apat na Sulok ng Sanlibutan at ang Summons

Ang timing ng legal maneuver ay naging mas kumplikado dahil sa paglalakbay ni VP Sara Duterte sa The Hague, Netherlands. Tinalakay ng mga prosecutor kung paano maaapektuhan ng pag-iisyu ng summons ang Bise Presidente habang siya ay nasa ibang bansa.

Ipinaliwanag ni Congressman Gutierrez na ang summons ay maaaring ihatid sa opisina o tirahan ni VP Sara sa Pilipinas. Bagamat ang ideal ay umuwi siya upang personal na sumagot, maaari naman siyang magpadala ng pormal na sagot sa pamamagitan ng consulate ng Pilipinas sa Netherlands at ipa-accostille ito [30:10].

Gayunpaman, nagbabala ang mga prosecutor na ang hindi pagsagot o pagbabalewala sa summons ay hindi magiging pabor sa kaniya. “Hindi pabor po sa inaakusahan kung hindi siya mag-re-recognize sa authority ng ating mga institusyon,” babala ni Libanan [32:51]. Ang pagbalewala sa summons ay malaking bagay dahil nagbibigay ito ng impresyon na hindi niya nirerespeto ang proseso at ang kapangyarihan ng Impeachment Court [36:22].

Higit sa lahat, ang mga prosecutor ay nagpahayag ng matinding pangamba sa pagkaantala ng proseso dahil sa posibilidad ng obstruction—ang pagkawala ng ebidensya at pag-tamper sa mga testigo [25:40]. Sa pagiging napakataas na opisyal ng Pilipinas ang nililitis, ang panganib na ito ay given na, kung kaya’t ang Konstitusyon ay nagbigay ng utos na “forthwith” [25:58].

Konklusyon: Isang Sandali ng Pagsusulit

Ang paghaharap sa pagitan ng paghahambing kay Ninoy Aquino at ang legal na panggigipit sa Senado ay nagpapahiwatig na ang bansa ay nasa isang sandali ng pagsusulit. Ang isang panig ay nakatuon sa paggamit ng kasaysayan, kahit pa maling-mali, upang baliktarin ang naratibo ng kapahamakan; ang kabilang panig ay pilit na iginigiit ang Konstitusyon at ang accountability sa harap ng kapangyarihan.

Ang labanan ay hindi lamang umiikot sa isang indibidwal, kundi sa pagpapatibay ng mga institusyon ng demokrasya. Ang Senado, na kinokonsidera bilang ang pinakamataas na Impeachment Court, ay nasa ilalim ng matinding pagsubok. Dapat bang unahin ang inter-parliamentary courtesy at ang kalendaryo ng mga senador, o dapat bang manaig ang malinaw na utos ng Konstitusyon na simulan ang paglilitis “forthwith”?

Ang desisyon ng Senado ay magiging batayan ng kasaysayan. Ito ang magsasabi kung ang Pilipinas ay tunay na pinamamahalaan ng batas, o kung ang mga delaying tactics at political interest ay mas makapangyarihan pa rin kaysa sa “dugo” ng isang bayani na nag-alay ng buhay para sa demokrasya. Ang bawat araw na lumilipas ay isang araw ng paglabag sa Konstitusyon, at ang bansa ay naghihintay kung kailan, at kung paano, lilitisin ang pinakamataas na opisyal na sinasabing nagkasala laban sa tiwala ng bayan.

Full video: