NAGKA-GULO: BUDGET NG OVP, IPINAGPALIBAN MATAPOS ANG MAINIT NA SAGUTAN AT PAULIT-ULIT NA HINDI PAGSAGOT NI VP SARA SA MGA TANONG NG KONGRESO

Pagtutuos sa Kongreso: Ang Pinakamalaking Hamon sa Prinsipyo ng Pananagutan

Sa isang sesyon na nagmistulang pagtutuos kaysa pagdinig, ang budget briefing para sa Office of the Vice President (OVP) ay nauwi sa isang pambihirang pagpapaliban, isang desisyon na nagbigay ng matinding dagok sa panukalang P1.8 bilyong badyet ng ahensya. Ang matinding tensyon ay bumalot sa bulwagan habang paulit-ulit na humarap si Bise Presidente Sara Duterte sa mga matatalim na tanong ng Kongreso, lalo na patungkol sa kontrobersyal na Confidential Funds (CF). Ang kanyang paninindigan na huwag magbigay ng tuwirang kasagutan at ang kanyang pahayag na tila may nagaganap na “scripted attack” laban sa kanya, ang siyang nagpalala sa sitwasyon, na nagtulak sa mga mambabatas na ihinto muna ang proseso.

Hindi ito isang ordinaryong pagdinig. Ito ay isang pagpapakita ng labanan sa pagitan ng Ehekutibo at Lehislatura, kung saan ang mga tanong tungkol sa pananagutan at paggasta ng Pera ng Bayan ang naging sentro ng usapin. Ang katigasan ng Bise Presidente at ang di-mapaglabanang pagkadismaya ng mga mambabatas ang nagtapos sa dramatikong pagpapaliban. Ang pangyayaring ito ay nag-iwan ng malaking katanungan sa publiko: hanggang saan ang saklaw ng pananagutan ng isang mataas na opisyal ng pamahalaan pagdating sa paglilinaw ng paggamit ng pondo?

Ang Pader ng Paninindigan: “I Will Forgo the Opportunity”

Mula pa lamang sa simula, naging malinaw na iba ang istratehiya ni VP Sara sa pagharap sa Komite. Sa halip na magbigay ng detalyadong paliwanag o direktang sagot, ginamit niya ang isang pormula ng tugon na paulit-ulit niyang binanggit, na sa kalaunan ay naging tatak ng buong pagdinig: “I will forgo the opportunity to defend the office of the vice president 2025 budget proposal by question and answer and I will leave it to the house of representatives to decide on the proposal as presented” [29:34].

Ang ganitong uri ng pagsagot ay lalong nagpakulo ng dugo ng mga mambabatas. Ang pag-uulit nito sa mga tanong na nangangailangan lamang ng simpleng “oo” o “hindi” ang siyang nagdala sa pagdinig sa isang hindi inaasahang krisis. Isang tanyag na halimbawa ay ang paggiit ni Honorable Benny Abante sa isang prangkang sagot kung naniniwala ba siya na may karapatan ang Kongreso na suriin at kilatisin ang badyet ng anumang ahensya ng gobyerno [20:40]. Sa halip na sagutin ang napaka-batayang tanong na ito sa isang simpleng pagpapatibay sa mandato ng Kongreso, nanindigan ang Bise Presidente sa kanyang paulit-ulit na pahayag, na nagdulot ng labis na pagkadismaya kay Abante.

“Hindi dahil hindi niyo gusto yung mga sagot ko, hindi niyo gusto yung manner ng pagsagot ko, at hindi niyo gusto ang mga sinasabi ko, hindi ibig sabihin hindi ako sinasagot ang mga tanong,” depensa ni VP Sara [24:49]. Ngunit para sa mga mambabatas, ang hindi pagtugon sa direktang tanong—lalo na sa isang bagay na kasing-basic ng mandato ng Kongreso—ay katumbas ng hindi pagsagot. Ito ang nagtanim ng ideya na mayroon siyang “lack of respect for check and balances and the separation of powers and accountability,” tulad ng binanggit ni Honorable Jefferson Kagahastian [44:14].

Ang kawalan ng direktang sagot ay hindi lamang isang simpleng pagpapasa ng desisyon; ito ay isang porma ng protesta o pagtanggi na makilahok sa tradisyunal na proseso ng budget scrutiny, na siyang pundasyon ng demokrasya. Ang ganitong paninindigan ay lalo pang nagpatibay sa mga alalahanin tungkol sa pagiging bukas at transparent ng OVP, lalo na sa sensitibong isyu ng confidential funds.

Ang Talinghaga ng “Script” at ang Desisyon na Dumalo Nang Mag-isa

Bago pa man magsimula ang mainit na sagutan, nagbigay ng kulay sa sitwasyon ang Bise Presidente nang ipaliwanag niya kung bakit siya nagdesisyon na dumalo nang mag-isa at walang kasamang ibang opisyal ng OVP. Ayon sa kanya, may isang miyembro ng House of Representatives ang nagsabi sa kanya na may “script sa pagtatanong about sa confidential funds” [15:30].

Dahil dito, nagpasya siyang harapin ang lahat ng tanong nang mag-isa, sinabing: “I decided I’ll come alone answer all of it alone so that kung i-contempt manin niyo ako, ako lang yung papasok doon sa deten at hindi na masali yung ibang tao dito at yung pamilya nila na nag-aantay sa kanila sa mga bahay nila” [16:14]. Ang pahayag na ito ay nagpahiwatig ng kanyang pagtingin sa pagdinig bilang isang hostile na kapaligiran, kung saan ang kanyang kaligtasan sa pulitika ay nasa bingit.

Ang akusasyon ng “script” ay agad namang binatikos ng mga mambabatas, lalo na ni Kagahastian, na nagsabing hindi siya naniniwalang mayroong anumang script [43:09]. Dahil sa bigat ng akusasyon, matagumpay siyang nag-motion na i-Strike Off the Record ang salitang “nagkakabuhol-buhol na yung script” [43:26], isang hakbang na nagpakita ng pagtutol ng Komite sa insinuation ng VP.

Ang pagtingin ni VP Sara sa budget hearing bilang isang “attack” [01:28] laban sa OVP ay nagpapakita ng malalim na lamat sa relasyon ng Ehekutibo at Lehislatura. Ayon sa kanya, nakita na nila ang “pattern” at “narrative ng attack” simula sa isyu ng 11-day utilization ng 2022 confidential funds [03:53]. Ang tindi ng kanyang paninindigan na ang kanyang pagharap ay hindi lamang isang simpleng budget briefing, kundi isang pagtatanggol laban sa pulitikal na paninira, ang nagpabigat sa bawat sagot na kanyang binitawan.

Ang Kontrobersiya ng Unspent Funds at ang $1M Children’s Book

Bukod sa pangkalahatang alalahanin sa CF, may dalawang partikular na isyu ang nagbigay-diin sa pagka-antala ng badyet: ang paggamit at hindi paggamit ng pondo, at ang kontrobersya sa isang proyekto ng OVP.

1. Ang Unspent ₱125M (4th Quarter CF): Tinukoy ng mga mambabatas na ang ₱125 milyong alokasyon para sa ika-apat na bahagi (fourth quarter) ng confidential funds ay hindi ginamit noong 2023 [00:56]. Ipinaliwanag ni VP Sara na ang hindi paggamit nito ay isang kilos ng “goodwill” at “good faith” sa mga tao. Aniya, ipinakita nila na hindi naman nila napapabilis ang kanilang trabaho “dahil sa confidential funds” at pinili nilang huwag itong gamitin upang “Hwag na dagdagan pa yong bala ng attack” [01:58], [04:11].

Gayunpaman, hinamon ni Rep. Rodolfo Ordanes ang paliwanag na ito. Ipinunto niya na ang isang alokasyon na nakasaad sa General Appropriations Act (GAA) ay inaasahang gagamitin nang buo, at ang hindi paggamit nito ay nagpapahiwatig na ang confidential fund ay “Actually discretionary on the part of the public official” [03:25], na nagdulot ng pagdududa sa kung paano talaga ginagamit ang mga pondo. Ito ay nagbigay-daan din sa mga mambabatas na balikan ang nakaraang isyu ng 11-day utilization ng unang CF.

2. Ang ₱1M Children’s Book Project: Naging laman din ng tanong ni Honorable Raul Manuel ang isang ₱1M na proyektong Children’s Book ng OVP [38:41]. Sa halip na tanong, sinabi ni Manuel na magbibigay na lamang siya ng paglalahad dahil alam niyang ang sagot ng VP ay ang paulit-ulit na pormula. Ipinunto ni Manuel ang di-umano’y maraming pagkakamali sa libro, kabilang ang mga typographical at factual errors, tulad ng “dahon ng Banahaw” (na dapat ay Anahaw) at ang maling paglalarawan sa pugad ng kuwago [39:51].

Mas seryoso, pinuna niya ang pagiging “not child friendly” ng aklat at ang mababang kalidad ng illustrations, na nagpapahiwatig ng hindi epektibong paggamit ng pondo. Ang pagtanggi ni VP Sara na pangalanan ang editor ng aklat—na sinundan ng isang hindi seryosong sagot na “Ma’am the name of the editor of the book is Raul Manuel” [42:21]—ay lalong nagpatindi sa iringan. Ang joke na ito, na matagumpay ding ipina-strike off the record, ay nagpakita ng antas ng pagka-inis at pagiging matigas ng Bise Presidente sa gitna ng seryosong pagdinig.

Ang Pagpapaliban: Isang Banta sa Badyet at Pananagutan

Ang paulit-ulit na pag-iwas sa direktang sagot at ang pagtalakay sa mga isyu na tila sadyang iniiwasan ang nagtulak sa Komite na magdesisyon. Sa huli, si Honorable Kagahastian, dala ng matinding pagkadismaya, ang nag-motion: “May i move now to defer the hearing of the budget of the office of the vice president” [44:33].

Ang mosyon ay walang tumutol, kaya’t ito ay agad na inaprubahan. Ito ang nagtapos sa budget briefing na may isang malaking katanungan na nakabitin sa hangin. Ang pagpapaliban ay isang malinaw na mensahe mula sa Lehislatura: hindi sila makikipagkompromiso sa isyu ng pananagutan. Ang pagdinig ay opisyal na ipinagpaliban at nakatakdang magpatuloy sa Setyembre 10.

Ang kaganapang ito ay higit pa sa pagtatanong lamang sa pondo; ito ay tungkol sa prinsipyo. Ang P1.8 bilyong badyet ng OVP ay ngayon ay nakasalalay sa balanse, at ang Bise Presidente ay humarap sa kanyang pinakamalaking hamon sa pulitika. Kailangan niyang harapin ang mga tanong na hindi niya gustong sagutin, o harapin ang panganib na ang kanyang badyet—at ang kanyang ahensya—ay makaranas ng karagdagang paghihigpit at pagka-antala. Ang kaganapan ay nagmistulang isang talinghaga: Ang simpleng pagbigay ng tuwirang sagot ay sana naging daan upang mabilis na maaprubahan ang badyet, ngunit pinili ang “pader ng paninindigan” na nagdulot ng malaking pag-antala sa mahahalagang pondo para sa taumbayan. Ang paghahanap ng katotohanan at pananagutan ay nagpapatuloy, at ang taumbayan ay naghihintay kung paanong magtatapos ang kuwentong ito.

Full video: