‘BASURA’ NG CHINA, BINIGYAN PRIORITY: Tulfo, Nag-aapoy sa Galit sa DOTr at LTFRB sa Pagtalikod sa Local Jeepney Manufacturers Pabor sa Dayuhan at ‘Obsolete’ na Euro 4

Ang isyu ng modernisasyon ng pampublikong transportasyon sa Pilipinas ay muling sumiklab, at sa pagkakataong ito, hindi lamang ito usapin ng presyo o disenyo. Sa isang nag-aapoy na sesyon, walang preno at walang takot na binira ni Senador Raffy Tulfo ang Department of Transportation (DOTr) at ang Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) dahil sa seryosong alegasyon ng pagpapabor sa mga dayuhang kumpanya, lalo na sa China, at tahasang pagtalikod sa mga lokal na manufacturer na may matagal at subok nang kasaysayan sa bansa.

Ang sentro ng kontrobersya ay ang di-umano’y pagkunsinti ng ahensya sa pag-aangkat ng mga mamahalin at imported na Public Utility Vehicle (PUV) na gumagamit ng Euro 4 engine, isang teknolohiya na inilarawan ni Ginoong Elmer Francisco ng Francisco Motors bilang “obsolete” at “basura” na itinatapon na sa ibang bansa. Para kay Tulfo at sa mga lokal na manufacturer, ang sitwasyon ay isang malaking sampal sa pambansang dangal at ekonomiya.

Ang Pagbili ng ‘Basura’ sa Presyong Ginto

Isa sa pinakamabigat na puntong binatikos ni Tulfo ay ang pag-aatas ng DOTr/LTFRB sa Euro 4 engine bilang pamantayan para sa modernong jeepney. Ayon kay Francisco, ang Euro 4 ay hindi na ginagamit sa mga mauunlad na bansa tulad ng China at Japan—mga bansang nagbebenta ng kanilang mga PUV sa Pilipinas. Ang teknolohiyang ito ay maituturing na “itinatapon” na sa kanila, subalit, ito pa ang ipinipilit na gamitin sa Pilipinas at ibinebenta pa sa mga operator sa napakamahal na presyo.

“Bakit niyo ire-require sinasabi nila na basura na ‘yung sa ibang bansa, bakit natin gagamitin dito ‘yung Euro 4 engine? Itinatapon dito sa atin sa Pilipinas dahil basura ‘yun sa kanila. Ibebenta sa atin nang pagkamahal,” mariing tanong ni Francisco. Ang modernong jeepney na umaabot sa P2.8 milyon bawat unit ay nagpapabigat sa pasanin ng mga kooperatiba at tsuper, bagay na hindi sana nangyari kung pinili ang mas abot-kaya at mas mataas na kalidad na handog ng mga Pinoy.

Lumabas din sa diskusyon na ang Euro 4 standard ay nagmula sa Department of Environment and Natural Resources (DENR). Dito, nagduda si Senador Tulfo na baka ang negosyo sa Euro 4 ay nasa ilalim ng DENR, na siya ring dahilan kung bakit pilit na isinusulong ang mga sasakyang ito na gumagamit ng makina na maituturing nang “surplus” o luma.

Ipinatagilid ang 77 Taong Karanasan

Ang mga pamilya Francisco at Sarao ay may pinagsama-samang 77 taon ng paggawa ng mga iconic na jeepney, ang tanging mass transport na talagang tatak-Pilipino. Subalit, sa kabila ng kanilang mahabang karanasan at subok na kalidad—kung saan ang mga lumang jeepney ng Francisco at Sarao na gawa 30 hanggang 50 taon na ang nakalipas ay tumatakbo pa rin sa kalsada—sila ay binalewala at hindi man lang kinonsulta sa paglikha ng Philippine National Standards (PNS) para sa modernong jeepney.

Ayon kay Francisco, ang mga kinonsulta umano ng DTI para gawin ang PNS ay mga foreign manufacturer ng bus, kaya’t ang resulta ng pamantayan ay hindi jeepney, kundi isang “minibus.” Ang pagtalikod na ito sa mga lokal na eksperto ay nagdulot ng matinding pagtataka at hinala ng “connivance” o sabwatan.

“Dalawa kami ni Mr. Sarao na gumagawa ng jeep for 77 years. Bakit hindi kami kinonsulta?” tanong ni Francisco. “Kung titingnan ninyo ‘yung litrato ng Philippine National Standards ng jeepney—hindi jeep, minibus. Umpisa pa lang, mali na.”

Higit pa rito, ipinagmamalaki ni Francisco na ang kanilang jeepney, mula pa noong 1960, ay 100% brand new at 85% Philippine made, taliwas sa mga dayuhan na itinuturing na ‘locally manufactured’ kahit 25% lamang ng piyesa ang gawa dito. Ang pagkakataong bigyan ng suporta ang industriya na magbibigay ng mas maraming trabaho sa Pilipino ay binitawan.

Pagpatay sa Local Proposals at ang Dalian Train Parallel

Mas lalong uminit ang usapan nang isalaysay ni Ginoong Francisco ang di-umano’y ginawang pagpatay ng mga opisyal ng LTFRB, partikular si Chairman Teofilo Guadiz III, sa lahat ng kanilang mga proposal. Kabilang dito ang isang programang tinawag na “Super Hero Program” na mamimigay na sana ng libreng jeepney—isang proposal na pinatay ni Chairman Guadiz.

Mas nakagugulat ang testimonya ni Francisco na si Chairman Guadiz, na inatasang makipag-ugnayan sa kanya ni dating Secretary Jaime Bautista ng DOTr, ay pumirma sa meeting schedule ngunit hindi naman umattend, sa halip ay nagpadala lamang ng representante. Para kay Tulfo, ang mga aksyon na ito ay malinaw na nagpapakita ng kawalan ng interes na makinig at suportahan ang mga lokal.

Hindi rin nakaligtas sa kritisismo ang di-umano’y pagpapaburan sa dayuhan. “Bakit ayaw nila ibigay sa local manufacturer kung ibibigay naman nila sa foreign manufacturer? Sino lumalapit? ‘Yung foreigner? Sila po nag-a-apply kasi ng incentives,” pagdidiin ni Francisco.

Dito na iniugnay ni Tulfo ang kontrobersya sa kaso ng Dalian Train noong nakaraang administrasyon, kung saan pinilit ipasok ang mga tren na alam nang hindi tugma at hindi compatible sa sistema ng MRT, na nag-iwan ng P3.7 bilyong halaga ng tren na nakatengga lamang. Ang tila ‘déjà vu’ na sitwasyon, ayon kay Tulfo, ay nagmumula sa posibleng “pang-a-under the table” o “panunuhol” na nauuwi sa pagpapaburan sa dayuhang kumpanya.

“China na naman, bakit gustong-gusto niyo sa China?” tanong ni Tulfo, na may pahiwatig na may “panuhol” sa likod ng mga desisyon.

Ang Local Solution: P1.9M Electric Jeep, 15-Year Warranty

Sa gitna ng kontrobersya, nag-alok ang Francisco Motors ng isang solusyon na hindi lamang moderno, kundi Filipino-centered at pro-poor. Taliwas sa P2.8M na imported minibus, iprinisinta ni Francisco ang kanilang plano para sa full electric jeepney:

Mababang Presyo: Iniaalok ang unang 1,000 unit sa halagang P985,000, at ang bagong 2025 model na full electric (may 250km range) sa P1.997 milyon. Ang presyo na ito ay malayong mas mababa sa presyo ng mga inangkat.

Electric Vehicle (EV) Technology: Ang kanilang EV jeepney ay may 250km range sa isang full charge, na sapat na para sa araw-araw na ruta. Magdedeploy din sila ng charging stations at bawat jeep ay may sariling charger.

15-Year Warranty: Ang pinakamatinding panawagan ay ang pangako ng Francisco Motors na magbigay ng 15-taong warranty sa kanilang mga electric jeepney. Ito ay nagpapakita ng kumpiyansa sa kalidad ng gawang Pinoy, kumpara sa imported na sasakyan na aniya’y nagiging ‘zombie’ o sira na pagkatapos ng tatlong taon.

Mahabang Amortization: Dahil sa 15-taong warranty, nakikipag-negosasyon sila sa mga bangko upang pahabain ang amortization period mula sa kasalukuyang 7 taon patungong 11 taon o higit pa, upang bumaba ang buwanang bayarin at magkaroon ng sapat na kita ang mga operator.

Buong-pusong sinuportahan ni Governor Dong Padilla ng Camarines Norte ang panawagan na suportahan ang mga lokal na manufacturer. Aniya, may 250,000 na jeepney unit ang kailangan i-modernize, at kung ito ay ibibigay sa mga kumpanyang gaya ng Francisco at Sarao, makakalikha ito ng ‘ripple effect’ sa ekonomiya, magbibigay ng trabaho sa hanggang 3,000 katao sa Camarines Norte Economic Zone pa lamang, at mababawasan ang unemployment rate ng bansa.

Hinimok ni Governor Padilla na kung kaya ng mga lokal na manufacturer, huwag na itong ibigay sa mga dayuhan. “Nakakalungkot naman pong tignan kung ‘yung mass transport natin ay ibibigay pa natin sa imported. Dahil kung titingnan po natin, lahat po tayo siguro dito 100% imported na sasakyan ang sinasakyan natin. Pero nakakalungkot naman kung kaya rin lang naman po ng local manufacturers… bakit pa po natin ibibigay sa ibang bansa?”

Panawagan sa Akawntabilidad at Pagbabago

Bilang pagtatapos, binalaan ni Senador Tulfo ang mga opisyal ng DOTr/LTFRB na itigil ang pagpapaburan sa mga dayuhan. Binatikos din niya ang LTFRB sa hindi paggamit ng P319 milyong pondo para sa Public Transport Information and Management Center at P45 milyon para sa route rationalization program, na nagpapakita umano ng kawalan ng intensyon na maayos na ipaliwanag ang programa sa mga maaapektuhang sektor.

“Stop consulting with these people especially from China. Local manufacturers natin, capable sila. 66 years, 77 years na sila, dekada-dekada na. Sana binibigyan natin silang respeto,” giit ni Tulfo.

Ang matapang na pagbatikos na ito ay hindi lamang panawagan para sa modernisasyon, kundi isang panawagan para sa akawntabilidad, pagmamahal sa sariling atin, at kagyat na pagbabago sa pagpapatupad ng programa na dapat ay para sa kapakanan ng masang Pilipino, hindi ng mga dayuhang kumpanya at posibleng korapsyon. Ang PUV Modernization Program ay dapat maging simbolo ng Filipino ingenuity at economic progress, hindi ng pagbili ng ‘basura’ sa presyong ginto.

Full video: