SUMABOG NA SIKRETO SA SENADO: TRILYONG PONDO NG FLOOD CONTROL, INANOD SA KORAPSYON! MGA ‘GUNI-GUNI PROJECT’ AT P200-M NA GUMUGUHONG DIKE, BINUNYAG NG ‘GRID CONTROL’ EXPOSÉ

Nakatindig sa gitna ng Batasang Pambansa, yumanig sa buong bansa ang isang talumpati sa Senado na nagbunyag ng isa sa pinakamalaking, pinakalantaran, at pinaka-sistematikong iskema ng pagnanakaw sa pondo ng bayan sa kasaysayan ng administrasyon—ang anomalya sa mga flood control projects. Hindi lamang ito usapin ng simpleng kapabayaan; isa itong kuwento ng organisadong sindikato na kinasasangkutan ng matataas na opisyal ng gobyerno, mga pulitiko, at mga contractor na walang kaluluwa, na nagpapahirap at nagpapalunod sa taumbayan sa baha at utang.

Ang nakalululang pagbubunyag ay hindi lamang nagpakita ng mga palpak na proyekto, kundi nagbigay-diin din sa mga tinatawag na ‘Ghost Projects’ o ‘Guni-guni Projects’ na nagkakahalaga ng bilyon-bilyong piso, na “kumpleto” na sa papel at bayad na, ngunit wala namang bakas sa aktwal na lokasyon. Ang isyung ito, ayon sa naghain ng privilege speech, ay hindi na lamang tungkol sa flood control, kundi tungkol na sa mas matindi at mas malalim na problema—ang ‘Grid Control’ o ang pagkontrol sa matinding kasakiman.

Ang Galit ng Pangulo at ang Halaga ng Pandaraya

Nagsimula ang lahat nang personal na inspeksyunin ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. ang isang flood control project sa Barangay Pel, Baliwag, Bulacan, na ayon sa Department of Public Works and Highways (DPWH) ay 100% completed at fully paid. Ngunit ang tumambad sa Pangulo ay isang malaking kalokohan. Ang proyektong nagkakahalaga ng P55.73 milyon para sa 220-metro river wall ay hindi pa pala nasisimulan. Sa panayam, lantaran ang galit ng Pangulo: “I’m not disappointed, I’m angry.” [01:34] Aniya, higit pa sa pagkadismaya, nadama niya ang matinding poot sa nakita niyang ghost project.

Ang galit na ito ay sumasalamin sa nakalululang dami ng pondo na winaldas. Sa loob lamang ng tatlong taon, mula 2023 hanggang 2025, higit P1 Trilyon ang inilaan sa flood control management program sa ilalim lamang ng DPWH. [08:08] Sa dami ng pondong ito, inaasahan na sana ng bansa na maging flood-free na ang mga komunidad. Ngunit ang nangyari, sa paghagupit ng sunud-sunod na bagyo at habagat, kasamang inanod ng baha ang bilyon-bilyong halaga ng mga newly completed at substandard na proyekto.

Ang Paggahasa sa Kaban ng Bayan: Ang Modus ng ‘Pie-Sharing’

Ang pinakamatinding rebelasyon ay ang sistematikong ‘pie-sharing’ o ang hatian ng pondo sa bawat maanomalyang proyekto. Malinaw na isinaad ng Senador na mayroong “Corruptionary” o isang sariling diksyonaryo ang mga tiwali para sa kanilang mga terminolohiya at modus. [04:40]

Para sa isang flood control project na may P100 milyon na badyet, matapos ibawas ang mga legal na deductions tulad ng VAT at contractor’s profit (8-10%), nasa P82 milyon pa sana ang matitira. Ngunit dito papasok ang “pagkatay” sa natitirang badyet para sa mga commission at lagay: [10:55]

8% to 10% para sa mga opisyal ng DPWH—Kabilang na rito ang 6% para sa District Engineer (DE). May extra pa raw na 2-3% na kukunin mula sa excess profit ng contractor. Ito ang tinatawag nilang “Reseta,” dahil ang presyo ay de facto na itinakda ng District Engineering Office (DEO) at lulunukin na lang ng contractor. [11:53]

5% to 6% para sa mga miyembro ng BAC (Bids and Awards Committee). [12:12]

0.5% to 1% para sa COA (o ang magpipikit-mata sa audit). [12:12]

5% to 6% “Passing Through” o “Parking Fee”—Ito ang royalty na ibinibigay sa pulitikong may kontrol sa distrito. [12:23]

20% to 25% para sa “Funder” o “Project Proponent” na Pulitiko—Ito ang pinakamalaking hiwa ng pie na napupunta sa pulitikong nagpasok ng proyekto (congressional insertions). [12:44]

Sa ganitong sistema, ang matitirang pondo para sa aktwal na pagpapatayo ng proyektong P100 milyon ay umaabot na lamang sa humigit-kumulang 40% (P40 milyon). [12:56] Ang pondo para sa taumbayan, hindi lang tinipid, kundi halos wala nang itinira.

Mga Kaso ng Kapalpakan at Kawalanghiyaan

Naglatag ng konkretong case studies ang Senador na nagpapakita ng talamak na korapsyon sa iba’t ibang lalawigan:

1. Ang Carry-Repair sa Pampanga: Isang Walang Katapusang Siklo ng Pagkumpuni (Arayat, Pampanga) Ang River Bank Mitigation Project sa Candating, Arayat, Pampanga, ay isang malinaw na halimbawa ng pagsasamantala. Ang orihinal na construction nito noong 2018 ay nagkakahalaga lamang ng P8 Milyon. [18:08] Ngunit nang ito ay gumuho, ang repair cost ay umakyat sa P91.6 Milyon noong 2023, at nadagdagan pa ng P183.2 Milyon noong 2024. [18:42] Sa kabuuan, ang repair ay umabot sa 815% na pagtaas kumpara sa orihinal na cost! [19:20] Ang lahat ng proyekto ay napunta sa iisang contractor, ang Edmary Construction and Trading, na paulit-ulit na nanalo sa bidding para kumpunihin ang sarili niyang palpak na gawa.

2. Kongresman na ‘Aguila’ at ang Congressional Insertions (Oriental Mindoro) Ipinakita rin ang mga Congressional Insertions o mga proyektong biglang umusbong sa General Appropriations Act (GAA) kahit wala sa National Expenditure Program (NEP). [21:00] Sa Bawang River Basin sa La Union, lumabas ang P1.2 Bilyon na flood control projects na zero budget sa NEP, na lahat ay napunta sa Silver Wolves Construction Corporation. [22:48]

Ngunit ang mas nakakagulat ay ang kaso sa Nauhan, Oriental Mindoro, na tumanggap ng P19 Bilyon na alokasyon sa huling tatlong taon, kung saan 55% ng badyet ng probinsya ay napunta sa bayang ito lamang. [30:09] Isang Congressman, na tinawag na ‘Aguila’ (Eagle), ang lantaran na naglalagay ng mga Congressional Banner sa mga proyekto [24:18], at ipinagmamalaki pa sa social media na ang mga flood control project ay “funded by his office.” [25:50] Sa Barangay Mulawin, Nauhan, P1.1 Bilyon ang inserted sa badyet [32:30], at sa kabila nito, ang bagong tayong P204.8-M road dike, na completed noong Pebrero 2025, ay gumuho na agad sa mga nagdaang bagyo. [35:20] Napag-alaman na ang mga dike ay sinadyang minali at shortcut ang pagkagawa, gamit ang buhangin imbes na semento at pinutol na sheet piles, na tila may “standard para sa substandard.” [36:17]

3. Ang ‘Guni-Guni’ sa Bulacan: Ang Nawawalang Milyones Ang pinaka-malinaw na ebidensya ng pagnanakaw ay ang mga ghost projects, na kung saan walang makitang estruktura kahit sa eksaktong coordinates na nakatala sa DPWH.

Nauhan, Oriental Mindoro: Ang P193.99 Milyon na road dike sa Barangay Apitong, na completed na raw noong 2024, ay hindi nakita ng investigative team at maging ng mga residente. [41:16]

Hagonoy, Bulacan: Ang mga flood control projects sa Carillo at Abulalas, na parehong nagkakahalaga ng P77.199 Milyon, at awarded sa Darcy and Anna Builders and Trading, ay naglaho na parang bula. Ang contractor na ito ay registered bilang sole proprietorship, at ang official address ay isang gym at e-payment store sa Rizal. [47:39] Wala ni isang bakas ng flood control project ang natagpuan. [48:01]

Malolos, Bulacan: Ang P77 Milyon na river bank protection na completed noong Oktubre 2024, na awarded sa Wawa Builders, ay natunton sa lokasyon na ang nakatayo ay perimeter fence lamang ng isang subdivision. [44:21]

Ipinapakita ng mga kasong ito ang isang malinaw na pattern: Pare-parehong contract price (halos P77.199 Milyon), pare-parehong project type, at pare-parehong ghost project. Ang well-orchestrated na syndicate na ito sa loob ng First District Engineering Office ng Bulacan ay umabot pa sa puntong nanghihiram ng lisensya ng contractor para mag-proseso ng dokumento upang lumabas na completed na ang mga guni-guni. [53:01]

Ang Pakiusap ng Senado: Hindi Flood Control, Kundi Grid Control

Ang mga sumunod na talumpati ng mga kasamahan sa Senado, kasama nina Senador Joel Villanueva, Senador Risa Hontiveros, Senador Pia Cayetano, Senador Kiko Pangilinan, at iba pa, ay pawang nagpahayag ng matinding galit at pagsuporta sa imbestigasyon. [58:44]

Ipinunto ni Senador Hontiveros na hindi mahirap ang Pilipinas, kundi biktima lamang ng korapsyon na umaabot sa P1.6 Trilyon taon-taon. [01:07:03] Samantala, inilarawan ni Senador Cayetano ang walang katapusang paghihirap ng kanyang kababayan sa Bulacan, na paulit-ulit na binabalikan ng baha, samantalang ang relief efforts ay hindi na sana kailangan kung maayos lamang na ginawa ang mga proyekto. [01:00:00]

Ang pangkalahatang konklusyon ng pagdinig ay malinaw at nakakabagabag. Hindi na sapat ang flood control, dahil ang totoong kalamidad ay ang labis na kasakiman. Ang kailangan ng sambayanang Pilipino ayon sa Senador, ay ang ‘Grid Control’—ang pagkontrol sa kasakiman ng mga tiwaling opisyal at pulitiko na handang ipagpalit ang kaligtasan ng mga Pilipino para sa milyun-milyong pisong tubo. [01:00:00]

Ang panawagan ay hindi lamang para sa imbestigasyon, kundi para sa tapat at malinaw na pananagutan. Dapat pangalanan ang mga pulitikong nagpasok ng insertions at ang mga opisyal ng DPWH na kasabwat sa pandaraya. Sa huli, ang mensahe ay bumalik sa panawagan ni Pangulong Marcos: “Mahiya naman kayo!” [00:00] Ang mga ghost projects at gumuho na dike ay patunay na sa Pilipinas, ang baha ay hindi lamang dulot ng kalikasan, kundi ng organisado at malawakang korapsyon. Ang laban ay hindi matatapos habang ang mga tiwali ay nagtatago pa rin sa dilim ng kawalanghiyaan.

Full video: