ANG PAMANA NI ‘YOYONG’: ISANG ALAMAT NA LUMAMPAS SA HARCOURT AT ENTABLADO

Hindi maikakaila ang lalim ng pighati na nadama ng sambayanang Pilipino sa pagkawala ng isa sa pinakamakulay at pinakamahusay na personalidad sa kasaysayan ng bansa. Pumanaw na ang dating Filipino Olympian, PBA legend, komedyante, at lingkod-bayan na si Rosalio “Yoyong” Martirez noong Hunyo 18, 2024, sa edad na 77. Kinumpirma ng pamilya Martirez ang malungkot na balita noong Hunyo 19, at agad itong kumalat sa social media, na nag-iwan ng agos ng pakikiramay at pagbabalik-tanaw sa isang buhay na punung-puno ng adbentura, serbisyo, at walang humpay na tawa.

Ang paglisan ni Yoyong Martirez ay hindi lamang pagkawala ng isang tanyag na tao; ito ay pagtatapos ng isang makasaysayang yugto na tumawid sa apat na magkakaibang larangan—sports, showbiz, politika, at pagiging ulirang pamilya—na bihirang maabot ng iisang indibidwal. Siya ang Man of All Seasons ng Pilipinas, isang taong hinangaan sa tigas ng kanyang laro sa hardcourt at minahal sa gaan ng kanyang pagpapatawa sa telebisyon at pelikula.

Ang Huling Sandali at ang Mensahe ng Kapayapaan

Sa pamamagitan ng social media, inihayag ng pamilya Martirez ang kanilang pighati, na nagbibigay-diin sa kapayapaan ng kanyang paglisan. “It is with great sadness that we announce the passing of our father, Rosalio ‘Yoyong’ de Martires. He has peacefully joined our Creator yesterday, June 18, 2024. He was surrounded by his family and loved ones during this difficult time,” bahagi ng emosyonal na pahayag. Ang mga salitang ito ay nagbigay ng kaunting aliw sa gitna ng biglaang kalungkutan, na nagsasabing hindi siya nag-iisa sa kanyang huling hininga.

Bagama’t walang opisyal na dahilan ang isinapubliko ng pamilya, isang ulat ang nagsasabing kumplikasyon sa pneumonia ang naging sanhi ng kanyang pamamaalam. Ngunit higit pa sa detalye ng kanyang pagpanaw, ang nais bigyang-diin ng pamilya at ng publiko ay ang legacy na iniwan niya. Ang pahayag ng pamilya ay nagbigay-pugay sa isang “very adventurous and colorful life,” na naglalarawan sa kanya bilang: isang loving husband, doting father, caring grandpa, self-made man, Olympian, prolific basketball player, comedian, devoted public servant, at child of Christ. Ang listahan ng mga titulo ay patunay sa lawak at lalim ng kanyang naging impluwensiya sa iba’t ibang aspeto ng lipunan.

Mula Cebu Hanggang Olympic Glory: Ang Legend sa Hardcourt

Bago pa man siya naging pambansang komedyante, si Yoyong Martirez ay isang pambansang atleta. Nagsimula ang kanyang paglalakbay sa mundo ng basketball sa Southwestern University (SWU) sa Cebu, kung saan nahasa ang kanyang talento. Ang kanyang husay sa laro ay hindi nagtagal at napansin siya ng mga taga-Maynila, partikular ni coach Ning Ramos, na nagdala sa kanya upang maglaro sa Philippine Basketball Association (PBA) para sa San Miguel.

Bilang isang manlalaro, si Martirez ay tinitingnan bilang isang titan at isa sa mga hinirang na basketball legend sa Pilipinas. Ang kanyang mga tagumpay ay umabot hindi lamang sa lokal na liga. Bilang isang Filipino Olympian, ibinigay niya ang kanyang buong puso sa pagrerepresenta ng bansa sa pinakamalaking entablado ng mundo, isang karangalan na nagpapatunay sa kanyang dedikasyon at kahusayan.

Tunay na nagpakita ng paghanga ang mundo ng sports sa kanyang paglisan. Isang halimbawa ay ang sports analyst na si Quinito Henson, na nagpahayag ng kanyang pighati, pati na rin si Coach Tim Cone, na tinawag si Martirez na isa sa kanyang mga “heroes on the hard court growing up.” Ito ay nagpapakita na ang kanyang impluwensiya sa basketball ay lampas pa sa mga istatistika—siya ay isang idolo at inspirasyon sa susunod na henerasyon ng mga manlalaro. Sa isang panayam, inamin niya na sa tatlong larangan—basketball, showbiz, at politika—ang Basketball ang una niyang pinili. Ito ang nagbigay daan sa lahat ng kanyang naging tagumpay at nararapat lamang na ang hardcourt ang kanyang unang pag-ibig.

Ang Paglipat sa Silver Screen: Ang ‘Hari’ ng Komedya

Matapos ang kanyang matagumpay na karera sa basketball, sumabak si Yoyong Martirez sa isa pang larangan na kanyang sinikatan: ang show business. Karamihan sa kanyang mga ginawa ay comedy films, at siya ay naging isang pamilyar at minamahal na mukha sa komedya. Ang kanyang pakikipagsama sa iconic trio nina Tito Sotto, Vic Sotto, at Joey de Leon (TVJ) ay nagbigay-daan sa mga pelikulang tumatak sa mga puso at isip ng mga Pilipino, na nagpapakita ng kanyang natural na talento sa pagpapatawa.

Ang kanyang humor ay hindi lamang nakasalalay sa mga punchline; ito ay nasa kanyang natatanging timing at presensiya sa screen. Sa isang panayam, ibinunyag niya ang isang hindi malilimutang biro, na nag-ugat sa kanyang paghanga sa isa pang komedyante: ang joke ni Babalu, kung saan sasabihin nitong, “Ang galing mo sumagot. Nakakainis ka!” Ito ay nagpapahiwatig na ang komedya para kay Yoyong ay hindi lamang tungkol sa sarili, kundi sa pagpapahalaga sa sining ng pagpapatawa ng iba, at sa simpleng pagbibigay-saya.

Isang Lingkod-Bayan na May Puso: Sa Pasig City

Ngunit hindi nagtapos ang kanyang serbisyo sa paglalaro at pagpapatawa. Tinalikuran ni Yoyong Martirez ang kasikatan ng entablado upang maglingkod sa taumbayan, lalo na sa Pasig City, kung saan siya naging Bise Alkalde at Konsehal. Ang kanyang pagpasok sa politika ay nagpakita ng kanyang dedikasyon na gamitin ang kanyang impluwensiya para sa mas mataas na layunin—ang magsilbi. Ang kanyang naging karera sa politika ay nagpatunay na ang isang taong may tapang sa hardcourt at gaan sa entablado ay maaari ding maging isang devoted public servant. Ang kanyang buhay ay isang masterclass sa kakayahang maging relevant at epektibo sa iba’t ibang sektor.

Ang Tunay na Tao sa Likod ng Camera: Mga Personal na Paghahayag

Upang lubos na maunawaan kung sino si Yoyong Martirez sa likod ng spotlight, mahalagang balikan ang kanyang mga personal na pananaw. Ang kanyang mga sagot sa isang Fast Talk segment ay nagbigay ng sulyap sa kanyang puso at pagkatao.

Pangarap vs. Trabaho: Nang tanungin kung anong sport, showbiz, o politics ang kanyang pipiliin, mabilis niyang sinagot na Basketball. Ngunit ang kanyang pagkatao ay nagpakita rin ng kanyang Filipino hospitality at pagmamahal sa pamilya nang piliin niyang Kain bahay kaysa sa Kain sa labas. At ang paborito niyang pagkain? Hindi sosyal o mamahalin—kundi Sigarilyas na may gata at hipon, isang simpleng ulam na nagpapakita ng kanyang pagiging simpleng Pilipino at pagpapahalaga sa comfort ng tahanan.
Aktor o Manlalaro: Sa pagpili ng genre, pinili niya ang Action movie kaysa Drama, dahil para sa kanya, ang action ay “maganda ang nangyayari sa akson eh,” habang ang drama ay “problema eh.” Ito ay nagpapahiwatig ng kanyang pagiging positibo at pagnanais na harapin ang mga hamon nang may tapang at sigla, tulad ng kanyang pagkatao.
Ang Pinakamasakit na Alaala: Ngunit ang isa sa pinaka-emosyonal na bahagi ng panayam ay ang tanong tungkol sa pinakamahal niyang achievement sa buhay. Ang sagot ni Martirez ay hindi tungkol sa mga tropeo kundi sa pakiramdam ng pagkatalo. “Championship! Ang sakit non… Natatalo ka, ang bigat! Huwag na kami lumaban sa championship. Ang sakit non,” emosyonal niyang sinabi, na nagpapahayag ng lalim ng kanyang pagnanais na manalo at ang bigat ng sakripisyo na inialay niya sa laro. Ito ay nagpapakita ng kanyang pagiging isang tunay na manlalaro na hindi takot aminin ang kanyang mga vulnerability.
Ang Pinakamahal na Compliment: At ano ang pinakamagandang sinabi sa kanya? “Pogi.” Simpleng salita, ngunit malinaw na nagbigay-saya sa kanya.
Ang Personal na Bilihin: At ang pinakamahal na binili niya para sa sarili niya? Isang simpleng sinturon. Sa kabila ng kanyang karera, kasikatan, at yaman, ang kanyang pinakamahal na personal na pagbili ay nagpapahiwatig ng kanyang pagiging grounded at hindi labis na nakatuon sa materyal na bagay, isang katangian na lalong nagpalapit sa kanya sa masa.

Isang Pagpupugay sa Pambansang Pamana

Ang buhay ni Yoyong Martirez, ayon mismo sa kanyang pamilya, ay isang benchmark at difficult steps to follow. “You served God, our country, and your fellow men. Rest in peace, Papa, we love you,” ang kanilang huling paalam.

Ang kanyang pamana ay mananatiling buhay sa bawat sigarilyas na may gata, sa bawat slam dunk sa PBA, sa bawat tawa na dulot ng kanyang mga pelikula, at sa bawat serbisyong kanyang inialay sa Pasig City. Sa pagpanaw ni Rosalio “Yoyong” Martirez, hindi lamang isang legend ang nawala, kundi isang bahagi ng kasaysayan ng sports at entertainment sa Pilipinas. Ang kanyang buhay ay isang malaking aral na ang pagiging isang self-made man ay nangangahulugang hindi lamang maging mahusay, kundi maglingkod nang may pagmamahal at magbigay ng walang-hanggang kasiyahan sa mga taong kanyang pinaglilingkuran. Sa huli, ang kanyang buhay ay isang tagumpay, isang championship na hindi na maaaring agawin, at isang pamana na magsisilbing inspirasyon sa mga darating na henerasyon.

Full video: