ANG MAPANLINLANG NA ‘ABULOY’: Paanong Ginamit Umano ni Teves ang Salapi Bilang Bayad sa Dugo at Paninira ng Pagkatao

Sa gitna ng isang bansa na tinatawag na demokratiko, may mga kwento ng pulitika na humihila sa ating mga mamamayan pabalik sa madilim na panahon ng kawalang-katiyakan at karahasan. Ang kaso ni dating Kongresista Arnolfo “Arnie” Teves Jr. ay hindi lamang isang istorya ng matinding pagpapalitan ng kapangyarihan; ito ay isang nakakagimbal na salaysay ng sinasabing pagtataksil sa tiwala ng publiko, kung saan maging ang salitang ‘abuloy’—isang simbolo ng pakikiramay at tulong—ay binahiran ng alegasyon ng ‘bayad sa buhay’ at paninira sa puri.

Ang buong iskandalo ay pumutok sa isang brutal at walang-awang pag-atake sa tahanan ni Gobernador Roel Degamo sa Pamplona, Negros Oriental, noong Marso 4, 2023. Ang trahedyang ito, na kumitil sa buhay ng gobernador at walo pang inosenteng sibilyan, ay naglantad sa isang masalimuot at nakakatakot na balangkas ng karahasan sa pulitika. Ang pinakapusong sugat ng insidenteng ito ay ang katotohanang ang mga biktima—mga simpleng mamamayan—ay naroon upang humingi lamang ng tulong o ‘abuloy’ mula kay Degamo. Sila ay pinaslang habang naghahanap ng kaunting pag-asa.

Dito nagsimulang gumulong ang kuwento ng salapi at dugo na nakakabit kay Teves. Habang pinipilit ng mga awtoridad ang dating kongresista na umuwi at harapin ang kaso, lumabas ang mga alegasyon na mas matindi pa kaysa sa inaasahan. Ang balita ay kumalat: ang umano’y abuloy ni Teves ay ginamit, hindi para magbigay-ginhawa, kundi upang magbayad sa masasamang gawain.

Ang Pambansang Pagtalikod at ang Paghahanap ng Ligtas na Kanlungan

Sa simula pa lamang, ang tugon ni Teves sa akusasyon ng pagiging mastermind sa Degamo slay case ay ang pagtanggi at pagtatago. Dahil nasa ibang bansa siya sa panahong nangyari ang pagpatay, ginamit niya ito upang iwasan ang pag-uwi, nagdahilan ng “napakatinding banta” sa kanyang buhay at pamilya. Ang kanyang pagtangging humarap sa hustisya ay nagdulot ng seryosong aksyon mula sa pamahalaan.

Sinuspinde muna siya, at kalaunan, noong Agosto 2023, nagkaisa ang House of Representatives upang tuluyan siyang patalsikin—isang makasaysayang pangyayari. Tanging si Teves ang unang kongresista na pinatalsik mula nang itatag ang Ikalimang Republika noong 1986. Ang kanyang pagtalikod sa tungkulin at ang kaniyang “hindi nararapat na pag-uugali sa social media” ay naging sapat na batayan para sa kanyang tuluyang pag-alis sa Kongreso.

Sa panahong ito, si Teves ay naghanap ng political asylum sa Timor-Leste, isang aksyon na nagpahirap sa ugnayan ng Pilipinas at ng bansang iyon. Ang pagiging internasyonal na pugante, na may Interpol Red Notice na inilabas laban sa kaniya, ay nagpapakita ng bigat ng kaniyang kaso. Ang dating kongresista, na dating may kapangyarihan at impluwensya, ay tila isang ordinaryong kriminal na tumatakas sa batas.

Mula Abuloy Tungong Bayad sa Dugo: Ang Pagkasira ng Awa

Ang pinakamasakit at pinakanakakagulat na aspeto ng kontrobersiyang ito ay ang alegasyon na nakapaloob mismo sa pamagat ng video: ang abuloy ni Teves ay sinasabing naging ‘bayad’ para sa buhay ng “broadcaster na ama” at ginamit din sa paninira sa pagkatao ni Ella Sistoso.

Ang konotasyon ng salitang ‘abuloy’ ay malalim sa kulturang Pilipino. Ito ay nagpapahiwatig ng pagkakaisa, pagdamay, at pagbibigay ng tulong sa mga nangangailangan o nagluluksa. Ngunit kung ang alegasyon ay totoo—na ang pondo ay ginamit upang pumatay o siraan ang reputasyon—ito ay isang sukdulang pagbaluktot sa moralidad. Ang paggamit ng salapi na dapat ay magsilbing tulong, bilang kasangkapan sa krimen, ay nagpapakita ng isang antas ng kasamaan at kahustuhan na mahirap arukin ng karaniwang tao.

Ang pagkakaugnay ng “broadcaster na ama” sa isyu ng abuloy ay nagpapahiwatig na ang mga pamilya ng mga biktima, o mga saksi na may mahalagang impormasyon, ay posibleng sinubukan na bilhin o patahimikin gamit ang pera. Ang alegasyon na bayad ang buhay ng isang tao sa pamamagitan ng pondo na galing sa isang pulitiko ay nagpapahiwatig ng pag-iral ng isang kultura ng impunity (kawalan ng parusa), kung saan ang mga mayayaman at makapangyarihan ay naniniwalang ang lahat, maging ang buhay ng tao, ay may presyo at maaaring bilhin.

Dagdag pa rito, ang kasong paninira sa pagkatao ni Ella Sistoso ay nagbubunyag ng dalawang-pronged na diskarte ng umano’y kriminal na balangkas: ang paggamit ng karahasan upang alisin ang mga kalaban, at ang paggamit ng propaganda at paninira upang sirain ang reputasyon ng mga kritiko. Si Sistoso, bilang isang indibidwal na napiling target, ay nagiging simbolo ng mga inosenteng tao na dinudurog, hindi sa bala, kundi sa kasinungalingan at paghamak sa publiko. Ang pagwasak ng puri at ang pagpatay sa kredibilidad ay tila isa ring anyo ng pagpaslang sa kasong ito, na nagpapalabas na ang sinumang tumututol sa kapangyarihan ay dapat parusahan, sa anumang paraan.

Ang Mapanganib na Paglalakbay at ang Pagtatapos sa Dili

Ang kawalan ng Teves sa bansa ay nagdulot ng malaking problema sa hustisya. Sa loob ng mahigit dalawang taon, nakita ng Pilipinas kung paano naglaro ang isang akusadong kongresista sa internasyonal na batas, nagtatago at naghahanap ng asylum. Ito ay nagbigay-diin sa tinatawag na “elite impunity,” kung saan ang mga pulitiko ay gumagamit ng kanilang yaman at impluwensya upang takasan ang mga kahihinatnan ng kanilang mga sinasabing krimen.

Ngunit ang kawalan ng katarungan ay pansamantala lamang. Noong Marso 2024, ang dating kongresista ay inaresto ng mga lokal na pulis sa Timor-Leste habang naglalaro ng golf sa isang high-end na pasilidad—isang imaheng sumasalamin sa kanyang pagiging detached sa trahedya na kanyang idinulot. Ang pag-aresto sa kaniya ay batay sa Interpol Red Notice. Ito ay nagbigay ng isang malakas na mensahe: walang sinuman, gaano man kayaman o makapangyarihan, ang maaaring tumakas sa pandaigdigang paghahanap sa hustisya.

Noong Mayo 2025, matapos ang matinding legal at diplomatikong paglilitis, tuluyan nang ipinatapon (deport) si Teves pabalik sa Pilipinas. Ang desisyon ng Timor-Leste na ipatapon siya ay batay sa paghahanap na siya ay isang “threat to national security and interests,” na nagpapatibay sa pagtatalaga sa kanya ng Anti-Terrorism Council ng Pilipinas bilang isang terorista. Ang kaniyang pag-uwi, na sinalubong ng mga awtoridad sa eroplano, ay naghudyat ng isang bagong yugto sa paglilitis.

Ang Aral ng Pamplona: Katatagan ng mga Biktima

Ang buong saga ni Teves ay nagsisilbing isang malagim na aral tungkol sa kalikasan ng pulitika at kapangyarihan sa bansa. Ito ay nagbigay-diin sa matinding pangangailangan na bantayan ang mga lider at tiyakin na walang sinuman ang lalampas sa batas, lalo na ang mga may hawak ng kapangyarihan.

Ang kaso ay pinatibay ng matibay na paninindigan ng mga biktima, lalo na ni Janice Degamo, ang biyuda ng yumaong gobernador, na patuloy na nanawagan para sa hustisya. Ang kanilang katatagan, sa harap ng karahasan at umano’y paninira, ay isang paalala na ang lakas ng ordinaryong mamamayan ay hindi dapat maliitin.

Sa huli, ang kuwento ng ‘abuloy’ na ginamit umanong pambayad sa buhay at paninira kay Ella Sistoso ay mas malalim pa sa mga ulo ng balita. Ito ay tungkol sa moralidad ng pamumuno. Ito ay tungkol sa tiwala na minsan ay ibinibigay ng mga tao sa kanilang mga halal na opisyal, at ang pagtataksil sa tiwalang iyon. Ang pag-asa ngayon ay nakatuon sa korte, kung saan ang katotohanan ay inaasahang mananaig. Ang pagbabalik ni Teves sa Pilipinas ay hindi pa ang katapusan ng laban, kundi simula pa lamang ng matinding pagsubok sa sistema ng hustisya, upang mapatunayan na sa Pilipinas, walang makapangyarihang tao ang mas mataas sa batas. Higit sa lahat, ang kasong ito ay mananatiling isang maingat na paalala sa lahat ng Pilipino: ang kapangyarihan na walang pananagutan ay ang pinakamapanganib na puwersa sa mundo.

Full video: