Pambansang Iskandalo: Ang Mapanlinlang na Pagbabalik ng ‘Blacklisted’ na Kontraktor sa Gitna ng Bilyong-Bilyong Proyekto ng Philippine Ports Authority

Ang mga pantalan ay hindi lamang simpleng daungan ng mga barko; sila ang pintuan ng ating ekonomiya, ang ugat na nagdudugtong sa ating mga isla, at ang silid-hintayan ng milyon-milyong Pilipinong umaasa sa ligtas at maayos na biyahe. Ngunit sa gitna ng mahalagang papel na ito, isang nakakagimbal na pagbubunyag ang yumanig sa bulwagan ng Senado, naglalantad ng mga anomalya at kurapsyon na hindi lamang nagpabagal sa kalakalan kundi naglagay din sa kapahamakan ng libu-libong Pilipino. Sa isang privileged speech na matapang at walang takot na inihayag ni Senador Raffy Tulfo, Chairperson ng Committee on Public Services, nabunyag ang nakakasuklam na kasunduan ng Philippine Ports Authority (PPA) at isang kompanyang kontrobersyal: ang MAC Builders.

Ang Realidad ng Ating mga Pantalan: Mula sa “Fixers” Hanggang sa Kapabayaan

Bago pa man inilabas ang pinakamalaking anomalya, mariing idinetalye ni Senador Tulfo ang malawak na problema sa operasyon ng ating mga pantalan. Ang mga isyung ito ay hindi lamang isyu ng pasilidad kundi isyu rin ng kaligtasan at katiwalian. Kabilang sa kanyang mga naitala ang mga sumusunod:

Substandard na Pasilidad: Maraming pantalan ang kulang sa sapat na upuan sa waiting area, may maruruming palikuran, at walang maayos na bentilasyon, lalo na sa mga panahong kinakailangang maghintay ng matagal ang mga pasahero [03:41].

Kakulangan sa Kaligtasan: Naobserbahan ang kawalan ng mahigpit na dokumentasyon sa manifest log sheet ng mga pasahero at ang kakulangan sa tamang screening ng mga pasahero at bagahe. Nagdudulot ito ng malaking panganib dahil ginagamit ang mga pantalan sa pagbiyahe ng mga kontrabando, iligal na armas, at ipinagbabawal na droga [04:12].

Katiwalian ng mga “Fixers”: Sa tuwing peak season, lumalabas ang mga “fixers” na humihingi ng P2,500 hanggang P5,000 mula sa mga may-ari ng sasakyan kapalit ng priority port entry [03:52].

Maling Ticketing System: May mga kaso ng overloading ng mga sasakyang-dagat dahil sa depektibong ticketing systems [03:25].

Ang mga problemang ito ay direktang responsibilidad ng PPA, isang ahensya na may mandatong “magtatag, magpaunlad, mag-regulate, mamahala at mag-operate ng rasyonalisadong pambansang sistema ng pantalan” [04:36]. Ang PPA, na naglalayong makapagbigay ng “port facilities and services at par with global best practices” pagsapit ng 2030 [04:45], ay tila lumalayo sa sarili nitong mithiin dahil sa mga isyung ito.

Ang Nababoy na Proyekto: Zamboanga Port Passenger Terminal

Ang mga nabanggit na isyu ay tila introductory chapter lamang. Ang pinakamalaking pagkabigo ay nakatuon sa Zamboanga Port Passenger Terminal, isang proyekto na inilaan upang maging modernong dalawang-palapag na terminal na kayang pagsilbihan ang 3,000 pasahero [05:14].

Ang proyekto, na inawardan ng kontrata sa halagang P485 milyon, ay pormal na inaprubahan at ipinagkaloob ng PPA General Manager na si Jay Daniel Santiago sa MAC Builders [05:41]. Ang notice to proceed ay inisyu noong Pebrero 23, 2021, at ang target na matapos ay Pebrero 13, 2023, o katumbas ng 720 araw [05:50].

Ngunit matapos ang 932 araw mula nang magsimula, ang nakita ng komite ni Senador Tulfo ay isang proyektong may completion rate lamang na 56% at tila ganap nang inabandona [06:18]. Walang inilabas na updates o accountability ang PPA sa publiko. Ang mga palusot ng kontratista—limitadong suplay ng materyales, kulang sa trabahador, at hindi kanais-nais na kondisyon ng panahon—ay hindi sapat na dahilan para sa ganitong kalaking kapabayaan at delay.

Ang kaso ng Zamboanga ayon kay Sen. Tulfo ay isa lamang sa maraming proyektong ipinamahagi ni PPA GM Santiago sa kanyang “pet contractors,” at isa sa mga paborito ay ang MAC Builders [07:34].

Ang Puso ng Isyu: Ang ‘Blacklisted’ na Milyonaryo

Ang talagang nagdulot ng malaking pagkabigla ay ang pagkakabunyag sa background at kasaysayan ng MAC Builders.

Ipinunto ni Senador Tulfo na ang MAC Builders, sa pamumuno ni Manuel A. Chua, ay dati nang nasuspinde mula sa government procurement [13:25]. Ang pagsuspinde ay nag-ugat sa pagpalpak ng kompanya sa isa pang malaking proyekto, ang P730.9-Milyong Malinao Bonot Bonote Earthfield Dam project sa ilalim ng National Irrigation Administration (NIA) [07:54], [14:21].

Dahil sa “failure to fully and faithfully comply with contractual obligations,” hindi lamang tinapos ang kontrata kundi kinumpiska pa ang performance security ng MAC Builders na nagkakahalaga ng P219 milyon [08:08]. Ang blacklisting ay inilabas ng Government Procurement Policy Board (GPPB) at dapat sanang tumagal ng isang taon, mula Enero 28, 2021, hanggang Enero 27, 2022 [08:17].

Ang nakakagimbal na tanong ng lahat: Paano nakakuha ng P485-Milyong kontrata ang MAC Builders mula sa PPA na pinamumunuan ni Jay Daniel Santiago, EKSKLUSIBONG ISANG BUWAN lamang matapos silang ma-blacklist?

Ayon sa mga rekord, ang notice to proceed para sa Zamboanga Port project ay inisyu noong Pebrero 23, 2021 [05:31]—isang buwan at limang araw matapos magkabisa ang kanilang suspensyon mula sa GPPB [15:41]-[15:50].

Ang tila pagbalewala ng PPA sa desisyon ng GPPB ay nagpapahiwatig ng isang malalim at posibleng nakabalangkas na sistema ng korapsyon. Hindi kataka-taka na lumabas ang mga reklamo mula sa mga empleyado ng MAC Builders patungkol sa “toxic culture,” pagkaantala ng suweldo, at hindi pagbabayad sa mga kontribusyon sa gobyerno [09:06]. Ang ganitong kalidad ng management ay direktang sumasalamin sa kalidad ng kanilang serbisyo sa gobyerno, na nagreresulta sa mga proyektong abandonado.

Ang Epekto sa Maliliit na Negosyante at Karaniwang Pasahero

Ang kaso ng MAC Builders at PPA ay hindi lamang tungkol sa nawawalang milyun-milyong piso; ito ay tungkol sa tunay na epekto nito sa buhay ng mga Pilipino.

Bukod sa kapalpakan ng MAC Builders, idinetalye rin ni Senador Tulfo ang malalang serbisyo sa Zamboanga Port sa ilalim ng Global Port Zamboanga Terminal Incorporated.

Pahirap sa Pasahero: Kailangang maghintay ng dalawang oras ang mga pasahero sa pre-departure holding area na walang sapat na upuan at may napakainit na bentilasyon [09:41].

Diskriminasyon: Walang priority lanes para sa mga senior citizens, persons with disabilities (PWDs), buntis, at mga magulang na may maliliit na anak [10:01].

Economic Devastation: Ang singil sa cargo handling rates sa Zamboanga ay tumaas nang mahigit 300% [10:21]. Ang pagtaas na ito ay malaking dagok sa maliliit na negosyante at mangangalakal mula sa Basilan, Sulu, at Tawi-Tawi, na umaasa sa pantalan para sa kanilang kabuhayan at komersyo [10:32].

Ang mga tao sa shipping industry mismo ang nagpahayag ng matinding pagkabahala, sinasabing ang “PPA infra anomalies has slowed domestic trade significantly and has made local shipping more expensive than international shipping” [10:39].

Panawagan ng Senado: Mananagot ang Dapat Managot

Ang mga pagbubunyag ni Senador Tulfo ay hindi nag-iisa. Matapos ang kanyang talumpati, agad siyang sinuportahan ng kanyang mga kasamahan.

Nagpahayag ng pagkabahala ang Minority Leader na si Senator Villanueva, na nagtanong kung paanong ang isang blacklisted na kompanya ay muling nabigyan ng proyekto [12:50]. Binigyang-diin niya ang pangangailangan para sa masusing imbestigasyon upang malaman ang buong katotohanan.

Nagbigay rin ng manifestation of support si Senator Mark Villar, na idiniin ang kahalagahan ng mga pantalan bilang “gateways to various localities and tourism hotspots” [17:21]. Isinalaysay niya ang mga hirap na dinaranas ng mga truck driver na umaabot sa 12 oras o worst, ilang araw, ang paghihintay, na nagreresulta sa karagdagang gastos at pagkalugi sa kalakalan [18:21]. Ang mga disruption at delay dahil sa sirang imprastraktura ay nagpapahirap sa bawat Pilipino, mula sa pasahero hanggang sa negosyante.

Sa pagtatapos ng kanyang talumpati, nagbigay ng matinding panawagan si Senador Tulfo: “PPA, shape up or ship out!” [11:31]. Hindi na maaaring manatiling tikom ang bibig ng PPA at hayaang mangibabaw ang kapabayaan. Kailangan ng taumbayan na makiisa at magbigay ng presyur sa mga opisyal, na humihingi ng transparency at accountability sa bawat sentimong ginugol mula sa pondo ng bayan [11:14].

Ang imbestigasyon ay nakatakdang magsimula. Ang mga Pilipino ay naghihintay, nagbabantay, at nagdarasal na sa pagkakataong ito, hindi na makakalusot ang mga kurap, at sa wakas, maisasakatuparan ang matagal nang pinapangarap na ligtas, maayos, at de-kalidad na serbisyo sa ating mga pantalan. Ang iskandalo ng MAC Builders ay dapat maging hudyat ng pagbabago—isang pagbabago na maglilinis sa sistema at magpapanagot sa mga nagpabaya. Ang PPA at ang mga opisyal nito ay nasa gitna ng matinding pagsubok: patutunayan ba nila ang kanilang vision para sa 2030, o tuluyan na nilang pababayaan ang tiwala ng sambayanan? Ang sagot ay matutuklasan sa mga susunod na araw.

Full video: