Hustisya sa Lawa ng Taal: Ang P100M Pabuya sa Whistleblower, Korapsyon ng Pulis, at ang Malalim na Lihim sa Pagkawala ng 34 na Sabungero

Ang kaso ng 34 na Nawawalang Sabungero, na sumiklab sa pagitan ng Abril 2021 at Enero 2022, ay matagal nang hindi simpleng ulat ng pagkawala. Sa paglipas ng panahon, ito ay naging simbolo ng isang madilim na sulok ng lipunan, kung saan nagtatagpo ang malalaking pera, pulitikal na impluwensiya, at ang kultura ng karahasan at impunity—isang nakalululang kuwento na umabot na sa bulwagan ng Kongreso at nagbunsod ng isang nationwide na pagkilos para sa katotohanan.

Ang pinakahuling kabanata sa misteryong ito ay naglalahad ng sunud-sunod na mga pagbubunyag na yumanig sa bansa, mula sa paglalabas ng Immigration Lookout Bulletin Order (ILBO) laban sa mga personalidad na may matitinding koneksyon, hanggang sa nakagugulat na pag-amin ng Philippine National Police-Criminal Investigation and Detection Group (PNP-CIDG) na may kaugnayan sa kaso ang mga “rogue police” na sangkot din sa reward system ng kontrobersyal na War on Drugs ng nakaraang administrasyon.

Ang Banta ng ILBO: Atong Ang, Gretchen Barretto, at ang Game Fixing

Nagsimula ang panibagong init sa kaso nang maglabas ng ILBO ang Department of Justice (DOJ) laban sa ilang indibidwal na tinukoy ng whistleblower na si Julie Patidongan. Kabilang sa mga pinangalanan—at ang dahilan ng malawakang pagkabigla—ay ang Business Tycoon na si Atong Ang at ang socialite at aktres na si Gretchen Barretto.

Ang ILBO, ayon kay Justice Secretary Jesus Crispin Remulla [00:34], ay inilabas upang “bantayang mabuti ang pagbiyahe” ng mga taong iniimbestigahan. Bagamat hindi ito nangangahulugang sila ay akusado na, ang hakbang ay nagpapahiwatig ng seryosong pagduda at pag-aalala na ang mga taong ito ay maaaring tumakas sa bansa, lalo’t may isang suspect na ang nakalabas na ng Pilipinas [01:02:04].

Ang ugat ng lahat ng ito ay ang matapang na testimonya ni Patidongan na nagbunyag na ang mga nawawalang sabungero ay pinatay umano dahil sa isyu ng game fixing [01:01:21] o dayaan sa sabong. Ang pinakamasahol na detalye? Matapos kitlin ang kanilang buhay, itinapon daw ang kanilang mga labi sa malalim at mapanganib na Lawa ng Taal sa Batangas [01:01:26].

Dahil sa mga alegasyon, nagsampa ng pormal na reklamo ang mga pamilya ng biktima laban kina Atong Ang, ilang pulis, at kanilang mga kasama para sa kasong multiple kidnapping at serious illegal detention [01:01:33].

Ang Madugong Koneksyon: Rogue Police at ang War on Drugs

Isa sa pinakamalaking pagbubunyag na lumabas sa pagdinig ng House Quad Committee ay ang posibleng koneksyon ng kaso ng mga Nawawalang Sabungero sa madugong War on Drugs ng dating administrasyon.

Inamin ni Manila Representative Bienvenido Abante Jr., na siyang chairman ng House Committee on Human Rights, na iniimbestigahan na ang posibleng ugnayan ng ilang pulis na sangkot sa kaso ng mga sabungero sa mga pulis na kasali rin sa reward system ng War on Drugs [01:03:03].

“Nabanggit po ito ng CIDG na talagang merong mga ilang kapulisan natin among the 18 na naging involved din sa reward system ng War on Drugs,” paglalahad ni Abante [01:04:37].

Dahil dito, idiniin ni Abante na bubusisiin nila ito sa Quadcom hearing, kung saan ang lahat ng resource persons, lalo na ang mga rogue police [01:06:25], ay manunumpa at haharapin ang diretsong pagtatanong. Ang layunin ay alamin kung ang pagkawala ng mga sabungero ay may pattern at koneksyon sa mga extrajudicial killings na naganap noong panahon ng digmaan kontra droga, na nagpapahiwatig ng isang sistema ng karahasan na pinalalaganap ng mga tiwaling elemento sa kapulisan.

Tunay ngang ang pag-iimbestiga ay lumalampas na sa game fixing; ito ay umabot na sa korapsyon at paglabag sa karapatang pantao sa pinakamataas na antas ng law enforcement.

Ang Lawa ng Taal: Lason at Panganib sa Paghahanap ng Katotohanan

Ang sentro ng paghahanap sa hustisya ay ang Lawa ng Taal, na tinawag na posibleng mass grave ng mga biktima.

Ang paghahanap at paghukay ay isinasagawa ng Philippine Coast Guard (PCG) sa loob na ng 50 araw [43:44] sa napakadelikadong kalagayan. Ayon kay Commodor Geronimo Tobila ng PCG, ang Lawa ng Taal ay may fecal coliform levels na 4,900 MPN per 100L at mataas na arsenic levels, na nagdudulot ng matitinding sakit sa balat, tainga, tiyan, ubo, at sipon [41:03] sa kanilang mga technical diver.

Ang mas nakakakilabot, ang mga diver ay humaharap sa banta ng kamandag ng Taal water snake o duhol matapang [41:41]—isang ahas na wala pang antivenom sa Pilipinas. Sa kabila ng lahat ng panganib, sila ay walang tigil sa kanilang misyon.

Ang resulta ng mapanganib na operasyon? Apat na raan at isa (401) piraso ng human skeletal remains ang nahukay mula sa 17 iba’t ibang lokasyon sa Lawa ng Taal [17:38]. Ang mga buto ay nakalagay sa mga sako na may pabigat na buhangin, na kasinglaki ng 25kg na sako ng bigas [17:51], na nagpapahiwatig ng organisado at sadyang pagtatago sa ebidensya.

Gayunpaman, dito nag-ugat ang panibagong pagkadismaya.

“Hanggang ngayon ay ah wala pa silang nakikitang DNA that will actually ah implicate no doon sa missing sabungeros,” pag-amin ni Congressman Abante [08:28].

Ito ay naglalagay sa kaso sa bingit ng pagkakawala, dahil ayon sa Kongresista, “walang kaso” [08:42] kung hindi matukoy ang pagkakakilanlan ng mga buto. Ipinapalagay ng mga opisyal na maaaring itinapon ang mga biktima hindi lamang sa Taal kundi maging sa iba pang bahagi ng bansa [09:01], isang palatandaan ng sinadyang pagkalat sa mga ebidensya upang tuluyang mahinto ang imbestigasyon.

Ang Banta sa Hustisya: Bayaran at ang P100M Pabuya

Habang nagpapatuloy ang imbestigasyon, isang mas malaking banta sa hustisya ang lumabas: ang korapsyon at intimidation sa mga pamilya at saksi.

Isiniwalat ng DOJ [01:00:04] na may mga kaanak ng biktima na nabayaran na kaya’t sila ay tumanggi nang tumestigo at maging witness [01:00:17]. Ang tanong na umalingawngaw sa Kongreso, na siyang sentro ng paghahanap sa katotohanan, ay: “Sino ang nagbayad? [01:00:23] at meron po bang pera na nagkabayaran diyan sa iba’t ibang ahensya ng gobyerno [01:00:41]?”

Ang isyu ng pay-off ay lalong nagpapatingkad sa kalagayan ng whistleblower na si Julie Patidongan. Si Senator Koko Pimentel [01:02:51] ay nagpahayag ng matinding pag-aalala kung bakit napakatagal i-endorso ng DOJ si Patidongan sa Witness Protection Program (WPP), lalo na’t delikado ang kanyang buhay.

Ang kanyang kalaban ay “sobra-sobra ang yaman na lahat ang gagawin” [01:02:49] upang siya ay manahimik. Ang sitwasyon ay lubhang mapanganib: may balita na umaabot sa P100 milyon [01:03:04] ang pabuya sa sinumang makakapatay kay Patidongan. Sa kabila ng banta na ito, wala pa ring opisyal na coverage [01:03:32] ang whistleblower sa WPP, na nag-iiwan sa kanya sa pangangalaga lamang ng PNP—isang ahensya na may mga opisyal na iniimbestigahan mismo sa kaso.

Ang pagkaantala sa proteksyon ng WPP ay hindi lamang naglalagay sa buhay ni Patidongan sa peligro; ito ay nagpapahina sa buong kaso, dahil siya ang star witness na nagbigay ng mga detalye na humantong sa pag-iimbestiga sa Lawa ng Taal at sa mga konektado.

Ang Pangako ng Pagsisiyasat: Walang ‘Sacred Cows’

Sa kabila ng mga balakid, ang panawagan para sa hustisya ay nananatiling matatag.

Ipinangako ng DOJ, sa pamamagitan ni Assistant Secretary Eliseo Cruz [13:37], na ang pagkawala ng mga sabungero ay “shall never be put in vain” at ang kagawaran ay nananatiling “committed to our sacred duty in pursuing truth, accountability, and justice” [14:12]. Idiniin din ng DILG na “no government officials will be spared from criminal liability” [28:30], na nangangahulugang walang ‘sacred cows’ sa imbestigasyon.

Maging ang Commission on Human Rights (CHR), na nagbukas muli ng kanilang imbestigasyon dahil sa mga bagong lead [24:33], ay nanawagan na bigyan ng proteksyon ang mga saksi at pamilya ng biktima upang malayang magbahagi ng impormasyon.

Ang kaso ay opisyal na sinampahan ng iba’t ibang kaso [20:23], kabilang ang enforced or involuntary disappearance, multiple counts of kidnapping and serious illegal detention, multiple counts of murder, at maging ang mga kasong may kinalaman sa obstruction of justice at anti-graft and corrupt practices act [20:55].

Ang pagkawala ng 34 na sabungero ay hindi lamang tungkol sa dayaan o pagpatay—ito ay isang pagsubok sa sistema ng hustisya ng Pilipinas. Sa gitna ng P100 milyong pabuya, mga opisyal na sangkot sa korapsyon, at mga bangkay na sinubukang ilibing sa kailaliman ng Taal, ang bansa ay nakatutok sa Kongreso, naghihintay na mabunot ang katotohanan. Umaasa ang lahat na ang Quad Committee hearing at ang patuloy na imbestigasyon ay magbibigay ng katarungan sa mga pamilya na patuloy na naghahanap ng kasagutan at katahimikan.

Full video: