ESPENIDO BUMUWELTA: ITINURO SI ‘BATO’ DELA ROSA BILANG LIDER NG ‘BIGGEST CRIME GROUP’ SA PNP; BINASAG ANG KATOTOHANAN SA PAGPATAY KAY MAYOR ESPINOSA AT PAGLAYA NI KERWIN

Ang Pag-iisa ng Pulisya sa Ilalim ng Anino ng Krimen: Ang Kagimbal-gimbal na Pagtestigo ni Colonel Espenido

Isang bomba ng katotohanan ang pinasabog ni dating Colonel Jovie Espenido sa bulwagan ng Kongreso, na nagdulot ng malaking pagkabahala at nagbukas ng matinding diskusyon sa buong bansa. Sa kanyang mapangahas na pagtestigo, hindi lang simpleng paglalahad ng karanasan ang ginawa ni Espenido; direkta niyang binasag ang matagal nang katahimikan sa likod ng kontrobersyal na war on drugs ng dating administrasyon, na itinuro mismo ang Philippine National Police (PNP)—sa ilalim ng pamumuno ni dating Chief PNP at ngayo’y Senador Ronald “Bato” dela Rosa—bilang “pinakamalaking sindikato ng krimen” sa Pilipinas.

Ang pahayag na ito, na matindi ang pananaw at may kakayahang kalampagin ang pundasyon ng pambansang seguridad, ay nagmumula sa isang opisyal na naging sentro ng mga madugong operasyon at itinuring na simbolo ng walang-takot na pagpapatupad ng batas laban sa mga drug lord at mga tiwaling pulitiko. Ang kanyang testimonya ay hindi lamang nag-ukit ng isang bago at madilim na kabanata sa kasaysayan ng PNP, kundi nagbigay rin ng nakakabahalang linaw sa mga pangyayaring humantong sa pagkamatay ng mga alkalde at ang biglaang paglaya ng mga tinaguriang confessed drug lord.

Ang Lihim sa Likod ng Pagpatay kay Mayor Espinosa

Isa sa pinakamabibigat na bahagi ng pagtestigo ni Espenido ay ang mga detalye sa likod ng pagkamatay ni Mayor Rolando Espinosa Sr. ng Albuera, Leyte. Matatandaang si Espenido ang humawak sa alkalde bago ito ilipat sa Baybay Sub-Provincial Jail, kung saan siya pinatay sa loob ng kaniyang selda noong Nobyembre 2016 sa isang umano’y rubout na isinagawa ng mga miyembro ng Criminal Investigation and Detection Group (CIDG).

“I am very bold and Brave to say that Mayor Espinosa talagang Tino lang ng walang kalaban-laban,” mariin at walang pag-aalinlangang sabi ni Espenido sa komite. Ang pahayag na ito ay hindi lang opinyon; ito ay sinusuportahan ng kanyang karanasan at ng huling pag-uusap nila ng alkalde.

Bago pa man ilipat, nagpakita na raw si Mayor Espinosa ng matinding pangamba sa kanyang buhay, nagmamakaawa kay Espenido: “sir mo lang ako i-turnover kasi papatayin talaga ako.” Ang pangamba ng alkalde ay hindi nagkamali. Isang trahedya ng kawalan ng katarungan ang naganap matapos na tanggalin si Espinosa sa kustodiya ni Espenido sa isang iglap, bago pa man maproseso ang pormal na motion for custody na inihain ni Espenido.

Ang nakakagimbal ay ang pagbubunyag ni Espenido tungkol sa isang listahan na hawak ni Mayor Espinosa. Ayon sa affidavit ni Espenido, nabawi nila ang mga dokumento, kasama ang ledger at mga kopya ng cleared checks, na nagpapatunay na may mga police general at iba pang opisyal ng PNP na tumatanggap ng lingguhan o buwanang payola mula sa grupo ni Espinosa. Ito, para kay Espenido, ang pangunahing motibo sa likod ng pagpatay kay Mayor Espinosa—upang tuluyang ibaon sa limot ang listahan at protektahan ang mga nakikinabang na opisyal. Ang listahan na ito ay naglalaman ng mga pangalan na nangingibabaw sa gobyerno, kabilang na ang mga pulis, na nakikipagsabwatan sa drug trade.

Ang katarungan, o kawalan nito, ay lalong nagpakita ng kabalintunaan nang ang yunit na nagsilbi ng kontrobersyal na search warrant na humantong sa kamatayan ni Espinosa—ang CIDG Region 8 sa pamumuno ni Kernel Marvin Marcos—ay hindi pinarusahan. Sa halip, pagkatapos ng insidente, si Colonel Marcos ay na-promote pa, isang pangyayaring nagbigay ng malalim na pangitain sa likod ng sistema ng hustisya at pagpapatupad ng batas sa bansa. Samantala, ang mga kasong isinampa laban kay Mayor Rolando Espinosa Sr., na bago mamatay ay handang magsalita, ay na-exonerate at tuluyang naibasura, na nag-iiwan ng malaking tanong sa integridad ng mga case files na binuo noon.

Ang Misteryo sa Paglaya ni Kerwin Espinosa

Kung ang pagkamatay ni Rolando Espinosa Sr. ay isang trahedya, ang paglaya ng kanyang anak na si Kerwin Espinosa—na itinuturing ni Espenido na isang “confess drug lord”—ay isang insulto sa kampanya laban sa droga.

“Na-dismiss lahat ang mga kaso niya,” paglalahad ni Espenido, na nagkukumpirmang si Kerwin ay malaya na at iniulat na tumatakbo pa raw para sa pagka-alkalde sa Albuera.

Ang tanong ng komite ay matindi: Paano nangyari ito?

Direktang itinuro ni Espenido ang dating Chief PNP. Batay sa kanyang paniniwala at obserbasyon sa mga pangyayari, naniniwala si Espenido na si Senador Bato dela Rosa ay may kinalaman sa pagbasura ng mga kasong binuo niya laban kay Kerwin Espinosa. Ang mga ebidensyang matibay na naipon ni Espenido, kabilang ang mga galing sa pag-iimbestiga ng CIDG, ay nawala na lang umano at hindi nagtagal sa hukuman. Binanggit din niya na si Kerwin ay nasa pangangalaga mismo nina Bato at mga kasamahan nito, dahilan kung bakit hindi siya na-turnover sa custody ni Espenido upang masiguro ang tamang imbestigasyon. Ito ang ugat ng kanyang matinding pagdududa.

Ang kontradiksyon ay masakit: ang isang alkalde na nagbigay ng mga pangalan ng tiwaling opisyal ay pinatay sa loob ng kulungan, habang ang itinuturing na drug lord ay nakalaya at tumakbo pa sa pulitika. Ito, ayon sa kritiko, ay nagpapakita ng isang sistema kung saan ang hustisya ay nabibili at ang batas ay pumapanig sa may kapangyarihan. Isang malinaw na ehemplo ng selective justice na nagpapabigat sa damdamin ng mga Pilipinong naniwala sa matapang na pangako ng drug war.

Ang PNP Bilang “Biggest Crime Group”

Ang pinakamalaking pag-akusa ni Espenido na talagang nagpabago sa takbo ng pagdinig ay ang kanyang pagtukoy sa buong organisasyon ng pulisya. “From my experience I can say that the PNP is the biggest crime group in this country,” deklara niya.

Ang pahayag na ito ay nagdulot ng pagkabigla sa komite. Bagama’t nilinaw ni Espenido na hindi niya sinasabing ang buong PNP ay tiwali, iginiit niyang ang Chief PNP noong panahong iyon, si General Bato dela Rosa, ang nagsisilbing lider o “big boss” ng sindikatong ito. Ang kanyang lohika ay simple ngunit nakakaligalig: kung ang PNP ang crime group, ang pinuno nito—sa ilalim ng chain of command—ang dapat managot.

“Siya lahat galing sa kanya lahat ang instru (instructions) during the time of General Bato,” paliwanag ni Espenido. Binigyang-diin niya na ang kanyang pahayag ay tumutukoy lamang sa illegal drug trade at hindi sa extra-judicial killings (EJK), ngunit ang implikasyon ay malinaw: ang laban kontra-droga ay nilabanan ng isang ahensya na ang pinuno umano ay direktang nagbibigay ng tagubilin sa isang malawakang operasyon na may bahid ng krimen at korupsyon.

Ang pahayag na ito ay nagbigay ng dahilan kay Espenido kung bakit siya mismo ay isinali sa drug list ng administrasyon—na may hinala siyang ito ay isang job games upang sirain ang kanyang kredibilidad. Sabi niya, kung kasali siya sa listahan, hindi na magiging kapani-paniwala ang kanyang mga pagbubunyag laban sa mga tiwaling opisyal at sindikato. Ang paglalagay sa kanya sa listahan ay isang taktika umano upang discredit siya, para kapag nagsalita siya laban sa system, sasabihin ng publiko na siya mismo ay hindi rin malinis. Isang masalimuot na laro ng kapangyarihan at pagtatago ng katotohanan.

Mga Kontrobersyal na Asignatura: Mula Iloilo Hanggang Osamis

Tinalakay rin sa hearing ang mga kontrobersyal na assignment ni Espenido na nagpakita ng kakaibang istruktura ng operasyon ng PNP.

Ang Pag-alis ni Mayor Mabilog: Ang pagtatalaga kay Espenido sa Bacolod City, na inutos mismo ng dating Pangulo at ipinasa kay General Bato, ay naging usap-usapan. Pero bago pa man dumating sa Bacolod, dalawang buwan siyang nag-imbestiga sa Iloilo sa ilalim ng verbal na instruksyon lamang. Sa isang yunit na may mahigpit na chain of command, ang verbal order ay isang nakakabahalang katunayan ng kung paanong isinasagawa ang mga operasyon.

Ang presensya ni Espenido sa Iloilo ay nagdulot ng matinding takot kay dating Mayor Jed Mabilog, na noo’y nasa Japan at hindi na kailanman bumalik sa bansa. Naniniwala si Espenido na tumakas si Mabilog dahil sa pangambang papatayin din siya—dahil siya ay kabilang din sa drug list ng Pangulo. Ang insidenteng ito ay nagbigay-diin sa kapangyarihan ng verbal order at ng drug list bilang sandata ng pamahalaan, na nag-udyok ng pagkatakot at pagpapatalsik sa mga pinaghihinalaang kalaban.

Ang Mabilisan na Delisting: Sa Bacolod City, binanggit ni Espenido ang kaso ni dating Councilor Kanotan na biglang naalis sa drug list (PRD list) sa kanyang rekomendasyon. Inamin ni Espenido na ang proseso ng pag-alis ng pangalan ay mabilis, at hindi dokumentado, kundi sa simpleng “usap-usap lang kami ni Presidente”. Ang pag-aming ito ay nagpapakita kung gaano kasimple ang pagmamanipula sa mga listahan—kung ikaw ay may access sa pinakamataas na pinuno—habang ang mga ordinaryong mamamayan ay dumadaan sa mahaba at matinding proseso. Ang double standard na ito ay nagpapatibay sa pagdududa ng publiko sa kredibilidad ng mga listahan at kung paanong ginagamit ito para sa pulitika.

Ang Osamis at ang Parojinog Family: Hinarap din ni Espenido ang mga tanong tungkol sa operasyon sa Osamis City, kung saan inamin niyang pakiramdam niya ay pinadala siya doon para siya ang ma-eliminado ng makapangyarihang Kuratong Baleleng ng Parojinog. Ang operasyon sa Osamis, na nagresulta sa pagkamatay ng 15 hanggang 16 na tao, kabilang si Mayor Reynaldo Parojinog, ayon kay Espenido, ay isinagawa alinsunod sa Police Operational Procedures (POP), ngunit ang mga pangyayari ay nagpapakita ng isang matinding komprontasyon sa pagitan ng pulisya at ng isang organized crime group na matagal nang pinoprotektahan.

Ang Lakas ng Loob at Walang Pagsisisi

Sa kabila ng mga seryosong akusasyon at ang panganib na dala ng kanyang testimonya, nanatiling matatag si Colonel Espenido. Tinanong siya kung alam niya ang kahihinatnan ng kanyang mga pahayag.

“Yes, your honor,” ang kanyang sagot.

Tinanong din siya kung may pagsisisi siya sa kanyang naging buhay at karera sa PNP. “No regrets, your honor Mr. Chair,” mabilis niyang tugon. Sinabi pa niya na mas masaya siya sa kanyang kasalukuyang sitwasyon, habang patuloy siyang nagsisilbi sa Diyos—isang aspeto ng kanyang pagkatao na paulit-ulit niyang binabanggit.

Ang katapangan ni Espenido na humarap sa komite at pangalanan ang mga matataas na opisyal, kabilang ang isang dating Pangulo at isang kasalukuyang Senador, ay isang pambihirang pangyayari. Ang kanyang testimonya ay nagbigay ng isang malalim na tanawin sa madilim na sulok ng kampanya kontra-droga, na nagpapakita na ang laban ay hindi lang sa pagitan ng gobyerno at ng mga drug lord, kundi sa pagitan ng mga opisyal na sumusunod sa tama at ng mga opisyal na nagsisilbi sa krimen.

Ang katanungan ngayon ay: Ano ang susunod na mangyayari? May sapat na bang batayan ang testimonya ni Espenido upang tuluyang usigin ang mga itinuturo niyang lider ng “pinakamalaking sindikato ng krimen” sa bansa? Ang pagdinig na ito ay tiyak na magiging batayan ng maraming imbestigasyon at magbubukas ng matinding paghahanap sa katotohanan na matagal nang inilibing sa ilalim ng mga propaganda at opisyal na pahayag. Ang kasaysayan ng drug war ay muling isusulat, at sa pagkakataong ito, gamit ang mga salita ng isa sa mga opisyal na tumayo sa gitna ng digmaan at nagpasyang magsalita.

Full video: