HINAGUPIT NG KONTROBERSYA: Ang Impeachment ni VP Sara Duterte, Nakabitin sa Konstitusyonal na Bitag ng ‘Pagtawid’ sa Kongreso

Ang usapin tungkol sa impeachment laban kay Bise Presidente Sara Duterte ay hindi lamang simpleng political saga, kundi isa nang constitutional flashpoint na sumusubok sa pundasyon ng ating sistemang pampamahalaan. Sa gitna ng mainit at masusing pagdinig sa Senado, inilabas ng mga mambabatas ang mga argumento na nakatuon sa isang pambihirang tanong: ang kapalaran ba ng nakabinbing kaso ay nakasalalay sa pagtatapos ng ika-19 na Kongreso?

Ang matinding salpukan ng ideya at batas ay naganap sa plenaryo, kung saan si Senador Koko Pimentel at ang Majority Floor Leader ay nagkrus ng espada, habang ang Senate President ay nagbigay linaw sa mga teknikal na aspeto ng proseso. Ang kanilang mga talumpati at interpelasyon ay nagpinta ng isang malaking tanong: Kapag natapos na ang sesyon ng mga mambabatas, mananatili pa ba ang kapangyarihan ng Senado na tuluyang dinggin ang isang kaso ng impeachment?

Ang Nakakabahalang Pagpapaliban: Legislative Priorities vs. Constitutional Duty

Nagsimula ang bagyo sa pagbabago ng iskedyul. Orihinal na nakatakda para sa Hunyo 2, 2025, inilipat ang pagharap ng mga House prosecutors sa Senado para basahin ang mga articles of impeachment laban kay Bise Presidente Duterte patungong Hunyo 11 [05:14], [09:50]. Ang dahilan, ayon sa Senate President, ay upang bigyang-prayoridad ang mga mahahalagang gawaing legislative—ang pag-apruba sa ilang panukalang-batas at ang ratipikasyon ng mga bicameral conference committee reports—bago magwakas ang ika-19 na Kongreso [10:20].

Ang desisyong ito ay nagpabigat sa usapin. Para sa mga kritiko, tila mas pinahalagahan ang pagpasa ng mga batas kaysa sa pagsasakatuparan ng constitutional duty na dinggin ang isang kasong impeachment. Bagaman may lehitimong pangangailangan sa pagtatapos ng mga gawaing legislative, ang paglilipat ng petsa ay nagbunsod ng mas malaking dilemma tungkol sa procedural timeline at ang posibleng epekto nito sa katapusan ng Kongreso. Kung ang kaso ay hindi tuluyang mai-refer sa Committee on Rules o hindi maumpisahan ang paglilitis bago ang sine die adjournment, ito ba ay magiging isang kaso na tuluyan nang nabaon sa limot?

Ang Puso ng Debate: Pagiging Sui Generis ng Impeachment Court

Ang pinakamahalagang punto ng talakayan, na matalas na iginiit ni Senador Pimentel, ay ang konsepto ng cross-over o ang pagpapatuloy ng kaso sa susunod na Kongreso [19:06]. Batay sa tradisyonal na batas, kapag nag-expire ang isang Kongreso (tulad ng pagtatapos ng ika-19 at pagpasok ng ika-20), lahat ng “hindi tapos na negosyo” o unfinished business ay tatapusin at kailangang muling isampa sa panibagong Kongreso [04:20]. Ngunit, binigyang-diin ni Pimentel na ang prinsipyong ito ay totoo lamang sa mga gawaing legislative [04:24].

Ang impeachment, ayon sa kanya, ay isang non-legislative function ng Senado [03:37]. Kinikilala ng Konstitusyon ang Senado bilang ang “tanging may kapangyarihan na maglitis at magdesisyon sa lahat ng kaso ng impeachment” (Artikulo XI, Seksyon 3, Paragrap 6) [20:00]. Dahil dito, ang Senado ay kumikilos bilang isang Impeachment Court—isang natatanging katawan, o sui generis, na may quasi-judicial na tungkulin [20:27].

Ang pangunahing argumento para sa cross-over ay nakasalalay sa dalawang haligi:

Ang Senadong Quasi-Judicial: Tulad ng Korte Suprema (Supreme Court) o Sandiganbayan, ang case docket o listahan ng mga kaso ng Impeachment Court ay hindi dapat mag-reset sa tuwing magpapalit ng miyembro [26:38], [35:11]. Ang hurisdiksiyon, sa sandaling nakuha, ay mananatili hanggang sa matapos ang kaso sa logical end nito [27:08]. Ang pagbabago ng mga senador ay hindi dapat makaapekto sa case load ng institusyon [38:14].

Ang Senate Rules on Impeachment: Binanggit ni Pimentel ang Senate Rules on Impeachment, partikular ang Tuntunin Blg. 3, na nagsasaad na kapag sinimulan ang pagdinig, ang Senado ay “patuloy na magsesesyon mula araw-araw… hanggang sa pinal na hatol ay maibigay” [23:08]. Ang pagpapatuloy na ito ay walang itinakdang limitasyon na umaayon sa pagtatapos ng Kongreso. Sinusuportahan din ito ng US practice at precedent, tulad ng kaso ni dating US President Bill Clinton, kung saan ang paglilitis ay nagpatuloy mula sa isang Kongreso patungo sa susunod [17:44].

Ang Panganib ng De Facto Dismissal: Ang Salingan sa Konstitusyon

Subalit, matibay din ang posisyon ng mga nagtatanong sa cross-over, lalo na ang mga constitutional textualist na naniniwalang kung ang Konstitusyon ay tahimik (hindi binanggit ang salitang carry over o cross over), hindi dapat ito ipagpalagay [28:43].

Ang Majority Leader, bagamat hindi direktang sumasalungat sa Pimentel’s manifestation, ay nagbigay ng mga loaded na tanong na nagbigay-hint sa panganib ng de facto dismissal.

Ang Kakulangan sa Quorum: Itinuro ang malaking pagkakaiba sa constitutional design ng Pilipinas at Estados Unidos [31:11]. Sa US Senate, kahit maghalalan ng 33 porsiyento ng mga senador bawat dalawang taon, mayroon pa ring sapat na bilang (67 sa 100) para bumuo ng quorum at magdesisyon. Sa Pilipinas, 12 lang ang inihahalal bawat tatlong taon, at ang quorum ay 13. Ang conviction ay nangangailangan ng 16 na boto [31:48], [33:08]. Kung magbabago ang composition ng Senado, at ang ika-20 Kongreso ay hindi magtataglay ng political will na ipagpatuloy ang pagdinig, maaari itong magresulta sa procedural deadlock o functional dismissal.

Ang Regulasyon ng Legislative Workload: Binigyang-diin din ang procedural norm na ang mga kaso ay dapat i-refile at i-reset at magsimula sa zero, na siya ring tradisyonal na pamantayan para sa mga bill [36:25]. Ang pagtanggap sa ideya ng cross-over ay nagbibigay ng kapangyarihan sa ika-19 na Kongreso na magtakda ng hurisdiksiyon sa ika-20 Kongreso, na posibleng lumalabag sa sariling rules of proceedings ng Senado [35:57].

Ang Ban sa Muling Pagsasampa: Isa sa pinakamapanganib na implikasyon ay ang one-year ban sa paghahain ng impeachment complaint [37:04]. Kung ipagpapatuloy ang kaso hanggang sa ika-20 o maging sa ika-21 Kongreso, hindi na maaaring maghain ng bagong complaint ang House of Representatives laban sa iisang opisyal sa loob ng isang taon. Sa madaling salita, ang pagpapatuloy ng kaso, kahit pa hindi ito gumagalaw (dahil sa kakulangan ng quorum o political will), ay maaaring maging isang taktikal na paraan upang pigilan ang House na maghain ng mas matibay na complaint [39:10].

Ang Misteryo ng Pagpapasya

Ang debate ay umikot din sa kung sino ang may ultimate authority na magtakda ng impeachment calendar. Matindi ang pagtatanong ni Pimentel sa Senate President kung bakit nagbigay ito ng calendar noong recess base sa impeachment rules (Artikulo I), ngunit muli itong binago noong in session na ang Senado, nang walang plenary discussion [41:11]. Ang pagpapasya ba na ipagpaliban ang pagdinig ay isang simpleng judgment call o isang political maneuver upang bigyang-daan ang de facto dismissal ng kaso?

Ang pagbabago sa iskedyul, at ang pagpili na unahin ang mga legislative work, ay tiningnan bilang isang pagbaling sa procedural integrity. Habang iginiit ng Senate President na ang desisyon ay ginawa upang magbigay ng notice sa House bago pa man magsimula ang sesyon [43:27], at ang pagdalo ng mga prosecutor ay base sa US practice at hindi textually required ng mga tuntunin ng Senado [44:03], nanatiling palaisipan kung bakit hindi ito isinailalim sa plenary action kung kailangan namang magkaroon ng plenary approval sa huli.

Ang mga diskusyon na ito, na umaabot hanggang sa pagpapaliwanag ng dividing line kung kailan nagiging Impeachment Court ang Senado (ayon sa secretariat, ito ay kapag nag-oath na ang mga Senador bilang Senator Judges) [48:49], ay nagpapatunay na ang proseso mismo ay puno pa ng ambiguity.

Konklusyon

Ang usapin ng impeachment ni Bise Presidente Sara Duterte ay higit pa sa political vendetta; ito ay isang tunggalian sa pagitan ng constitutional accountability at procedural expediency. Ang mga argumento ni Senador Pimentel ay nakatuon sa diwa ng Konstitusyon at ang institutional integrity ng Senado bilang isang Impeachment Court—na dapat itong magpatuloy, anuman ang pagbabago ng panahon o miyembro. Samantala, ang mga tanong at pagdududa na inihain ng Majority Leader at iba pa ay nagpapatunay na ang textual silence ng Konstitusyon ay nag-iiwan ng malaking puwang para sa political interpretation na maaaring magresulta sa procedural limbo.

Anuman ang maging pasya ng Senado, ang usaping ito ay magtatakda ng isang precedent sa kasaysayan ng Pilipinas. Kung ito man ay tuluyang matawid at magpatuloy sa ika-20 Kongreso, o kung ito ay tulyan nang ma-dismiss sa pagtatapos ng ika-19, ang resulta ay magiging malalim ang epekto sa checks and balances at sa pagiging accountable ng mga pinakamataas na opisyal ng bansa. Ang mata ng sambayanan ay nakatutok ngayon sa Senado, kung saan ang isang simpleng procedural rule ay maaaring maging susi sa pulitikal na kapalaran ni Bise Presidente Sara Duterte at sa hinaharap ng ating konstitusyonal na demokrasya.

Full video: