Siningit na Katotohanan: Ang Litratong Naglantad sa Tahi ng People’s Initiative

Noong isang araw, ang mga pader ng Senado ng Pilipinas ay muling sumaksi sa isang dramatikong tagpo ng pag-uusig at pagtatangkang pagtatago ng katotohanan. Habang ang bansa ay nakatutok sa kontrobersyal na People’s Initiative (PI) para sa Charter Change (Cha-Cha), isang pangunahing testigo ang tumambad sa ilalim ng matinding init ng pagtatanong—si G. Noel Oñate, isa sa mga pangunahing convener ng grupong “PIRMA.” Ang naging sentro ng pagdinig? Hindi ang merito ng pag-amyenda sa Konstitusyon, kundi ang tunay na pinagmulan at mga makapangyarihang puwersa na nasa likod ng mabilis at lubhang napondohang pagkilos na ito.

Ang tagpo ay nag-umpisa sa isang tila kalmadong pag-uulat ni G. Oñate, kung saan matatag niyang iginiit na ang People’s Initiative ay isang tunay na “grassroots” o galing sa taumbayan na pagkilos. Sa ilalim ng panunumpa, mariin niyang idineklara na wala siyang nakaraang pagpupulong kasama ang ilang matataas na opisyal ng Mababang Kapulungan, partikular na sina House Speaker Ferdinand Martin Romualdez at Congressman Zaldy Salo. Ang pahayag na ito ay nagbigay ng kulay sa depensa ng PIRMA na sila ay kumikilos nang hiwalay sa impluwensiya ng pulitika at Kongreso.

Ngunit ang tensyon ay biglang pumailanlang nang si Senador Imee Marcos, ang tagapangulo ng komite, ay naghayag ng isang nakakagulat na ebidensiya. Sa gitna ng pagdududa, ipinakita sa screen ang isang malinaw na litrato. Ang litrato ay kuha sa isang pagpupulong na may pamagat na “People’s Initiative for Charter Change Staff Meeting” noong Enero 8. At sa gitna ng mesa, hindi maitatanggi, nakaupo si G. Oñate, at sa tabi niya, ang mismong taong kanyang mariing itinangging nakausap—si House Speaker Martin Romualdez [14:28].

Ang sandali ay naging napakalinaw, napakalaki, at napaka-emosyonal. Ang pagdadahilan ni G. Oñate, na tinawag niyang “it slipped my mind” (nakalimutan ko), ay sinalubong ng matalim na babala mula sa mga senador, kabilang na ang isang diretsahang paalala mula sa isang mambabatas na huwag magsinungaling sa harap ng komite [21:39]. Ang inisyal na pagkakaila at ang biglaang pag-amin, na sinabayan ng isang larawang nagpapabulaan sa kanyang salaysay, ay naglantad ng isang malaking katanungan: Kung ang isang pangunahing convener ay handang maglihim tungkol sa pakikipagpulong sa pinuno ng Kamara, gaano katotoo ang kanilang sinasabing “grassroots” movement?

Ang “All-Out” na Tulong ng Kamara

Matapos ang hindi maiiwasang pag-amin, kinumpirma ni G. Oñate ang katotohanan: Sila ay “nakipag-coordinate” (nakipag-ugnayan) sa Speaker at sa mga kongresista upang makuha ang kinakailangang 3% ng mga pirma sa bawat Congressional District—isang kritikal na rekisito ng batas para sa PI [09:46]. Ayon kay Oñate, ang tulong na ibinigay ng Kamara ay “administrative and advisory” [23:06].

Ipinaliwanag niya na dahil napakalawak ng Pilipinas at umabot sa mahigit 250 ang mga distrito, imposibleng makamit ng PIRMA ang mabilis na pagkolekta ng pirma nang nag-iisa. Dito pumasok ang mga kongresista, na aniya ay nagsisilbing “CEO” o pinuno ng kani-kanilang distrito. Sila ang nagturo at nagbigay ng kaalaman kung saan makikita ang “C and D sector” ng mga botante—na bumubuo sa tinatayang 75% hanggang 80% ng populasyon ng botante—kung saan mas mabilis at mas epektibong makakakuha ng pirma [28:27]. Ang pag-amin na ito ay nagbigay ng matibay na ebidensiya na ang kampanya ay hindi lamang umaasa sa kusang-loob na pagkilos ng taumbayan, kundi umaasa sa isang malawak at sentralisadong makinarya ng Kongreso.

Naging malinaw na ang mabilis at matagumpay na pagkolekta ng pirma sa iba’t ibang distrito ay hindi simpleng naganap kundi bunga ng direktang suporta at direksyon mula sa mga nasa kapangyarihan. “Hindi kasing bilis tulad ngayon kung wala ang tulong ng Kongresista,” pag-amin ni Oñate [30:06]. Ang pahayag na ito ay nagpapatunay na ang People’s Initiative ay hindi isang simpleng pagkilos ng taumbayan kundi isang proyektong may malalim na ugnayan sa pulitika.

Ang P55 Milyong Misteryo at ang mga Nagtatagong Donors

Hindi lamang ang usapin ng koordinasyon ang nagbigay ng drama sa pagdinig, kundi pati na rin ang usapin ng pondo. Taliwas sa inaasahang abot-kayang gastos ng isang “grassroots” movement, inamin ni G. Oñate na umabot sa P55 Milyon ang kanilang ginastos para lamang sa advertisements sa mga pangunahing network, kabilang ang ABS-CBN, TV5, at GMA7 [20:48].

Nang tanungin tungkol sa pinagmulan ng napakalaking halagang ito, sinabi ni Oñate na humigit-kumulang kalahati ng P55 Milyon ay nagmula sa kanyang personal na pondo, habang ang natitirang bulto ay nagmula sa “mga kaibigan, supporters, at contributors,” na nagbigay ng halagang umaabot sa P500,000 hanggang P2 Milyon [31:06]. Gayunpaman, nang hilingin ng mga senador ang pangalan ng mga indibidwal na nag-ambag ng milyon-milyon, nagdalawang-isip si G. Oñate at sinabing kailangan pa niyang tanungin ang kanilang pahintulot [31:50].

Dito pumasok sa eksena si Senador Chiz Escudero, na nagbigay ng isang matalas at makapangyarihang panawagan para sa transparency. Binigyang-diin niya na kung tunay na naniniwala ang mga nagpopondo sa Charter Change, hindi ito dapat ikahiya. Ayon kay Escudero, ang patuloy na pagtatago sa likod ng mga tagasuporta ang pangunahing dahilan kung bakit nabigo ang mga nakaraang pagtatangka ng PI at bakit kulang ang tiwala ng publiko [34:04].

“Hindi ito isang bagay na kinakahiya,” pahayag ni Escudero, na idinidiin na ang pampublikong interes ay nangangailangan ng pananagutan at pagiging bukas [33:51]. Nagbigay ito ng matinding kritisismo sa PIRMA: paano hihilingin ang tiwala ng publiko sa isang inisyatiba na naglalayong baguhin ang pinakamataas na batas ng bansa, kung ang mga tao at ang pondo na nasa likod nito ay nananatiling nakakubli sa anino?

Konklusyon: Ang Hamon sa Demokrasya

Ang pagdinig sa Senado ay higit pa sa pagtukoy kung sino ang nagpopondo o nag-oorganisa sa People’s Initiative. Ito ay naging isang matinding pagsubok sa katapatan, pananagutan, at transparency sa pulitika ng Pilipinas. Ang paglalantad sa koordinasyon ng PIRMA at ng Mababang Kapulungan, lalo na kay Speaker Romualdez, ay nagpatunay na ang mabilis na pagkilos na ito ay hindi isang simpleng himala ng taumbayan, kundi isang pinagplanuhan at may-pundong kampanya na sinusuportahan ng makapangyarihang puwersa sa Kongreso.

Ang P55 Milyong gastos sa advertisements at ang pagtatago ng mga pangalan ng malalaking donors ay nagpapakita na ang laban para sa Cha-Cha ay isang labanan ng dambuhalang pondo at impluwensiya. Sa huli, ang dramatikong pagdinig na ito, na pinatunayan ng isang litrato, ay nagbigay ng malinaw na mensahe sa publiko: Ang People’s Initiative ay hindi isang simpleng petisyon ng ordinaryong Pilipino, kundi isang masalimuot na operasyon na nakaugat sa pinakamataas na antas ng pulitika. Ang mga Pilipino ngayon ay humaharap sa hamon na suriin nang mabuti kung sino talaga ang pinaglilingkuran ng inisyatibang ito—ang taumbayan ba o ang mga pulitikong nasa likod ng tabing. Ang kawalan ng transparency at ang pag-amin ng pagkakaila ay nag-iwan ng isang malaking peklat sa kredibilidad ng buong proseso, at sa huli, sa tiwala ng sambayanan. Ito ay isang paalala na ang katotohanan, kahit nakalimutan o ikinubli, ay lalabas at mananaig, lalo na kapag ito ay nakunan ng kamera.

Full video: