Sa Gitna ng Pagdinig sa Senado: Isang Pambansang Iskandalo ng Katiwalian sa Pondo ng Bayan

Sa isang sesyon na puno ng tensiyon at emosyon, sumabog sa Senado ang mga alegasyon ng malawakang katiwalian at korupsiyon sa loob ng Department of Public Works and Highways (DPWH), na kinasasangkutan ng milyun-milyong pisong pondo ng bayan. Nagmistulang tapatan ng katotohanan at pagtanggi ang pagdinig, kung saan ang mga contractor na sina Pacifico at Sarah Descaya ng St Timothy Construction Corporation ang naging sentro ng pagbubunyag. Ang kanilang testimonya ay hindi lamang nagpinta ng larawan ng mga “ghost project” at suhulan, kundi naglantad din ng kultura ng takot at pangingikil na nagpapabigat sa maliliit na negosyante at nagpapakain sa mga bulok na sistema.

Ang Balyahan ng P25-Milyon at ang Sikreto ng 25% SOP

Isa sa pinakamabigat na puntong tinalakay sa pagdinig ay ang alegasyon ni G. Descaya patungkol sa 25% “SOP” (Standard Operating Procedure) o komisyon na di-umano’y ipinipilit sa kanilang ibigay sa mga opisyal ng DPWH para sa mga proyekto. Ayon kay Descaya, isang karaniwang kalakaran na raw ito, na wala silang kakayahang tanggihan. Sa kanyang sinumpaang salaysay [09:27], sinabi niya na ang mga District Engineer, Regional Directors, at Chiefs of Staff ng mga mambabatas ang lumalapit sa kanila para mag-alok ng mga proyektong may “pondo na ng mga mambabatas.” Bagama’t ito ay isang “grasya” para sa isang contractor, ito naman ang simula ng mapait na pagsubok.

Ngunit ang isyung ito ay lalong uminit nang banggitin ni Descaya ang pangalan ni Regional Director Eduarte Berhilio ng DPWH Region 5 (o Region 6, base sa paglilinaw) [13:36] na umano’y tumanggap ng 25% sa isa nilang proyekto. Ang pahayag na ito ay agad na kinuwestiyon ni Senator Raffy Tulfo, na nagtanong kung totoo bang kalakaran ito. Ngunit ang pinakanakakagulat na bahagi ng testimonya ni Descaya ay ang di-umano’y pagbabalik ng nasabing komisyon.

Ayon kay Descaya, makalawang araw lamang bago ang pagdinig, sinauli di-umano ni RD Berhilio ang 25% at ang tinawag niyang “parking fee,” na ibinigay sa pamamagitan ng driver nitong nagngangalang June [14:11]. Agad na pinasagot ang opisyal, at sa ilalim ng panunumpa, mariin at kategorikal itong itinanggi ni Regional Director Berhilio [14:55]. “I did not return any money to him,” ang kanyang diin. Ang balyahang ito ng salita laban sa salita, kung saan pinagbantaan ng pag-contempt si Berhilio kung mapapatunayan ang kasinungalingan, ay nagdulot ng malaking pagdududa sa kredibilidad ng mga nakaupo sa gobyerno. Ang tanong: kung wala siyang tinanggap, bakit niya isasauli? At kung totoo ang pagbabalik, ano ang dahilan ng biglaang pagsasauli kung hindi dahil sa banta ng pagbubunyag? Ang halagang ito, na tinatayang umaabot sa P27 hanggang P30 milyon para sa isang P150-milyong proyekto, ay nagpapakita ng kalaking pera ng bayan na napupunta sa bulsa ng iilan.

Ang Nakababahalang Halimbawa: P30-Milyong Proyektong Nganga sa UP Manila

Para bigyang-diin ang epekto ng katiwalian at kapalpakan, itinutok ni Senator Tulfo ang spotlight sa isang proyekto ng mga Descaya: ang pag-aayos sa Rizal Hall ng University of the Philippines (UP) Manila [02:22]. Ang proyekto, na pinondohan ng P30 milyon noong 2018, ay nananatiling hindi pa natatapos hanggang ngayon, pitong taon na ang lumipas [03:03].

Ang tagal ng pagkakatengga ng proyekto ay isang malinaw na indikasyon ng pagwawalang-bahala sa pondo ng gobyerno at kapakanan ng mga estudyante. Ayon kay Descaya, may “time suspension” at “extension” umano ang proyekto, at ipinasa niya ang responsibilidad sa DPWH na siyang nagbibigay ng instruction [03:50]. Gayunpaman, binatikos siya ni Tulfo dahil ang kanyang kumpanya ang tumanggap ng P30 milyon, at dapat alam nila ang kalagayan nito. Ibinunyag ni Descaya na ang problema ay nakasentro sa disenyo na hindi inaprubahan ng mga consultant at propesor ng eskuwelahan [04:33], dahil hindi raw tugma sa kanilang plano. Nagpahayag ng matinding pagtataka si Tulfo: Bakit tinanggap ang 30 milyong pondo kung hindi pala naaprubahan ng eskuwelahan ang plano bago pa man simulan?

Ang kaso ng UP Manila Rizal Hall ay isang nakakabahalang halimbawa kung paano nagiging biktima ng burukrasya at posibleng kurapsyon ang mga institusyong pang-edukasyon. Hindi nagagamit ng mga estudyante ang pasilidad, habang ang pondo ay nakatengga o, mas masahol pa, nalustay na. Ipinakita nito na ang problema ay hindi lamang sa pag-aabuso sa pondo, kundi pati na rin sa matinding kakulangan sa coordination at accountability sa pagitan ng DPWH, ng mga contractor, at ng mga benepisyaryo ng proyekto. Inatasan ni Tulfo si Descaya na magsumite ng detalyadong ulat sa komite upang ganap na maunawaan ang dahilan ng pitong taong pagkaantala ng P30-milyong proyekto [07:07].

Ang “License for Hire” at ang Kultura ng Pangingikil

Hindi lang ang mga Descaya ang nagbigay ng testimonya tungkol sa malalim na problema. Sa panig naman ng isa pang contractor, isiniwalat ang isa pang madilim na aspeto ng katiwalian: ang sapilitang paggamit ng lisensya. Isang contractor ( Wow Construction, na kalauna’y EGB Construction) ang umamin na “sa pilitan” ginamit ang kanilang lisensya [25:08]. Nang tanungin kung bakit, sinabi ng kinatawan ng kumpanya na ito’y dahil sa takot [26:17]—takot na maapektuhan ang kanilang negosyo mula sa mga nasa loob ng DPWH, partikular sa Bulacan.

Pinangalanan niya si Sally Santos, may-ari ng Sims Construction, bilang gumamit ng lisensya, sa utos umano ng mga opisyal ng DPWH, kabilang si District Engineer Henry Alcantara [27:06]. Ang ganitong kalakaran ay nagpapakita na ang mga proyekto ay posibleng napupunta sa mga kumpanyang hindi dapat gumawa, na nagiging daan para sa ghost projects at sub-standard na mga gawa. Kinumpirma ni Chief Bryce [27:21], empleyado ni Alcantara, na ginagawa niya ang lahat ng utos ng kanyang boss, kabilang ang pagkuha ng pera mula kay Sally Santos ng Sims Construction [28:39].

Ayon kay Bryce, ang pera ay dinala sa kanyang opisina na “naka-box, nakasarado” at hindi niya alam ang eksaktong halaga [29:28]. Ito ay nagpapatunay na mayroon talagang illegal transactions na nagaganap, kung saan ang mga opisyal ay gumagamit ng kanilang mga tauhan para mangolekta ng pera sa mga contractor. Ang paggamit ng lisensya nang walang pahintulot o sa ilalim ng banta ay isang direktang paglabag sa batas at nagpapahiwatig ng matinding kapangyarihan ng mga tiwaling opisyal sa DPWH.

Ang Casino Connection at ang Pinagmulan ng Pondo

Isa pang aspeto na nagpatingkad sa paggamit ng ill-gotten wealth ay ang testimonya ni Chief Bryce tungkol sa kanyang casino trips kasama si District Engineer Henry Alcantara. Inamin ni Bryce na pumupunta siya sa casino kapag inaaya siya ni Alcantara [30:25]. Ang mas nakakabahala ay ang detalye kung paano sila naglalaro: si Alcantara ang may dala ng pera, at siya rin ang nagbibigay kay Bryce ng pera para ipusta. Kung mananalo, balato lang ang makukuha niya; kung matalo, pera ni Alcantara ang ginamit [30:42]. Ang pag-amin na ito ay nagbigay ng malaking pahiwatig na ang pera na ginagamit sa pagsusugal ay posibleng galing sa mga iligal na transaksyon o komisyon na nakuha sa mga contractor.

Tinanong din si Bryce kung paano siya nakabili ng Lamborghini Urus [31:32], na mariin niyang itinanggi at sinabing ginamit nila ng kanyang misis ang kanilang sariling pera para mag-share at makabili ng sasakyan. Ngunit ang pagtatanong na ito ay nagpapakita ng pagdududa ng komite sa biglaang yaman ng mga opisyal na may mababang posisyon, na nagpapalakas sa hinala na ginagamit nila ang pondo ng bayan para sa kanilang luho.

Ang Pagtanggi at ang Pag-iisa ng mga Descaya

Sa huling bahagi ng pagdinig, tinanong ni Senator Sherwin Gatchalian ang iba pang mga contractor na naroroon kung nagbigay din sila ng 25% komisyon tulad ng mga Descaya. Mula sa Sunwest Incorporated, Legacy Construction, EGB Construction, QM Builders, hanggang sa iba pa, lahat sila ay sumagot ng “None your honor” o “Wala po your honor” [24:49].

Ang sabay-sabay at mariing pagtanggi ng lahat ng ibang contractor ay nag-iwan ng isang nakakabahalang tanong: ang mga Descaya lang ba talaga ang nagbigay ng komisyon, o may kultura ng pananahimik at pagtatago sa takot na maapektuhan ang kanilang negosyo? Ang tanong na ito, na hindi nasagot, ay nagpapakita ng kalalim ng institutional corruption kung saan ang mga tumatangging umamin ay mas nakararami kaysa sa mga naglalakas-loob na magsalita.

Ang Panawagan para sa Pambansang Pagbabago

Ang pagdinig sa Senado ay hindi lamang tungkol sa mga Descaya o sa DPWH. Ito ay isang pagbubunyag ng sakit na matagal nang kumakalat sa sistema ng pamahalaan. Ang katotohanang may mga proyektong hindi natatapos sa loob ng pitong taon, ang kalakaran ng pangingikil ng 25% SOP, ang sapilitang paggamit ng lisensya, at ang paggamit ng pera ng bayan sa casino, ay naglalagay sa ating bansa sa isang krisis ng accountability at tiwala. Ang isyung ito ay dapat maging panawagan sa bawat Pilipino na bantayan ang paggamit ng pondo ng bayan. Ang testimonya ng mga Descaya, sa kabila ng kanilang sariling mga isyu, ay isang kritikal na simula. Ngunit ang pagpapatibay ng mga alegasyon, ang pagpaparusa sa mga nagkasala, at ang paglilinis ng buong sistema ng DPWH ang siyang tunay na magbibigay ng katarungan sa bawat sentimong buwis na ibinabayad ng mamamayan. Ang laban ay hindi pa tapos.

Full video: