Sa Gitna ng Krisis sa Pananagutan: Handang-Handa na ang Prosekusyon sa Impeachment Trial ni VP Sara Duterte, Kumpleto na ang ‘Higit Pa sa Sapat’ na Ebidensya

Ang usapin ng pananagutan sa gobyerno ay bihirang maging kasing init at kasing kritikal tulad ng impeachment complaint na isinampa laban kay Bise Presidente Sara Duterte. Sa isang press conference na pumukaw sa atensyon ng sambayanan, humarap ang mga pangunahing miyembro ng House Prosecution Panel upang ilatag ang kanilang kumpiyansa, estratehiya, at ang matitinding ebidensya na kanilang hawak.

Pinangunahan nina House Assistant Majority Leader at Taguig City Second District Representative Maria Pami J. Zamora at 1-Rider Partylist Representative Rodge S. Gutierrez, miyembro ng 19th House prosecution panel, ang paglalahad na ngayon ay nasa kamay na ng Senado ang susunod na kabanata ng kasaysayan ng pulitika. Ang House of Representatives, sa isang aksyon na nagpakita ng matinding pagkakaisa, ay naisampa na ang impeachment laban sa Bise Presidente, at ngayon, nakatuon ang mga mata ng bansa sa kung kailan at paano magsisimula ang paglilitis.

“Higit Pa sa Sapat” na Ebidensya: Ang Pagtitiwala ng Prosekusyon

Ang pinakamalaking pasabog mula sa press conference ay ang paggigiit ni Representative Gutierrez na mayroon na silang “higit pa sa sapat” na ebidensya upang kumbinsihin ang mga Senador-Hukom na pumanig sa prosekusyon. Hindi ito simpleng pagyayabang, kundi isang seryosong deklarasyon na nagpapahiwatig ng lalim ng kanilang imbestigasyon.

Ipinaliwanag ni Rep. Gutierrez na ang impeachment case ay itinuturing na sui generis, o kakaiba sa sarili nitong uri. Ito ay mas malapit sa isang administratibong usapin kaysa sa isang mahigpit na kasong kriminal. Ang mga parusa rito ay hindi pagkakakulong, kundi ang pagtanggal sa puwesto at ang panghabambuhay na diskwalipikasyon sa paghawak ng anumang pampublikong opisina. Dahil dito, ang pinakamahigpit na “quantum of evidence” na kailangan sa kasong kriminal (“proof beyond reasonable doubt”) ay maaaring hindi iiral dito—isang aspeto na lalong nagpapalakas sa kanilang kumpiyansa.

Subalit, hindi sila tumitigil doon. Ang panawagan para sa “subpoena” ng mga bank records ay nagpapakita ng kanilang “diligen[ce]” na palakasin pa ang kaso. Para sa prosekusyon, ang pagpapalabas ng katotohanan ay parehong layunin ng hustisya at pagpapatibay ng kaso. Sa kanilang pananaw, “Hindi ka titigil dahil lang sa alam mong sapat na ang ebidensya. Bilang isang prosecutor, gusto mong magkaroon ng mas malakas pang kaso.” Ang paghahanda ay mahalaga, lalo na sa isang mataas na profile na paglilitis na tinututukan ng buong mundo.

Ang Alarming na ₱12.3 Bilyong COA Scandal: Ang ‘Connecting the Dots’

Mas tumindi pa ang usapin nang banggitin ang nakakagulantang na ulat ng Commission on Audit (COA) hinggil sa DepEd, ang ahensyang pinamumunuan ni VP Sara Duterte. Ayon sa ulat, mayroong ₱12.3 bilyon na “unsettled financial transactions” sa ilalim ng kanyang pamumuno.

Kinilala ni Rep. Gutierrez na ito ay isang “alarming” na halaga. Bagamat ang COA disallowances ay maaari lamang maging bahagi ng regular na proseso, idiniin niya na kung ang pondo ay mapapatunayang may kaugnayan sa mga alegasyon ng katiwalian na nakasaad sa Articles of Impeachment, hindi magdadalawang-isip ang prosekusyon na gamitin ito.

“Kung ito ay makikitang kaayon sa mga alegasyon sa impeachment complaint, hindi kami aatras sa paggamit ng ganoong ebidensya,” matapang na pahayag ni Rep. Gutierrez.

Sinusuportahan din nina Rep. Zamora at Gutierrez ang panawagan sa Committee on Good Government na imbestigahan ang ₱12.3 bilyon na isyu. Para sa kanila, ito ay isang mahalagang bahagi ng pagtitiyak na ang katotohanan ay lalabas sa iba’t ibang forum, lalo na’t ang Senado ay hindi pa nagpapatawag ng pagdinig. Ito ay nagpapahiwatig na ang kaso ni VP Duterte ay hindi lamang umiikot sa confidential funds, kundi pati na rin sa mas malawak na isyu ng pananagutan sa pananalapi sa isang malaking ahensya ng gobyerno.

Ang Pag-aaway sa Timeline: “Forthwith” Laban sa “Legislative Calendar”

Ang isa sa pinakakontrobersyal na punto na tinalakay ay ang timing ng paglilitis. Iminungkahi ni Senate President Escudero na posibleng magsimula lamang ang trial pagkatapos ng State of the Nation Address (SONA) ni Pangulong Marcos Jr. sa Hulyo, limang buwan pagkatapos isampa ang reklamo.

Dito nag-ugat ang debate sa interpretasyon ng Saligang Batas. Ayon sa Konstitusyon, ang Senado ay dapat magpatuloy sa paglilitis “forthwith” o agad-agad.

Ipinaliwanag ni Rep. Gutierrez ang dalawang magkasalungat na pananaw:

Ang “Legislative Function” View (Senate President Escudero): Ang pagpapatakbo ng trial ay nakatali sa legislative calendar at nangangailangan ng plenary action. Dahil reses ang Senado, kailangan pa nilang magpatawag ng sesyon, na posibleng maging matagal na proseso.

Ang “Constituent Power” View (Legal Luminaries): Ang kapangyarihan ng Senado na maging isang Impeachment Trial Court ay isang “constituent power,” na hiwalay at independiyente sa kanilang karaniwang legislative functions. Kung ganoon, hindi ito dapat nakatali sa legislative calendar at dapat itong umusad kaagad, batay sa utos na “forthwith.”

Bagama’t iginalang ng prosekusyon ang interpretasyon ng Senate President, mariin nilang itinuro ang mga legal luminaries, tulad ni dating Supreme Court Justice Adolf Azcuna, na nagsasabing dapat itong simulan “immediately.”

Idiniin ni Rep. Zamora na nirerespeto ng Kongreso ang Senado at hindi ito pipilitin, ngunit ang kanilang pag-iingat ay batay sa mas mataas na prinsipyo. Hindi sila maglalabas ng pormal na panawagan kay Pangulong Marcos Jr. na magpatawag ng special session, dahil ayaw nilang lumabas na “unduly interfere or influence” ang impeachment court. Nais nilang manatiling walang bahid ng pagtatangi ang kanilang papel bilang mga taga-usig.

Para sa prosekusyon, ang debate sa timing ay hindi lamang tungkol sa proseso, kundi tungkol sa pagpapaliwanag ng katotohanan sa lalong madaling panahon.

Mga Tanong sa Estratehiya: Pagharap ni VP Duterte at Ang Paglipat sa Susunod na Kongreso

Tungkol sa estratehiya, hindi pa raw napag-uusapan ang detalye kung kailangan bang ipatawag si VP Sara Duterte. Gayunpaman, binigyang diin ni Rep. Gutierrez na kung pipiliin ng depensa na iprisenta si Sara Duterte bilang saksi, malugod nila itong tatanggapin dahil magkakaroon sila ng pagkakataong siya ay “cross examine.”

Isang mahalagang tanong din ang binitawan: Paano kung tumawid ang kaso sa susunod na 20th Congress?

Nagbigay ng matatag na sagot ang prosekusyon. Ayon sa kanila, ang kapangyarihan na mag-initiate ng impeachment ay natapos na sa House nang isampa na ang complaint. Ito ay isang “continuing” na kaso na hindi dapat matigil sa pagtatapos ng 19th Congress. Binanggit pa ni Rep. Gutierrez ang kasaysayan ng Amerika, kung saan sa apat na pagkakataon, ang mga impeachment complaints ay isinampa ng isang Kongreso ngunit nililitis ng kasunod na Kongreso. Para sa kanila, ang paglilitis ay isang judicial function na dapat magpatuloy anuman ang pagbabago sa komposisyon ng Senado o Kongreso.

Politika at Pananagutan: Isang Kumplikadong Tanawin

Nagkaroon din ng maikling pagtalakay sa mga kasong isinampa laban kay Speaker Martin Romualdez at iba pang lider ng Kamara ni dating Speaker Pantaleon Alvarez, hinggil sa umano’y isyu sa 2025 General Appropriations Act (GAA).

Tila nagkakaisa ang mga kongresista na ito ay isang “diversionary tactic” at “ironic,” dahil hindi naman daw naging aktibo si Alvarez sa mga budget hearing. Ang isyu ay dapat daw idinulog sa Korte Suprema sa pamamagitan ng Rule 65 at hindi sa paraang kriminal.

Bagamat nakatuon ang diin sa impeachment, ang maikling pagtalakay na ito ay nagpapakita ng magulong sitwasyon sa pulitika ng bansa. Sa gitna ng impeachment, mayroon pa ring mga “personal” at “pulitikal” na labanan na nangyayari sa likod ng mga kurtina.

Paghihintay sa Desisyon ng Senado

Sa huli, ipinunto ng House Prosecution Panel na ang bola ay nasa kamay na talaga ng Senado. Ang kanilang tungkulin ay tapos na: natupad na ang konstitusyonal na obligasyon na magsampa ng impeachment. Ang pag-asa ngayon ay ang paglilitis na magiging isang venue hindi lamang para sa hatol, kundi para sa katotohanan.

Ang paglilitis na ito, anuman ang maging resulta, ay magiging isang mahalagang pagsubok sa sistema ng pananagutan ng Pilipinas. Ang taumbayan ay naghihintay, hindi lamang ng agarang aksyon, kundi ng isang proseso na magpapakita na walang sinuman, kahit ang Bise Presidente, ang hihigit sa batas. Sa gitna ng mga alegasyon ng katiwalian at bilyun-bilyong halaga ng pondo na kinuwestiyon, ang sigaw ng mamamayan para sa pananagutan at tapat na pamamahala ay mas malakas kaysa kailanman.

Full video: