PANGANIB SA SOBERANYA: Paano Nagulantang ang Kongreso sa Sinuportahan ng China na Power Grid ng Pilipinas, at Bakit HINDI Nagpakita ang mga Chinese Director?

Sa gitna ng lumalalang tensiyon sa West Philippine Sea at ng patuloy na pagdami ng mga kuwestiyonableng presensiya ng mga Chinese national sa iba’t ibang sektor ng bansa, may isang isyu na nagdulot ng malalim na pangamba, hindi lamang sa hanay ng mga mambabatas, kundi maging sa bawat Filipino: ang kalagayan ng National Grid Corporation of the Philippines (NGCP), ang nag-iisang power grid ng bansa. Ang mga pagdinig sa Kongreso, na dapat sana’y tumututok sa performance at rate reset ng kompanya, ay biglang naging sentro ng usapin sa Pambansang Seguridad, na nagbubunyag ng nakagigimbal na pagdepende sa teknolohiya at impluwensiya ng China.

Ang core message na lumabas sa mga diskusyon ay isang wake-up call: ang soberanya ng bansa ay hindi lamang inaatake sa karagatan, kundi pati na rin sa mismong sistema na nagpapatakbo sa ilaw at enerhiya ng buong Pilipinas.

Ang Pinaka-Ugatin ng Panganib: Ang Chinese SCADA System

Ang pinakamalaking kaba na bumabalot sa mga eksperto at mambabatas ay ang System Control and Data Acquisition o SCADA system ng NGCP. Si Batangas Second District Representative Gerville “Jinky” Bitrix Luistro ang isa sa mga unang nagtaas ng boses hinggil dito [05:04]. Ayon kay Luistro, ang NGCP ay gumagamit ng teknolohiya mula sa NARI Group Corporation, isang kumpanyang pag-aari ng gobyerno ng China.

Ang SCADA system ang nagsisilbing “sistema ng nerbiyos” (nervous system) ng electricity network ng Pilipinas, na kumokontrol sa lahat mula sa mga planta ng kuryente hanggang sa mga transmission lines [05:52]. Ang NARI, o NanJing Automation Research Institute, ay hindi lamang basta isang supplier. Ito, ayon sa ulat ni Luistro at dating TransCo President Melvin Matibag, ay isang kumpanyang kilalang nagsu-supply ng military-grade technology, kabilang na ang kakayahang ma-access at ma-manipula ang sistema kahit nasa malayong lugar [06:10].

Dito umusbong ang tanong na nagpaparamdam ng matinding pangamba: tama ba na ipagkatiwala ang power grid ng bansa—isang kritikal na imprastruktura—sa isang dayuhang kumpanya na may ganitong uri ng koneksyon, lalo na sa gitna ng aggression ng China sa West Philippine Sea [06:19]?

Ang pangambang ito ay lalong tumindi nang bumwelta si dating TransCo President Melvin Matibag. Sa kanyang testimonya, ibinunyag niya na dalawang beses nang nagkaroon ng incident kung saan inayos ng NARI SCADA system ang problema sa power grid nang remote mula mismo sa China [02:22:48]. Kinumpirma pa ni Matibag na mismong ang mga opisyal ng NGCP, kabilang sina Chief Administrative Officer Paul Sagayo at Spokesperson Cynthia Alabanza, ang umamin na ang NARI ang patuloy na nagsasagawa ng maintenance services [07:09].

Ang isyu ay hindi na tungkol sa reliability ng serbisyo, kundi sa National Security at National Interest [02:08:54]. Ang pagpasok ng mga Chinese national sa kritikal na imprastrukturang ito ay maituturing na silent invasion, kung saan hindi na kailangan pang magpadala ng malalaking barko o sundalo. Nandito na sila sa loob ng ating sistema. Binanggit pa ni Matibag ang kaso ng United Kingdom, na nagtanggal ng NARI system sa kanilang bansa dahil din sa mga concern sa pambansang seguridad [02:59:05].

Bagamat mariin namang pinabulaanan ni NGCP OIC Chief Technical Officer Rico Vega (isang Filipino) ang mga bali-balita tungkol sa “one-button blackout”—na walang push button na kayang mag-blackout sa buong Pilipinas [58:53]—ang pangamba ay nananatili, lalo pa’t inamin ni Engr. Clark Agustin na kahit pa sinasabing mayroon sila ng source code ng NARI system, ang tanong ay: sino pa ang may alam ng source code na ito [10:01]? Ayon kay Matibag, “The creature cannot rise above the creator” [58:53].

Ang Pambabastos: Pagkawala ng Chinese Directors sa Kongreso

Ang pinaka-nakababahalang senyales ng pagwawalang-bahala sa interes ng bansa ay ang hindi pagdalo ng mga Chinese director ng NGCP—sina Chairman Guang Cho, Director Sieng, at Director Wang Si Sinwa—sa pagdinig ng Kamara [03:18:48].

Ang rason? Ang “annual meeting” ng kanilang kumpanya at ang paparating na “Chinese New Year” [03:22:27].

Dito umalingawngaw ang matinding pagkadismaya at galit ni Deputy Majority Leader France Pumaren. Tinawag niya itong “very shallow reason” [01:36:10] at isang pambabastos. “I don’t think so, tama pa ba yan Mr. Chairman? Maybe we can hear from them. That’s a very shallow reason. Festival tayo ba, if may work tayo dito we cannot attend because birthday ko, birthday nito…” [01:32:03].

Ang pagliban na ito ay nagbigay-diin sa pananaw na tila hindi sineseryoso ng mga Chinese partner ang pag-uusap tungkol sa national interest ng Pilipinas. Nagpahayag ng matinding hinaing si Congressman Pumaren, na nagtanong kung paano maipapakita ng mga Chinese national sa NGCP na mayroon silang puso para sa mga Filipino, at kung bakit hindi in-explain ng mga Filipino counterpart ang kahalagahan ng pagdalo sa hearing [01:39:59].

Idiniin pa ni Matibag ang isyu ng transparency, na mas lalong nagpapababa ng tiwala ng publiko. Ibinunyag niya ang matagal nang problema kung saan hindi pinapayagan ang gobyerno ng Pilipinas (TransCo) na pasukin at inspeksyunin ang pasilidad ng NGCP sa loob ng limang taon [02:00:00]. “Ngayon lamang po ako nakakita na kami yung may-ari ng bahay at gusto mong tingnan kung anong ginagawa sa bahay mo ay hindi kayo pwedeng pumasok” [02:02:57]. Ang pagpigil sa pag-o-oversight ng gobyerno ay isang malinaw na paglabag sa kasunduan at isang matinding red flag hinggil sa kung ano ang tinatago ng kumpanya.

Ang Pahirap sa Bulsa: Overcollection at ang 13-Taong Rate Reset Delay

Bukod sa isyu ng pambansang seguridad, ang pagdinig ay nagbunyag din ng malaking pagpapabaya na direktang nakaaapekto sa bulsa ng bawat consumer—ang rate reset ng NGCP.

Ang Energy Regulatory Commission (ERC) ay inakusahan ng mga mambabatas, lalo na ni Congressman Dan Fernandez, na nagpabaya dahil labing-tatlong (13) taon na ang nakalipas mula noong huling rate reset ng NGCP [04:03:34]. Ayon sa batas at rules ng ERC, dapat itong isinasagawa tuwing limang (5) taon [04:10:00].

Ang kahulugan ng matagal na pagpapaliban na ito ay: patuloy na sinisingil ng NGCP sa mga consumer ang dating rates na inaprubahan ng ERC, nang walang bagong assessment sa halaga ng kanilang mga asset [04:29:49]. Paliwanag ni Fernandez, bagamat maliit lang ang transmission rate (halos P1.00 kada kilowatt-hour), ang overcollection na nag-ugat sa kawalan ng rate reset ay “malaking bagay po yan sa sa atin pong mga kababayan” [04:39:54].

Ito ay isyu ng malaking kawalan ng accountability at transparency. Dahil sa kawalan ng rate reset, walang nakukuhang refund ang taong-bayan mula sa over-recovered amount ng NGCP na dapat ay ibinabalik sa mga consumer. Ayon kay Fernandez, ang power ng Kongreso ay gamitin ang oversight upang suriin ang abuse ng mga ahensiya ng gobyerno, lalo na kung ang china-charge sa taong-bayan ay pinag-uusapan [04:59:16].

Dahil sa delay na ito, nagbigay ng direktiba si Fernandez sa NGCP at ERC na isumite ang lahat ng dokumento upang ma-assess ang performance ng NGCP, kabilang na ang shareholders agreement sa State Grid of China at ang mga audit sa halaga ng Regulatory Asset Base (RAB) ng kumpanya [03:54:15]. Ang rate reset ay kritikal dahil kapag mataas ang asset base (RAB) at capital expenditures (CAPEX), tataas din ang singil sa kuryente [05:20:00]. Kaya naman, ang pagtatama sa rate reset ay nangangahulugan ng pagbaba ng singil at pagbabalik ng overcollection sa publiko.

Ang Ulat ng “Chinese Spy”: Panawagan para sa Pagiging Patas

Sa gitna ng mga malalaking isyung pangseguridad at ekonomiya, isang kaso naman ang nagdulot ng human angle sa isyu ng impluwensiya ng China: ang pag-aresto sa isang Chinese national na umano’y spy.

Bumwelta at lumantad ang Pinay na asawa ni Ding, ang Chinese national na inaresto [01:03]. Umiiyak at puno ng hinanakit, mariin niyang iginiit na hindi miyembro ng People’s Liberation Army (PLA) ng China ang kanyang asawa. Ayon sa kanya, si Ding ay matagal nang naninirahan sa Pilipinas (mahigit 10 taon) at nagtapos ng petrochemical engineering sa Yizho University, hindi sa PLA University, na taliwas sa mga ulat [00:34].

Humingi ng tulong ang asawa ng inarestong dayuhan kay human rights advocate Teresita Ang-See [01:22]. Nanawagan si Ang-See ng isang impartial investigation, dahil nakita niya na ang mga sinasabing spy equipment ay “readily available sa Shopee and Lazada” [02:30]. Ang pag-aresto, aniya, ay tila “trial by publicity” agad [03:12].

Ang kasong ito, habang hindi direktang konektado sa NGCP, ay nagpapalabas ng mas malaking tema: ang kawalan ng pagiging patas at ang mabilisang pagpapataw ng hatol (conclusion) sa sinumang idinadawit sa banta ng Chinese. Nagdulot ito ng mas malaking tanong sa mga awtoridad: kung ang isang indibidwal ay hinuhusgahan agad, paano pa kaya ang isang kumpanya na state-owned at may military-grade technology? Ang isyu ay hindi lamang sa paghahanap ng spy, kundi sa pagpapatupad ng tamang proseso at pag-iingat sa impartial investigation.

Konklusyon: Panahon na para Manindigan

Ang mga pagbubunyag sa Kongreso ay nagbigay ng isang malinaw na mensahe: ang banta sa national security ng Pilipinas, lalo na mula sa impluwensiya ng China sa kritikal na imprastraktura tulad ng power grid, ay hindi na maaaring balewalain. Hindi na lamang ito usapin ng pagpapababa ng presyo ng kuryente, kundi ng soberanya—ang karapatan ng isang bansa na protektahan ang sarili nito mula sa anumang uri ng panghihimasok [01:04:41].

Ang NGCP ay nasa ilalim ng matinding scrutiny dahil sa pagdepende sa military-grade teknolohiya ng NARI, ang kawalan ng transparency ng mga Chinese director nito, at ang mga historic incident ng remote manipulation.

Sa huli, ang pagdinig ay isang panawagan sa lahat ng ahensya, mula sa NGCP, TransCo, ERC, hanggang sa mga mambabatas, na magkaisa at manindigan. Ang sovereignty ay walang price tag [01:04:41]. Kailangan ng agarang aksyon upang:

Bawasan ang pagdepende sa dayuhang teknolohiya sa kritikal na power grid.

Ipatupad ang rate reset ng ERC upang maibalik ang overcollection sa mga consumer.

Panagutin ang sinumang opisyal na nagpapakita ng kawalan ng respeto sa national interest at oversight ng Kongreso.

Ang bayan ay naghihintay ng liwanag—hindi lang sa serbisyo ng kuryente, kundi pati na rin sa katotohanan at pagiging tapat sa pagtatanggol sa Pambansang Interes. Kailangan itong harapin ng buong-tapang, dahil ang mga panganib na ito ay hindi na kumatok, kundi matagal nang nasa loob ng ating tahanan.

Full video: