KRISIS SA KREDIBILIDAD: SENADOR BATO DELA ROSA, DUROG SA BATIKOS MATAPOS IPAGTANGGOL ANG PEKENG AI PROPAGANDA TUNGKOL KAY VP SARA DUTERTE

Sa isang panahon kung saan ang mabilis na pag-usad ng teknolohiya ay dapat sanang nagpapabuti sa daloy ng impormasyon, naghahatid naman ito ng isang matinding banta sa katotohanan—ang Artificial Intelligence (AI) disinformation. Ang panganib na ito ay hindi na lamang usapin ng mga “keyboard warrior” o anonimong troll; ito ngayon ay sumasalamin na sa mga pinakamataas na antas ng pamahalaan, partikular sa kamakailang kontrobersiya na kinasasangkutan ni Senator Ronald “Bato” Dela Rosa.

Hindi biro ang bumalot na iskandalo kay Dela Rosa. Nag-ugat ang lahat sa isang post sa kanyang opisyal na Facebook account noong Linggo, Hunyo 15, 2025 [01:02]. Ang ibinahaging video ay nagpakita umano ng mga estudyanteng nagpapahayag ng kanilang matinding pagtutol sa isinusulong na impeachment ni Vice President Sara Duterte dahil sa kontrobersiyal na confidential funds. Sa kanyang post, buong pagmamalaking pinuri pa ni Dela Rosa ang “mga bata” dahil sa umano’y pag-unawa sa sitwasyon. Ang kanyang mga salita: “Mabuti pa ang mga bata nakakaintindi sa mga pangyayari. Makinig kayo mga yellow at mga komunista” [01:11]. Agad itong kumalat at nakakuha ng libo-libong shares, na nagpapahiwatig ng malawak na abot ng mensahe nito.

Ngunit hindi nagtagal, lumabas ang matinding katotohanan: ang video ay isang AI-generated deepfake.

Ang Paghahanap sa Katotohanan at ang Masakit na Batikos

Ang post ni Dela Rosa ay hindi lamang pinalibutan ng tawanan at pag-aalinlangan; ito ay inulan ng matinding batikos mula sa mga netizen na mabilis na nakakilala sa mga palatandaan ng isang huwad na nilalaman. Ang tanong: paano naniwala ang isang senador, na inaasahang maging pinuno sa paglaban sa fake news, sa isang video na malinaw na produkto ng digital deception?

Ang pambabatikos ay hindi lamang tumama sa kanyang pagiging “madaling mauto” kundi kinuwestiyon ang kanyang kredibilidad at propesyonalismo [02:58]. Ayon kay Mayma Sawer, “The video is clearly an AI generated. Bakit po kayo naniniwala sa video na hindi naman tunay na tao ang laman nito? Isa ho kayong opisyal at isa ho kayo dapat na lumalaban kontra fake news” [02:33]. Isa pa, si Warblur Austin, ay nagpahayag ng matinding pagkadismaya: “you are not just very unprofessional. Why don’t you use your platform ethically? It’s obvious the video you shared is AI and scripted. You still talk nonsense here. Don’t think the young generations are stupid” [02:58]. Ang komento ni Meji V. Cabusora Bacolod, “Tigas mo ba Senator ka pa niyan. Nag-share-share ka ng AI na video? Ganyan ka na ba ka-low ka na marunong mag-identify kung anong AI sa totoo” [03:23], ay nagpapakita ng pangkalahatang pagkadismaya sa antas ng digital literacy ng isang mataas na mambabatas.

Depensa ng Senador: Mensahe vs. Katotohanan

Sa gitna ng rumaragasang kontrobersiya, nagbigay ng isang pambihirang depensa si Senator Dela Rosa—isang paliwanag na lalong nagpaalab sa apoy ng kritisismo. Imbes na burahin ang post at humingi ng paumanhin, iginiit niya na ang mensahe ang mahalaga. Sa kanyang pahayag, sinabi niya: “Kung AI man yan may punto ang gumawa. Kung hindi iyan AI may punto ang mga bata na nagsasalita. Either way, the point is very clear and I agree with that point. I am agreeing to the message not to the messenger. AI man na video or a written post still I agree with the message that it conveys” [01:47].

Ang ganitong uri ng rason, kung pag-aaralan, ay nagpapahiwatig ng isang mapanganib na pananaw: na ang katotohanan at integridad ng pinagmulan ay hindi na mahalaga, hangga’t umaayon ang nilalaman sa personal na paniniwala ng isang tao. Ito ay nagbigay-daan sa pag-atake ng mga netizen, kabilang si Hesus Falsis, na nagbigay ng mga detalyadong palatandaan kung bakit AI ang video (tulad ng ‘garbold’ na teksto, dobleng logo ng paaralan, at kakaibang sasakyan), at nagtanong: “Hindi ako magtataka kung alam mong peke ‘yung video pero shine-share pa din. Since ganyan naman style niyong mga DBS since 2016 from fake news to fake AI now, walang pinagbago. Pero kung sakaling ‘di mo talaga alam, now you know. Kasi nakakahiya ka maging senador kung hindi mo alam” [04:23].

Ang Babala ng Malacañang at ang Panganib ng “Whataboutism”

Maging ang Malacañang ay nagpahayag ng pag-aalala. Sa press briefing, ikinabahala ni Palace Press Officer Undersecretary Attorney Claire Castro ang pagbabahagi ng AI-generated video ng mga opisyal na tulad nina Senator Dela Rosa at Davao City Mayor Sebastian “Baste” Duterte [05:08]. Sinabi ni Castro na nakasisira ng tiwala dahil “mismo sa matataas na opisyal nanggagaling ang mga disinformation at fake news” [07:03]. Idiniin niya na responsibilidad ng mga opisyal na i-acknowledge na hindi totoo at hindi tunay ang video na ibinahagi nila [09:59], dahil ang kanilang bawat salita ay itinuturing na totoo ng taong bayan [10:31].

Ang insidente ay nag-ugat sa isyu ng confidential funds ni VP Sara Duterte. Ang naratibo na isinusulong ng kampo ng Bise Presidente at ng mga tagasuporta nito, tulad ng makikita sa AI video, ay ang paggamit ng “whataboutism”—kung saan ang pokus ay inililipat mula sa akusasyon (confidential funds ni VP) patungo sa iba pang potensyal na may sala: “bakit hindi silipin yung iba pang confidential funds iba pang mga nasa gobyerno na hamak daw ng mas malaki” [15:01].

Ayon sa pagsusuri, ang ganitong argumento ay isang indirect admission of guilt. Ito ay katulad ng isang taong nahuling nag-i-jaywalking na nagtatanong sa pulis: “Teka bakit ako lang? Bakit hindi mo hinuhuli yung hindi naka-seat belt?” [35:55]. Sa halip na patunayan ang kawalang-sala, nagtuturo ng iba—isang malinaw na defect sa argumento. Ang masama, ang ganitong uri ng flawed na naratibo ay ipinapakalat gamit ang pekeng AI content.

Ang Deep Dive sa Digital Deception: Mga Palatandaan ng AI Video

Upang higit na maunawaan ang panganib, kinapanayam ang eksperto sa AI at teknolohiya, si Carlos Nazareno, ang direktor para sa rights ng democracy.net.ph [16:51]. Kinumpirma niya na ang video ay “definitely AI generated” [17:22]. Nagbigay siya ng mga “telltale signs” na dapat bantayan ng publiko:

Giberish Text: Ang mga teksto na lumalabas sa background, t-shirt, o signage ay malabo o parang ‘giberish’ at walang saysay [17:39].

Kakaibang Imahe: Kakaiba ang itsura ng mga sasakyan (tulad ng e-trike) na hindi karaniwan sa Pilipinas. Ang mga bagay sa background ay maaaring “warped” o may mga depekto [17:50].

Warped Hands/Katawan: Ang kamay o iba pang bahagi ng katawan ng mga tao sa background ay maaaring may depekto o “warped” [18:26].

Mispronunciation: Ang paraan ng pagsasalita ay maaaring may mali sa accent, tulad ng “pabor” na may maling diin sa syllable, na nagpapahiwatig na hindi native speaker ng Filipino ang AI [18:35].

Ayon kay Nazareno, ang paggawa ng ganitong uri ng generative AI video gamit ang diffusion models ay napakadali na [20:01], at maaaring magawa sa halagang $20 hanggang $1,000 [21:54].

Ang Laban Laban sa Human Nature at Confirmation Bias

Ang mas matinding problema, ayon kay Nazareno, ay ang human nature. Kahit na may fact-checking na, na likas na reactive at nangyayari matapos kumalat ang pinsala [24:37], marami pa rin ang naniniwala. Ang video ni Dela Rosa ay umabot na sa 7.8 milyon views at kumalat sa iba’t ibang platform [25:08].

Kapag may pinakita kang katotohanan (facts) na salungat sa paniniwala ng isang tao, nagkakaroon ng physiological pain sa katawan, na humahantong sa confirmation bias—ang pagtatanggol sa maling paniniwala [29:23]. Ito ang dahilan kung bakit, sa kabila ng pagiging buking, ipinagtanggol pa rin ni Senator Dela Rosa ang mensahe.

Ang tanging pinakamabisang depensa, aniya, ay ang edukasyon ng mga gumagamit (user education) [25:24]. Dapat magkaroon ng malawakang kampanya laban sa generative AI at deepfake dahil ginagamit din ito sa scams [25:33]. Lalo na, aniya, ang mga vulnerable sectors tulad ng mga elderly at mga bagong gumagamit ng internet ang madaling mabiktima [26:28].

Sa huli, ang paalala ng eksperto ay malinaw: Kailangang kwestiyunin ang awtentisidad ng isang video [30:39]. Kung ito ay masyadong explosive o masyadong nagre-reinforce sa iyong beliefs, dapat na itong suspetsahan na propaganda [31:04]. Kailangan ang vigilance ng bawat Pilipino. Ngunit higit sa lahat, kailangan ng responsibilidad sa bahagi ng mga lider, na dapat ay mananatiling huwaran sa pagtataguyod ng katotohanan at paglaban sa digital na panlilinlang. Ang pagpapalaganap ng fake news ng isang mambabatas ay hindi lamang nakakahiya; ito ay isang krisis sa integridad na naglalagay sa demokrasya sa matinding panganib

Full video: