Ang Fateful Vote: Bakit Nagdesisyon ang Senado na I-Archive ang Impeachment Complaint Laban kay VP Duterte?

Sa isang iglap, nagtapos ang isa sa pinakamabigat at pinakakontrobersyal na usapin sa pulitika ng Pilipinas sa loob ng mga nakaraang taon. Sa gitna ng naglalagablab na tensiyon sa Kongreso, nagpasiya ang Senado na i-archive ang mga artikulo ng impeachment laban kay Bise Presidente Sara Duterte, isang desisyon na maituturing na pagyuko sa ‘immediately executory’ at nagkakaisang hatol ng Korte Suprema. Ang botong 19-4-1 (Yes, No, Abstain) ay hindi lamang nagpatigil sa paglilitis; ito ay nagdulot ng malalim na pagtatanong tungkol sa kinabukasan ng pananagutan sa bansa, ang paghihiwalay ng kapangyarihan, at ang tunay na implikasyon ng judicial review sa proseso ng impeachment.

Ang pangunahing mensahe ng Senado ay malinaw: ang paggalang sa Rule of Law at pag-iwas sa isang constitutional crisis. Subalit, ang desisyong ito ay nagbukas din ng pinto para sa matatalim na kritisismo mula sa mga legal na eksperto at mga nagdududa, na nagtanong kung ang Korte Suprema, sa pagtupad nito sa tungkulin, ay sadyang lumampas sa hangganan ng Konstitusyon, o kung ang Senado ay tinalikuran ang kanilang sagradong mandato bilang tanging hukuman ng impeachment.

Ang Bidyong Bumalot sa Kaso: Pag-Archive Bilang Paggalang at Pag-iingat

Ang video na inilabas ay nagbigay ng malalim na sulyap sa mga legal na debate at paliwanag ng boto ng bawat Senador, kasama ang mahalagang panayam kay Retired Supreme Court Associate Justice Adolfo Azcuna.

Noong Hulyo 25, 2025, naglabas ng nagkakaisang desisyon ang Korte Suprema sa kasong Duterte v. House of Representatives, na mariing idineklara na ang mga artikulo ng impeachment ay “unconstitutional” at “null and void ab initio” (walang bisa mula pa sa simula). Ang batayan ng desisyon ay ang paglabag sa “one-year bar rule” (Artikulo XI, Seksyon 3, Paragrap 5) at ang pagkakait sa due process sa Bise Presidente.

Ayon sa maraming Senador na bumoto pabor sa archiving, kabilang na sina Sen. Joel Villanueva, Sen. Christopher “Bong” Go, at Sen. Cynthia Villar, ang desisyon ng Korte Suprema ay “clear as day” at “immediately executory”. Bilang final arbiter ng Konstitusyon, ang kanilang hatol ay itinuturing na bahagi ng batas ng bansa (Artikulo 8 ng Civil Code). Para sa kanila, ang pagsuway sa Korte Suprema ay magdudulot lamang ng anarkiya at lalong magpapalala sa krisis na pinasimulan ng kontrobersyal na impeachment.

“Ang paggalang sa Korte Suprema ay hindi lamang ginagawa kapag nanalo ka o kapag pabor sa paniniwala mo ang desisyon. Iyan ay isang plain arrogance o kung hindi man ay power play,” giit ni Senate President Chiz Escudero [31:10]. Ang kanyang paninindigan ay nagpakita ng pangangailangan na magkaroon ng pagpapakumbaba at pagtanggap sa hatol, anuman ang personal na pagkiling.

Ang desisyon na i-archive ang kaso, na isang kompromiso, ay nagbigay ng solusyon na nagpapanatili ng status quo nang hindi tuluyang ibinabasura ang reklamo, kung sakaling baligtarin ng Korte Suprema ang sarili nitong desisyon dahil sa nakabinbing Motion for Reconsideration (MR) na inihain ng Kamara. Ito ang puntong binigyang diin ni Sen. Juan Miguel Zubiri: ang pag-archive ay “without prejudice” at nagbibigay ng pagkakataon na “to pull out that document from the archives” kung magbabago ang hukuman [22:08, 21:38].

Ang Babala ng Isang Retiradong Justice: Ang Korte Suprema, Nag-Rewrite ng Konstitusyon?

Ang panayam kay Retired SC Justice Adolfo Azcuna ay nagbigay ng matinding pambabatikos sa naging ratiocination ng Korte Suprema. Para kay Azcuna, ang hukuman ay hindi lamang nag-interpret ng Konstitusyon, kundi lumampas sa kanyang kapangyarihan at nagsulat ng sarili nitong mga patakaran [11:17].

Ang sentro ng kanyang pagkadismaya ay ang “7-point regulation” na ipinataw ng Korte Suprema para sa second mode ng impeachment (pag-apruba ng one-third vote ng House plenary). Hiningi ng Korte Suprema, bukod sa notice and hearing at pag-attach ng ebidensiya, ang “comprehension test”—ang pagpapatunay na ang bawat representante (lahat ng 300) ay nagbasa at umintindi ng mga artikulo at ebidensiya [12:18].

“It’s a comprehension test which is an insult to the minds of the legislators actually,” mariing pahayag ni Azcuna [12:21].

Idinagdag pa niya na ang patakaran na ito ay nagbigay ng kapangyarihan sa “any single representative to sabotage the whole process by saying I did not understand, I did not read, I could not see,” na nagreresulta sa “undoable requirement” [13:43, 14:03]. Ang implikasyon ay malinaw: Ang proseso ng impeachment, na sadyang pinadali ng mga framers ng 1987 Konstitusyon upang mapabilis ang pananagutan, ay ginawa nang mas mahirap, kung hindi man imposible, ng desisyon ng Korte Suprema.

Ang posisyon ni Azcuna ay direktang sumasalungat sa pagtatanggol ni Escudero sa SC. Gayunpaman, sa halip na sumunod sa legal na analisis ni Azcuna, pinili ng mayorya ng Senado ang institusyonal na paggalang sa kapangyarihan ng Korte Suprema bilang final arbiter.

Ang Boses ng Pagkontra: Premature, at Batay sa ‘Maling’ Katotohanan

Bagamat nanalo ang archiving motion, matatalim din ang naging paliwanag ng boto ng mga Senador na nag-dissent. Kabilang dito sina Sen. Risa Hontiveros, Sen. Francis Pangilinan, at dating Minority Leader Tito Sotto.

Para kay Sen. Hontiveros, ang boto ng Senado na i-archive ang kaso ay nangangahulugang “abandon this mandate,” na ang Senado, sa sarili nitong salita, ang “killed the articles of impeachment” [58:09, 58:28]. Binigyang-diin niya na ang proseso ng pananagutan ay hindi dapat ginagawang taxing o mahirap [59:08].

Mas teknikal at matalim naman ang pagkontra ni Sen. Pangilinan, na nagsabing ang pagboto na i-archive ang kaso habang may nakabinbing MR ay “premature” [01:37:21]. Ang pinakamalaking puntong kanyang iginiit ay ang paniniwala na ang desisyon ng Korte Suprema ay “based on the wrong facts” [01:40:47]. Kung ang hatol ay batay sa maling pagpapahalaga sa katotohanan (misappreciation of facts), may dahilan upang balikan at itama ito ang Korte Suprema sa pamamagitan ng MR. “One cannot be right with the law if one is wrong with the facts,” mariin niyang sinabi [01:41:07].

Idinagdag pa ni Sotto ang isang malaking teknikal na tanong: “How can the Senate archive something that is not before it? The articles are before the impeachment court.” [01:43:02]. Ang pag-a-archive, para sa mga nagdududa, ay isang aksyon ng Senado bilang isang lehislatibong katawan at hindi bilang isang Impeachment Court, na nagdulot ng pagkalito tungkol sa tunay na hurisdiksyon at kapangyarihan ng institusyon.

Ang Kinabukasan ng Pananagutan

Ang boto ng Senado ay nagsilbing isang mapait na paalala sa mga limitasyon ng kapangyarihan ng Kongreso, kahit na sa ilalim ng sole power to try and decide impeachment cases. Sa huli, ang pag-iwas sa constitutional crisis at ang pagtataguyod sa Korte Suprema bilang final arbiter ng Konstitusyon ang nanalo sa debate.

Gayunpaman, ang pagwawakas ng kaso ay hindi nangangahulugan na si VP Duterte ay ligtas na habang-buhay. Tulad ng binanggit ni Senador Zubiri [21:58], ang desisyon ay nagbigay ng linaw: ang isang bagong reklamo ng impeachment ay maaaring ihain sa Pebrero 6, 2026, matapos lumipas ang one-year bar. Ang pananagutan ay hindi tuluyang namatay, ngunit ang daan patungo rito ay sadyang naging mas mabatong at mapanghamon.

Sa huling pagtatapos, ang pangyayaring ito ay nag-iwan ng dalawang aral. Una, ang Korte Suprema ay nagpapakita ng kanyang kahandaang gamitin ang judicial review upang ipatupad ang constitutional limits sa pulitikal na proseso ng impeachment, kahit pa ito ay kinukwestiyon ng mga legal na dalubhasa. Pangalawa, pinatunayan ng Senado na sa kabila ng matinding pulitikal na panggigipit, pipiliin nito ang paggalang sa Rule of Law at ang pag-iwas sa pagbuwag sa checks and balances ng gobyerno. Ang tanong ay nananatili: Sa desisyong ito, nagwagi ba ang Konstitusyon, o sadyang ginawang imposible na ang pananagutan sa bansa?

Full video: