KRISIS SA KREDIBILIDAD: Bakbakan ng ‘Convict’ at Testigo, Banta sa Buhay, at ang Shocking Twist ng ‘Katang-Isip’ na Panlilinlang na Yumanig sa Senado

Isang atmospera ng matinding tensyon, personal na batuhan, at isang nakakagulantang na pag-amin ng panloloko ang bumalot sa bulwagan ng Senado, na tila nagpapakita na ang paghahanap ng katotohanan ay mas masalimuot at mas emosyonal kaysa inaasahan. Ang pagdinig kaugnay sa umano’y PDEA leaks ay hindi lang naging tungkol sa droga o imbestigasyon; ito ay naging tungkol sa dangal, kredibilidad, at kung gaano kabilis masisira ang pormal na proseso ng gobyerno dahil sa personal na ambisyon at panlilinlang. Ang kaganapang ito, na pinangunahan ng mainit na sagutan ni Senador Jinggoy Estrada at ng testigo na si Jonathan Morales, ay nagbigay-diin sa lalim ng krisis sa pagtitiwala na bumabagabag sa pambansang usapan.

Ang ‘Trial by Vlogger’ at ang Paglabag sa Protocol

Mula pa lamang sa simula, naramdaman na ang init ng ulo ng mga mambabatas, lalo na kay Senador Jinggoy Estrada, na Bise Chairman ng Komite. Ang ugat ng tensyon ay ang desisyon ni Jonathan Morales, isang dating ahente ng PDEA at pangunahing testigo, na i-ere muna sa isang popular na vlogger, si Maharlika, ang video evidence bago ito pormal na iharap sa Senado. Ang video, na nagpapakita ng pag-uusap na naghihikayat kay Morales na manahimik, ay itinuring na materyal na ebidensya, ngunit ang paglalabas nito sa publiko nang mas maaga ayon sa mga senador ay nagbigay ng malaking pagdududa sa paggalang ni Morales sa proseso ng Senado.

“Ang sa akin lang kasi, ang problema mo, inuna mong pinalabas doon sa programa ni Maharlika ‘yung video mo kaya dito sa komite na ito… Hindi ka ba makapaghintay na i-present mo muna sa Komite na ito bago mo isiwalat sa publiko ‘yung video na hawak mo?” [01:13:58] ang matinding tanong ni Senador Estrada, na nagpapatunay ng kanyang hinanakit. Para sa senador, ang aksyon ni Morales ay nagpalabas na tila ang Senado ay “sunod-sunuran sa kung anong pinapalabas ni Maharlika” [02:07:08]. Ang protocol at ang dignidad ng institusyon ang tila unang nasaktan sa pagdinig na ito.

Humingi ng paumanhin si Morales, ngunit ang pinsala ay nagawa na. Ang insidenteng ito ay nagbigay-diin sa isang malaking hamon sa modernong pulitika: kung paano balansehin ang pangangailangan ng transparency at ang tamang administratibong pamamaraan sa harap ng mabilis na pagkalat ng impormasyon sa social media. Sa isang punto, ipinunto pa ni Senador Tolentino ang pangangailangan na amyendahan ang administratibong pamamaraan ng komite upang isama ang isang clause na lahat ng ebidensya, testimonial man o dokumentaryo, ay dapat munang ibigay sa komite [06:34:00]. Isang hakbang upang maprotektahan ang solemnity ng imbestigasyon laban sa media spectacle.

Ang Banta sa Buhay at ang ‘Katang-Isip’ na Istorya

Ang pagdinig ay humantong sa pinaka-sensasyonal na bahagi nito nang iprisinta ang video na naging mitsa ng kontrobersya. Ang recording ay nagtatampok ng pag-uusap sa pagitan ni Romeo Enriquez, kaibigan at kasamahan ni Morales na kasalukuyang nasa DOJ-Cybercrime, at ni Eric Santiago, isang dating opisyal ng NAPOLCOM. Sa usapan, maririnig si Santiago na nagsasabi ng mga nakakakilabot na pahayag hinggil sa kalagayan ni Morales.

“Papatayin ‘yan, alam mo ‘yun? Papatayin ‘yan, baka masagasaan ‘yan o anong mangyari diyan. Alam mo naman ‘yun, o sa sakit sa puso mamatay ‘yan. Alam mo naman ‘yun, maraming paraan para patayin ng tao na ‘yon” [01:16:47] ang diretsahang banta na sinabi ni Santiago. Ang pahayag na ito, na may timbang ng malisya at seryosong panganib, ay nagpatingkad sa pag-aalala hinggil sa kaligtasan ni Morales.

Ngunit ang lahat ng tensyon at kaba ay biglang naglaho at napalitan ng pagkadismaya nang magsalita si Eric Santiago. Sa isang nakakagulat na pag-amin, binaligtad niya ang buong sitwasyon, at sinabing ang pag-uusap ay gawa-gawa lang.

“Yun po ay katang isip ko lang. Pasensya na po kayo kaya po humingi po ako ng tawad nga po kay pareng Romy…” [03:06:17] ang deklarasyon ni Santiago. Ang layunin, ayon kay Santiago, ay hindi para pigilan si Morales, kundi para lamang makarating siya sa Senado at makapaglabas ng mga dokumento na magbibigay-linaw sa usapin, o kaya ay para “patunayan lang sa bayan ang dalawang bagay… napakadali pa lang mapunta dito, gagawa ka lang na isang kwento at katang isip na kwento sa pamamagitan ng pambobola, eh mapupunta ka na rito” [03:26:48].

Ang pag-amin na ito ay nagbigay ng kahihiyan sa proseso ng Senado. Ang mga senador ay nagpahayag ng matinding galit. “Ibig mong sabihin na binubula mo siya para mabula kami para imbitahin ka dito para makapagsalita ka ng something against kay Morales?” [03:46:58] ang galit na tanong ni Senador Estrada, na nagpapakita ng pagkadismaya na tila sila ay ginamit para sa isang gimik. Ang katanungan ng Bise Chairman ay tumukoy sa isang mas malalim na isyu: ang paggamit ng deception upang manipulahin ang proseso ng pamahalaan.

Ang Sagupaan at ang Personal na Banat

Sa gitna ng pagdinig, hindi maiwasan ang pag-akyat ng tensyon sa personal na antas. Matapos banatan ni Senador Estrada si Morales sa dami ng kaso nito, gumanti ang testigo ng isang personal at mapait na pahayag na tumama mismo sa sensitibong bahagi ng kasaysayan ni Estrada.

“Ako’y may kaso pa lang at hindi pa napapatunayan sa hukuman, hindi kagaya po ang ating butihing senador na na-convict na po” [02:05:01] ang diretsahang banat ni Morales kay Estrada.

Ang pahayag na ito ay nagdulot ng sandaling katahimikan bago sumabog ang bulwagan. Mabilis na gumanti si Estrada, “Alam mo Mr. Morales, huwag mo pakikialaman ‘yung kaso ko. Problema ko ‘yun! ‘Yung mga kaso mo ang ayusin mo” [02:18:24]. Ang sagutan ay lumabas na isang labanan ng akusado vs. convicted, na nag-angat sa katanungan ng moralidad at kredibilidad. Agad na pinatigil ng Chairman ng Komite ang sagutan, pinagsabihan si Morales na huwag kwestiyunin ang senador, at pinalabas (expunged) ang pahayag sa record ng pagdinig. “Huwag tayo humantong sa personalan dito… mawawala tayo sa ating objective” [02:30:30] ang apela ng Chairman. Ngunit huli na ang lahat—ang pagiging personal ng usapan ay nagpapakita na ang pulitika ay hindi lamang tungkol sa isyu, kundi sa kasaysayan at imperfections ng mga taong sangkot.

Ang Masalimuot na Background ng mga Witness

Hindi rin nakaligtas sa imbestigasyon ang background ng dalawang testigo. Si Romeo Enriquez, na nagpaliwanag ng kanyang pagbisita kay Morales bilang ‘to help a friend in distress’ [03:03:00], ay ibinahagi ang kanilang pinagsamahan sa PDEA. Gaya ni Morales, tinanggal din siya sa ahensya at nagtrabaho bilang seafarer sa Amerika bago napaboran ng Court of Appeals, kaya’t naintindihan niya ang sakit at pagdurusa ni Morales.

Samantala, mas kontrobersyal ang nakaraan ni Eric Santiago. Inamin niya na dati siyang may kaso ng robbery, extortion, at kidnap-for-ransom [01:29:43], bagama’t ang ilan ay dismissed o under appeal. Ang kanyang track record ay nagpalala sa pagdududa ng mga senador sa kanyang motibo. Nang tanungin ni Senador Estrada kung totoo bang nagawa niya ang lahat para lamang makapunta sa Senado, iginiit niya ang kanyang intensyon, na nagbigay ng mas malaking risk sa kredibilidad ng kanyang mga pahayag.

“Kung siga ka, kung maromo ka sa labas, kung nabulag mo ‘yung ibang tao, not me” [03:19:14] ang diretsahang hamon ni Estrada kay Santiago. Ang pagdududa sa katapatan ni Santiago ay umabot sa punto na ipinag-utos ng Komite na isumite muna ang kanyang mga dokumento at pag-aaralan kung ito ay germane (may kaugnayan) sa imbestigasyon [04:47:53], bago pa man niya ito ipakita.

Ang Leksyon ng Pagdinig

Ang pagdinig na ito ay nagbigay ng isang malinaw at masakit na leksyon. Ito ay nagpakita na sa gitna ng isang pambansang imbestigasyon, ang personal na agenda ay kayang maging sentro ng usapan, at ang integrity ng proseso ay napakadaling ma-manipula. Ang pag-amin ni Santiago na gumawa lamang siya ng “katang-isip” na kwento para mapatawag ay nag-iwan ng tanong: Gaano karaming gimmick at panlilinlang ang umiikot sa paghahanap ng katotohanan?

Ang insidente ay nanawagan sa mga institusyon na maging mas mapanuri at matalino sa pagpili ng mga resource person at sa pagtanggap ng mga ebidensya. Ang Senado, na dapat ay santuwaryo ng batas at katotohanan, ay naging entablado ng drama at panlilinlang. Sa huli, ang mga mamamayan ang naghihintay ng kasagutan kung ang drama ba ay magdadala sa kanila sa katotohanan, o magpapalayo pa lalo sa hustisya na matagal na nilang inaasam. Ang krisis sa kredibilidad ay nananatiling bukas, kasabay ng di-natapos na imbestigasyon sa PDEA leaks.

Full video: