“PNP, ANG PINAKAMALAKING KRIMINAL NA GRUPO SA BANSA!” – Espenido, Tinuro Sina Bato at Duterte sa Likod ng ‘Drug War’ Scandal

Ni: Ang Koponan ng In-Depth Content

Sa isang nag-aapoy na sesyon ng pagdinig sa Kongreso, mismong ang kontrobersyal ngunit dekoradong pulis na si Colonel Jovie Espenido ang nagbasag sa katahimikan, nag-iwan ng matinding alingawngaw na tiyak na magpapayanig sa pundasyon ng pambansang pulisya at ng nakaraang administrasyon. Sa harap ng mga mambabatas, buong tapang na inihayag ni Espenido ang mga detalyeng nagtuturo hindi lamang sa korapsyon kundi sa isang organisadong syndicate na umano’y nag-ugat sa pinakamataas na hanay ng Philippine National Police (PNP)—isang grupo na aniya’y pinamumunuan mismo ng noon’y Chief PNP, si General Ronald “Bato” Dela Rosa.

Ang kaganapan ay hindi lamang isang simpleng pagdinig; ito ay isang tell-all na salaysay ng isang insider na nakita ang madilim na mukha ng “War on Drugs” mula sa loob. Mula sa kuwento ng isang mayor na nagmakaawa na huwag siyang i-turn over dahil tiyak siyang papatayin, hanggang sa paglaya ng isang drug lord na ngayon ay tatakbong pulitiko, ipininta ni Espenido ang isang malungkot na larawan ng hustisya na tila nakakiling sa mga makapangyarihan at nagpapahirap sa mga naghahangad ng katotohanan. Ang kanyang testimonya ay hindi lamang nag-ukit ng mga pangalan tulad nina Duterte at Bato sa kontrobersya, bagkus ay naglantad ng isang sistema kung saan ang mga pulis, na dapat ay tagapagpatupad ng batas, ay nagiging mastermind ng krimen.

Ang Pinakamalaking Pambubulgar: Puno ng Krimen ang Ating Pulisya

Sa isang bahagi ng pagdinig, mariing iginiit ni Colonel Espenido na, batay sa kanyang karanasan: “I can say that the PNP is the biggest crime group in this country.” [41:49]

Isang pahayag na kasing bigat ng isang toneladang bala. Kung titignan ang konteksto ng kanyang sinabi, nilinaw ni Espenido na ang tinutukoy niya ay ang drug syndicate sa loob ng pambansang pulisya, at hindi extrajudicial killings (EJK) lamang. Ngunit mas tumindi ang pagkabigla nang ituro niya ang ugat ng problemang ito, direktang sinasabi na ang mga instruksyon at policy ay nagmula sa pinakamataas na antas.

“It’s very obvious na siya lahat galing sa kanya lahat ang instru… during the time of what… of General Bato, your Honor Dela Rosa,” [42:23] ang matapang niyang pagpapatunay.

Ibig sabihin, sa pananaw ni Espenido, ang noon’y Chief PNP, si General Dela Rosa—na ngayon ay isa nang Senador—ay ang leader o ang pinakamataas na pinuno ng “crime group” na ito noong panahong iyon. Ang ganitong direktang pag-uugnay sa mataas na opisyal, na isa sa mga pangunahing arkitekto ng kampanya laban sa droga, ay naglalagay ng isang malaking tanong sa kredibilidad at tunay na layunin ng drug war na naging sentro ng nakaraang administrasyon. Ito ba ay laban sa droga, o laban sa mga kalaban sa negosyo ng droga?

Ang Pighati ng Isang Ama: Ang Kamatayan ni Mayor Espinosa

Ang testimonya ni Espenido ay nagbigay ng emosyonal at madilim na detalye tungkol sa isa sa pinakamainit na isyu ng drug war: ang pagkamatay ni Mayor Rolando Espinosa Sr. sa loob mismo ng Baybay Provincial Jail noong Nobyembre 2016.

Ang yumaong Mayor Espinosa ay sumuko kay General Bato Dela Rosa [32:34] at kalaunan ay ibinigay sa kustodiya ni Colonel Espenido. Dito, nagkaroon ng turning point ang salaysay: “Sabi siya sa akin na sir, huwag mo lang ako i-turn over kasi papatayin talaga ako,” [34:21] ang huling pakiusap ng alkalde.

Ang nakakakilabot na hula ni Mayor Espinosa ay nagkatotoo. Sa kabila ng pag-file ni Espenido ng isang motion for custody sa huwes upang maprotektahan ang alkalde, mabilis na na-transfer si Espinosa sa Baybay jail. Pagdating ng araw na Lunes, nangyari ang operasyon.

Para kay Espenido, malinaw ang pangyayari: “I am very bold and Brave to say that Mayor Espinosa talagang Tino[tolda] lang ng walang kalaban-laban.” [36:06]

Ang operasyon ay isinagawa ng Criminal Investigation and Detection Group (CIDG) Region 8, na pinamumunuan noon ni Colonel Marvin Marcos [36:41]. Sa gitna ng kontrobersiya at mga pagdududa, ang opisyal na ito—na sangkot sa isang operasyon kung saan namatay ang isang high-profile na bilanggo—ay kalaunan ay na-promote pa. “He was promoted,” [37:14] ang maikling kumpirma ni Espenido, na lalong nagpalala sa pagdududa kung mayroong reward sa likod ng di-umanong extrajudicial killing. Ang pag-akyat sa puwesto ni Col. Marcos matapos ang insidente ay nagpapatibay sa teorya na ang mga taong gumagawa ng dirty work ay may protection at patronage mula sa matataas na pinuno.

Ang Mapait na Katotohanan: Ang Drug Lord na Ngayon ay Pulitiko

Bukod sa trahedya ni Mayor Espinosa, may isa pang mas matindi at mas nakakainis na irony sa kuwento ni Espenido: ang kaso ni Kerwin Espinosa, ang drug lord at anak ng yumaong alkalde.

Si Kerwin Espinosa, na nahuli at sinampahan ng kaso ng unit ni Espenido, ayon sa testimonya, ay ganap nang na-exonerate sa lahat ng kaso [34:08] at ngayon ay malaya na. “He is running now for the mayor [sa] Albuera,” [32:12] ang pahayag ni Espenido.

Ang pinakamalaking drug lord na nahuli niya ay malaya at tumatakbong pulitiko, habang ang ama nito ay namatay sa loob ng kulungan. Sino ang responsable sa pagkawala ng mga kaso laban kay Kerwin? Muli, itinuro ni Espenido ang pinakamataas na pinuno. Nang tanungin siya kung naniniwala siyang kasangkot si General Dela Rosa sa pag-dismiss ng kaso, nagpahayag siya ng malakas na pagdududa dahil si Kerwin daw ay hawak mismo nina Bato at ng kanyang mga kasamahan. [48:50]

Ang pangyayaring ito ay nagpapakita ng isang nakakalulungkot na katotohanan: ang mga nagtatangka na labanan ang iligal na droga sa tamang paraan, tulad ni Espenido, ay naiipit at napapahamak, habang ang mga tunay na drug lords ay nagtatagumpay sa legal na larangan at tumatawid pa sa pulitika. Ito ang matinding double standard na nagpapakita kung sino ang tunay na pinoprotektahan ng sistema.

Ang ‘Dirty Job’ at ang Pulitika ng Listahan

Ibinahagi rin ni Espenido ang kanyang karanasan sa mga kontrobersyal niyang asignasyon, tulad ng pagtalaga sa kanya sa Bacolod City at ang kanyang pagbisita sa Iloilo. Inamin niya na galing mismo kay dating Pangulong Rodrigo Duterte ang direktang atas na i-assign siya sa Bacolod [08:38], kahit pa ang kanyang ranggo noon ay colonel lamang, samantalang ang City Director ay dapat may mas mataas na ranggo.

Sa Bacolod, binanggit niya ang kaso ni Councilor Kanotan, na nasa listahan ng High-Value Target (HVT) ng Pangulo. Inamin ni Espenido na siya ang nag-rekomenda ng delisting kay Kanotan, dahil nalaman niyang “political motivated” [15:43] lamang ang pagkakadagdag sa pangalan nito.

Ang mas nakakagulat ay ang proseso ng delisting: “Hindi documented ‘yun kasi usap-usap lang kami ni Presidente,” [16:27] ang paglilinaw ni Espenido.

Ipinapakita nito na ang PRD List o President’s Drug List, na pinagmulan ng matinding takot at dahilan ng pagkamatay ng marami, ay maaaring madali at mabilis na manipulahin—sa pamamagitan lamang ng verbal instruction sa pagitan ng Pangulo at ng isang opisyal, lalo na kung ang sangkot ay isang elected official [17:13]. Ngunit sa kabilang banda, ang ordinaryong tao na napasama sa listahan ay nahaharap sa napakabigat at mabagal na proseso ng pagpapawalang-sala.

Tungkol naman sa kanyang assignasyon sa Ozamis City, kung saan namatay ang 15-16 na miyembro ng Parojinog group, inamin ni Espenido na may pangamba siyang pinadala siya roon upang siya naman ang “mapatay” [37:56] ng mga makapangyarihang organized crime group tulad ng Kuratong Baleleng, na pinamumunuan ng mga Parojinog.

Ang Pagtatangka na Sirain ang Kredibilidad

Ang isa sa pinakamatinding bahagi ng salaysay ni Espenido ay ang kanyang pananaw sa dahilan kung bakit siya, isang opisyal na tapat na gumagawa ng kanyang trabaho, ay napasama rin sa drug list [28:39].

“Galit sila sa mga nabangga ko, ‘yung mga nabangga ko, mga tao nila,” [29:46] ang paliwanag niya. Ang kanyang palagay, ang pagkakadagdag niya sa listahan ay isang “job game” upang sirain ang kanyang kredibilidad. Ang layunin ay gawin siyang non-credible [30:00] para ang kanyang mga reklamo at testimonya laban sa mga tiwaling opisyal ay hindi mapaniwalaan.

Ang mga mambabatas, kabilang si Congressman Paduano, ay nagpahiwatig ng kani-kanilang observasyon: hindi ba’t ginagamit lamang si Espenido sa “dirty job” [44:03]? Hindi naman sumang-ayon o tumutol si Espenido, ngunit inamin niyang minsan ay nararamdaman niya ito. Ngunit bilang isang law enforcer, hindi niya kayang suwayin ang utos, bagamat sinisiguro niya na tama ang kanyang ginagawa bilang isang police officer [44:22].

Sa huli, ipinagtapat ni Espenido na naniniwala siya sa kanyang ginawa. Ikinuwento niya ang paggawa niya ng affidavit at ang kanyang paninindigan sa kabila ng mga banta at posibleng kahihinatnan. Sa tanong kung may regrets ba siya, ang kanyang sagot ay matibay: “No regrets, your Honor.” [27:55]

Ang testimonya ni Colonel Jovie Espenido ay higit pa sa isang expose ng korapsyon; ito ay isang account ng isang tao na nagsikap na maging matuwid sa isang baluktot na sistema. Ang kanyang salaysay ay hindi lamang nag-iwan ng mga pangalan na dapat imbestigahan, kundi nag-iwan din ng isang hamon sa taumbayan: sino ang tunay na kriminal, at sino ang tunay na biktima sa magulong War on Drugs na nagpatumba sa libu-libo nating kababayan? Ang katotohanan, tulad ng ipinakita ni Espenido, ay maaaring maging mas nakakakilabot kaysa sa fiction. Ang mga kaganapang ito ay nagpapatunay na ang laban para sa hustisya ay nagsisimula sa matapang na paglalahad ng mga lihim na itinatago sa dilim.

Full video: