Pambihirang Komprontasyon: Ang Lihim na Pagbabago ng ‘Puso’ ng Malacañang sa ICC at ang Nakakagulat na Pag-aresto kay Duterte!

Nag-init ang mga upuan, at lalo pang sumiklab ang tensyon sa loob ng Senado. Hindi ito karaniwang pagdinig. Ito ang entablado ng pambihirang komprontasyon—isang pagtatangka na hukayin ang katotohanan sa likod ng isa sa pinaka-kontrobersyal at nakakagulat na pangyayari sa kasaysayan ng modernong pulitika ng Pilipinas: ang pag-aresto kay dating Pangulong Rodrigo Roa Duterte. Pinamunuan ni Senador Imee R. Marcos, bilang Chairperson ng Senate Committee on Foreign Relations, ang imbestigasyon na naglalayong tukuyin kung kailan, bakit, at sino ang nagpasimula ng misteryosong “pivot” ng administrasyong Marcos Jr. sa International Criminal Court (ICC).

Ang matitinding palitan ng salita, ang pilit na pagliliwanag, at ang emosyonal na pagtatanggol ay nagbigay ng isang pambansang drama na naglantad ng mga lihim sa likod ng mga pampublikong pahayag. Ang pag-aresto sa dating Commander-in-Chief ay hindi lamang isang legal na isyu; ito ay isang pambansang krisis sa seguridad at isang matinding pagsubok sa katapatan sa hanay ng gobyerno.

Ang Di-Maiiwasang Tanong: Ang Pagbabago sa Tono

Sa simula pa lamang, naging malinaw ang direksyon ni Senador Marcos. Ang kanyang tinututukan ay ang mga nagkakasalungatang pahayag mula sa ehekutibo. Mula sa matigas na paninindigan na “walang hahadlang, ngunit walang kooperasyon” [00:11]—isang pahayag na tila nagbago ng biglaan—hanggang sa kasalukuyang sitwasyon na tila nagbigay-daan sa mga kinatawan ng ICC na makapasok at makapaglabas-pasok sa bansa [07:47] nang walang pag-aalma. Ang mabilis at hindi inaasahang pagbabagong ito ang nagdulot ng malaking pagdududa sa publiko at sa Senado.

“Anong ibig sabihin ng presidente nung may pagbabago nung sinabi niya na hindi tayo hahadlang pero hindi rin tayo magco-cooperate? Ba’t niya sinabi ‘yun? Biglang iba na ang tono, biglang nagbago,” mariing tanong ni Senador Marcos [00:23], na ipinunto ang inconsistency sa official stance.

Ang mga opisyal na tumugon, na nagpapaliwanag sa legal at pampulitikang panig ng administrasyon, ay pilit na idiniin na ang pagbabago ng pananaw ay likas sa pag-unlad ng pag-iisip. Ang pangunahing depensa ay nakasentro sa ideya na ang pagbabago ay bahagi ng “pagkatuto.” “Kayo nga nagsabi, dapat talaga nagbabago ang palaisipan ng tao. Ganun po talaga. Dapat ho hindi tayo… hindi natin itataga sa bato ang pwede ho maging hindi totoo,” tugon ng opisyal [00:27]. Ang lohika ng pagtatanggol ay nakatuon sa pag-amin na, tulad ng sinuman, ang administrasyon ay “natututo at nauunawaan ang husto ang mga pangyayari” [03:29].

Subalit, hindi ito sapat para patahimikin si Senador Marcos. Walang-tigil niyang tinanong kung kailan eksaktong nagbago ang “state of mind” ng Pangulo tungkol sa hurisdiksyon ng ICC, at kung may internal na memorandum o impormasyon mula sa National Security Council (NSC) o Department of National Defense (DND) na nag-udyok sa pagbabagong ito [03:37]. Ang kawalan ng tuwirang sagot sa mga tanong na ito ay lalo pang nagpalalim sa suspetsa na may tinatago o may sadyang inililihim.

Ang Pag-amin sa Pagbabago ng Pag-unawa sa ICC

Ang isa sa pinakamahalagang punto ng pag-amin, na tila nagbigay-linaw sa legal na batayan ng ‘pivot,’ ay ang pag-unawa na nagbago ang pagtingin ng gobyerno sa ICC: mula sa pagkakita dito bilang isang banta sa estado patungo sa pagkilala na ang ICC ay humahabol sa indibidwal, hindi sa bansa [04:24]. “Ang hinahabol ng ICC ay hindi naman bansa, ngunit individual. Marahil yun po yung pag-unawa na nagbago sa ating lahat,” paliwanag ng opisyal [04:29].

Ang pag-amin na ito ay nagbigay-linaw sa dahilan kung bakit biglang naging mas matipid sa pagtutol ang Pilipinas. Kung indibidwal lang ang hahabulin, at hindi ang soberanya ng bansa ang direktang inaatake, marahil ay mas madali itong tanggapin ng kasalukuyang administrasyon bilang isang legal na obligasyon, lalo na kung ito ay may kinalaman sa Interpol.

Ang mga seryosong ebidensya ng ‘pivot’ ay inilatag ni Senador Marcos. Binanggit niya ang pahayag ng isang opisyal noong Nobyembre 13 na nagsasabing “the government will feel obliged to consider the red notice” kung ire-refer ng ICC ang proseso sa Interpol [05:00]. Ang pagtutulungan sa Interpol, ayon sa opisyal, ay isa ring salik na nagpabago sa pananaw ng bansa [05:33]. Lalo pang pinatunayan ang pagbabago nang may na-ulat na pahayag ni Senador Marcos noong Enero 2025 na “uupo kasama na ng ICC” ang administrasyon upang talakayin ang mga “certain areas of cooperation” [06:06]. Bagamat hindi naaalala ng opisyal ang salitang ‘uupo’ [06:27], ang pagiging bukas sa kooperasyon ay malinaw na nagpapakita ng isang malaking paglayo mula sa naunang paninindigan.

Ang Pagpasok ng National Security Advisor at ang Maalab na Pagtanggi

Sa gitna ng mainit na talakayan tungkol sa pagbabago ng pulisya, humarap si National Security Advisor (NSA) Clarita A. Ano. Ang pagdalo ni NSA Ano ay mahalaga dahil siya ang tinutukoy ng marami bilang posibleng dahilan sa likod ng biglaang paglambot ng paninindigan sa ICC.

Sa harap ng matitinding alegasyon, nagbigay ng matinding opening statement si Secretary Ano [01:13:40]. Sa isang pahayag na puno ng bigat ng emosyon at pagpapahalaga sa kanyang apat na dekada ng serbisyo publiko, mariin niyang tinangka na linawin ang katotohanan sa likod ng mga pangyayari at talakayin ang mga “false accusations and fake narratives” [01:14:11] na sumisira sa kanyang integridad at kredibilidad.

Agad niyang itinanggi ang mga alegasyon na siya ang “dahilan kung bakit nagbago ang isipan ng ating administrasyon” [01:12:41]. “Walang basis po yung ganong klaseng allegation,” mariin niyang tugon, idiniin na ang kanyang trabaho ay nakatuon sa national security at hindi sa legal na usapin [01:12:50]. Sa katunayan, sinabi pa niyang, “wala rin po kaming na-monitor na pumasok dito ng mga ICC investigators” [01:13:07] noong mga panahong iyon.

Ang Emosyonal na Bigat ng Pag-aresto

Ang pinaka-nakakagulat na bahagi ng pahayag ni NSA Ano ay ang paglilinaw niya tungkol sa pag-aresto sa dating pangulo. Bilang isang dating kasamahan sa gabinete ni Duterte, emosyonal niyang ibinahagi ang kanyang damdamin, na nagbigay ng lalim at pagkatao sa gitna ng matitinding legal at pulitikal na usapin. “It is also very hard for me to see the former president arrested,” pag-amin ni Ano [01:15:13]. Binanggit niya ang kanilang malapit na pakikipagtulungan sa panahon ng pinakamahihirap na krisis, na nag-ugat sa “personal friendship” [01:15:22], at kung paano siya nagtiwala at gumalang sa dating pangulo.

Ngunit kasabay ng pag-aalala, iginiit niya ang kanyang katapatan sa chain of command at sa Konstitusyon, hindi sa indibidwal na tao [01:16:08]. Bilang isang sundalo, ang kanyang prinsipyo ay manatiling apolitical. “My loyalty has always been to the constitution and the chain of command,” diin niya, na nagpapahiwatig na ang kanyang tungkulin sa bansa ay mas mataas kaysa sa personal na pagkakaibigan o pampulitikang alyansa.

Pagtanggi sa ‘Grand Conspiracy’ at Paglilinaw sa Tungkulin

Ang pinakamahalagang punto ni NSA Ano ay ang pagtanggi niya sa anumang koneksyon sa pagpaplano ng pagdakip kay Duterte. “I firmly deny any allegations of a grand conspiracy,” pahayag niya [01:18:03]. Nilinaw niya na ang kanyang kaalaman sa Interpol Red Notice at ang posibleng pag-aresto ay nalaman lamang niya noong “Tuesday morning, March 11, 2025” [01:17:27].

Ipinunto niya na ang kanyang papel ay limitado lamang sa pagtiyak na ang sitwasyon ay hindi “escalate into a national security concern” [01:16:55]. “The implementation of the IC is beyond my mandate and I had no part in it,” diin niya [01:17:03]. Ipinahayag niya na ang mga pangyayari noong Marso 11 ay “spontaneous” [01:18:09] at siya ay ginagawa lamang ang kanyang trabaho bilang National Security Advisor.

Ang pahayag niya ay naglalayong linisin ang kanyang pangalan laban sa mga paratang na siya ay nagtataksil o kasabwat sa likod ng pag-aresto. “I would like to state for the record that I not aware of any core group nor am I a member of such group that allegedly planned and prepared rest of former President Duterte,” paglilinaw ni Ano [01:17:19]. Ang kanyang pahayag ay nagtatapos sa pagtiyak na siya ay “on the side of the truth and I was simply doing what I had to do” [01:18:25].

Ang mga Naiwan at Hindi Nalutas na Katanungan

Ang pagdinig ay nag-iwan ng mas maraming tanong kaysa sa sagot. Kung hindi si NSA Ano, sino ang nasa likod ng “pivot”? Kung “spontaneous” ang pag-aresto, bakit tila may mga opisyal na nag-adjust na ng kanilang legal na paninindigan bago pa man ito nangyari? Ang panawagan ni Senador Marcos para sa kaliwanagan—kung bakit at kailan nagbago ang paninindigan sa ICC—ay nananatiling isang matinding hamon sa kasalukuyang administrasyon.

Ang pagbabagong-isip ng gobyerno tungkol sa ICC, lalo na ang pag-amin na ang ICC ay tumututok sa mga indibidwal at hindi sa soberanya ng estado, ay nagpapahiwatig ng isang masusing legal na pagsusuri sa likod ng kurtina. Ang pag-aresto kay Duterte, kasabay ng biglaang paglambot ng posisyon ng bansa sa ICC, ay nagpapahiwatig ng isang malalim at posibleng permanenteng pagbabago sa political landscape ng Pilipinas. Ang bansa ay tila naglalakad sa isang tightrope sa pagitan ng pagprotekta sa soberanya at pagtupad sa pandaigdigang responsibilidad. Ang “War on Drugs” na minsang tinawag na pambansang aksyon ay ngayon ay nakaharap sa international scrutiny, na nagdudulot ng matinding epekto sa mga taong naging biktima [01:11:24] at nagpapalakas ng loob ng human rights community [01:09:38].

Ang Senado, sa pamamagitan ni Senador Marcos, ay naging boses ng mga nag-aalala, na nagtatanong kung ang bansa ba ay sumusuko na sa impluwensya ng internasyonal na komunidad o kung ito ay talagang isang matalino at legal na pagbabago ng pananaw. Ang katapusan ng pagdinig ay hindi pa katapusan ng laban; ito ay simula pa lamang ng mas malaking paghahanap sa katotohanan na maghuhubog sa pulitika at kasaysayan ng Pilipinas sa mga darating na taon. Ang publiko ay naghihintay ng mas matibay at mas kongkretong ebidensya, na nagpapatunay na ang mga aksyon ng gobyerno ay naaayon sa batas at walang bahid ng pulitikal na panlilinlang. Patuloy na susubaybayan ng bansa ang bawat kabanata ng kontrobersiyang ito.

Full video: