Sa Loob ng Tahanan ng Kapangyarihan: Isang Duterte, Nagbabala Laban sa Sarili Niyang Angkan

Sa loob ng maraming dekada, ang apelyidong Duterte ay naging kasingkahulugan ng kapangyarihan, di-matitinag na impluwensiya, at halos mistikal na popularidad sa pulitika ng Pilipinas. Sa Lungsod ng Davao at buong Mindanao, ang mga Duterte ay hari. Subalit, ang larawang ito ng monolithikong dynasty ay biglang gumuho, hindi dahil sa atake ng kalaban, kundi dahil sa paghihimagsik ng sarili nilang dugo.

Ito ang kuwento ni Dr. Noel Duterte, isang psychiatrist na pamangkin ni dating Pangulong Rodrigo Duterte at pinsan ni Bise Presidente Sara Duterte. Sa isang pambihirang pagkakataon, hayagan at buong-tapang niyang ibinunyag ang kanyang mga matitinding pagbatikos, hindi lamang sa administrasyon ng kanyang tiyuhin, kundi maging sa kakayahan ng kanyang pinsan na hawakan ang pinakamataas na posisyon sa bansa. Ang kanyang mga pahayag, na nagmula sa kalayuan ng New Zealand, ay nagbigay ng isang inside view sa isang angkan na hindi inaasahang makaranas ng internal conflict sa publiko, at nag-iwan ng nakakakilabot na katanungan: Kung mismong ang kanilang pamilya ay nagbabala, ano ang dapat malaman ng mga botanteng Filipino?

Ang Liham at ang Prophecy ng Conviction

Ang pag-aaral sa mga pahayag ni Noel Duterte ay nagsimula sa isang liham na inialay niya sa mga botante ng Davao City, kung saan mariin niyang hinimok ang kanyang mga kababayan na huwag sayangin ang kanilang boto sa kanyang tiyuhin, si dating Pangulong Rodrigo Duterte. Ang hook sa kanyang panawagan ay hindi lang pulitikal, kundi may bahid ng nakakabahalang forewarning patungkol sa mga posibleng kahihinatnan ng kanyang tiyuhin sa International Criminal Court (ICC).

“Don’t waste your vote on him on Monday. He won’t be able to claim the victory seat anyway and you’ll just make city hall more chaotic than it already is,” ang bahagi ng kanyang matalim na payo [01:54].

Ito ay higit pa sa simpleng political disagreement; ito ay isang matapang na pagkilala na ang kapangyarihan ng pamilya ay hindi na sapat upang protektahan ang dating pangulo mula sa mga legal na “konsekuwensiya” [24:55]—isang salitang ginamit ni Noel Duterte upang tukuyin ang mga posibleng kaso na kakaharapin ng kanyang tiyuhin pagbaba sa puwesto. Ayon kay Noel, ang pagtakbo sa mataas na posisyon ay tila isang desperadong hakbang upang makakuha ng proteksiyon, isang insurance policy laban sa katarungan [24:55]. Ang babala niya sa mga Davawenyo ay isang pagtatangkang ipaliwanag na ang pagpapatuloy ng Duterte rule ay hindi na tungkol sa serbisyo-publiko, kundi sa personal na survival ng isang miyembro ng angkan.

Ang Mapait na Pagsusuri sa Pinsan: Walang Temperament at Integrity

Ang pinakamalaking shocker mula kay Noel Duterte ay ang kanyang walang-pag-aalinlangan na pagsusuri sa kakayahan ni VP Sara Duterte na maging Pangulo. Nang tanungin kung sa tingin niya ay karapat-dapat ba ang kanyang pinsan na pamunuan ang bansa, ang sagot niya ay isang matigas na “I don’t believe so” [20:05].

Ang batayan ng kanyang pagtanggi ay hindi nakatuon sa pulitikal na plataporma, kundi sa personal na katangian—ang temperament [20:19]. Ipinaliwanag niya na ang pagiging Pangulo ay nangangailangan ng “a great deal of discipline, patience, integrity” [20:31]. Sa kanyang pananaw, ang mga katangiang ito ay kulang o wala sa kanyang pinsan. Ang malalim na implikasyon nito ay nagmumula sa katotohanang si Noel Duterte ay lumaki sa loob ng kanilang angkan at may natatanging pananaw sa kung paano sila kumilos. Ang kanyang paghuhusga ay nagpapahiwatig na ang iron fist na style ng pamumuno, na epektibo raw sa Davao, ay hindi magiging matagumpay o nararapat sa pambansang antas.

Ang mas nakakagulat pa, nang paghambingin kung sino kina Sara at Rodrigo ang magiging mas mahusay o mas masahol, ang kanyang tugon ay “Neither” [21:05]. Ipinaliwanag niya na ang dalawa ay “very um without one you can’t have the other” [21:09], na nagpapahiwatig na ang pulitikal na karera ni Sara ay nabuhay lamang dahil sa popularity at dynasty na nilikha ng kanyang ama [21:20].

Ang Conversation Killer at ang Horror ng EJK

Bilang isang psychiatrist na naninirahan sa New York (noong 2016) at New Zealand, naikuwento ni Noel Duterte ang kanyang karanasan sa pakikipag-usap sa mga Pilipinong sumusuporta sa kanyang tiyuhin. Sa simula, marami ang humanga sa unfiltered at unrestrained na istilo ng dating pangulo, lalo na noong binatikos nito si Obama at ang Santo Papa [09:44].

Ngunit ang impress na ito ay agad niyang pinutol sa pamamagitan ng isang line na nagpapakita ng kanyang personal na paniniwala: “He kills people. Like why do you admire him?” [10:48]. Ayon kay Noel, ang pahayag na iyon ay agad na nagpapatigil sa anumang talakayan [11:02]—isang “conversation killer” [11:12]. Ipinapakita nito ang tindi ng kanyang moral na pagtutol sa Drug War at sa mga Extra-Judicial Killings (EJK) na nauugnay sa kanyang tiyuhin.

Ang desisyon niyang magsalita ay “conscious choice” [12:14], lalo na matapos niyang makita ang horrifying na posts mula sa kanyang mga kaklase sa Davao, na humantong sa mga insult at, kalaunan, sa balita tungkol sa pagpatay sa isang Korean businessman ng mga pulis [12:51]. Ang pakiramdam na “somebody has to say something” [12:28] ang nagtulak sa kanya na lumabas sa public at maging boses ng dissent, lalo pa’t tahimik ang kanyang mga kakilala sa Davao, maliban na lang sa pribadong usapan.

Ang Ilusyon ng Alitan at ang Paghahanap ng Proteksiyon

Ang kontrobersyal na running mate drama nina Rodrigo at Sara Duterte noong 2022, kung saan tila nagkaroon ng conflict sa kanilang mga plano, ay tiningnan ni Noel Duterte bilang isang “play” [23:00]—isang inobasyon sa pulitika upang mag-apela sa iba’t ibang uri ng botante. Ayon sa kanyang pagsusuri, ang ganitong taktika ay idinisenyo upang akitin ang mga botanteng disillusioned na sa ama, sa pamamagitan ng pagpapakita kay Sara bilang isang “more restrained” [23:30] o “mas pinahusay na bersyon” [24:36] na may sariling paninindigan.

Subalit, naniniwala si Noel na sa huli, susuportahan ng ama ang anak [24:44]. Ang dahilan? “He would endorse anyone who can protect him from what, anything, consequences” [24:44]. Ang pag-amin na ito ay nagbigay-linaw sa matinding motivation ng isang political dynasty: ang pagpapanatili ng kapangyarihan ay hindi para sa ikabubuti ng bayan, kundi para sa personal na immunity at kaligtasan mula sa mga legal liability [24:55]. Ang political ambition ay tila isang mechanism ng depensa, at ang pagpapatuloy ng angkan sa kapangyarihan ang tanging paraan upang masiguro ang proteksiyon.

Ang Pagtakas sa Davao at ang Pagka-diskumpyansa sa Palakasan

Hindi lamang pulitika ang nagtulak kay Noel Duterte na umalis; personal na propesyon din ang isa sa mga dahilan [25:46]. Bilang isang psychiatrist, kinamumuhian niya ang palakasan [26:38] o ang patronage system sa Pilipinas, kung saan ang “basis [for success] like… it’s not based on what you can do but based on who you what your name is and what your relationships are” [26:47].

Ang kanyang surname, ang simbolo ng kapangyarihan, ay ironically naging balakid sa kanyang personal na karera [25:59]. Sa isang bansa kung saan ang networking at ang apelyido ay mas mahalaga kaysa sa competence, napagtanto niya na magiging mahirap siyang maging isang epektibong practitioner sa Davao dahil sa anino ng kanyang pamilya. Kaya naman, ang kanyang pag-alis at paninirahan sa ibang bansa ay isang matinding deklarasyon—ang cost ng pagiging bahagi ng angkan ay napakalaki at nakasasakal, anupat mas pinili niyang itayo ang kanyang sariling identity [26:47] bilang Noel Duterte, at hindi ang “niece of the mayor” [28:31].

Pangwakas: Ang Pagsisisi ng Pamangkin at ang Hamon sa mga Botante

Ang buong kuwento ni Noel Duterte ay isang sobering reminder ng bigat ng isang political dynasty sa isang bansa. Ang kanyang prediction tungkol sa administrasyon ng kanyang tiyuhin—na inilarawan niya bilang “horrifying” [29:39], “depressing and exhausting” [29:46]—ay nagbigay ng isang sense of disappointing vindication [15:19].

Ang kanyang pinakamalaking pagsisisi ay hindi siya nagsalita noong 2015 at 2016, bago ang halalan [29:11]. Kaya naman, sa susunod na eleksiyon, plano niyang maging active sa kampanya laban sa sinumang Duterte candidate [29:01], sa pamamagitan ng pagpapakita ng alternative option [30:50] sa mga botante.

Si Noel Duterte ay kumakatawan sa maliit na paksyon sa loob ng pamilya, isang insider na nagpapatunay sa mga pinangangambahan ng mga kritiko sa loob ng maraming taon. Ang kanyang boses ay isang wake-up call sa mga botante—ang pulitika ay hindi dapat ibatay sa fanaticism o loyalty sa apelyido, kundi sa competence, integrity, at discipline ng mga indibidwal na naghahangad na mamuno [20:31]. Sa huli, siya ay isang Duterte, ngunit hindi “his kind of Duterte” [32:12], at ang kanyang paghihimagsik ay nagtatakda ng isang hamon sa lahat ng Filipino: Alin ang mas mahalaga, ang apelyido o ang karapat-dapat na liderato? Ang buong detalye ng kuwento niya ay dapat maging gabay ng bawat botante sa susunod na pagkakataong sila ay maninindigan sa balota.

Full video: