Ang Mapa ng Korapsyon: Whistleblower ng Customs, Direktang Itinuro Sina Pulong Duterte at Mans Carpio sa Utos na Magpalabas ng Kritikal na Kargamento

Higit sa $6.4 bilyong halaga ng kontrabando at isang kasaysayan ng korapsyon na umaabot sa P100 Bilyon. Ito ang mga numerong bumabagabag sa katahimikan ng Bureau of Customs (BOC) habang sumasailalim ito sa matinding imbestigasyon ng Kongreso. Ngunit sa gitna ng teknikal na talakayan tungkol sa sistema at proseso, isang boses ang umalingawngaw—ang boses ni Jimmy Guban, isang dating intelligence officer na naglakas-loob na pangalanan ang mga anino sa likod ng malawakang katiwalian.

Sa isang sesyon ng pagdinig na nakatuon sa walang katapusang eskandalo ng smuggling sa bansa, hindi nag-atubili si Guban na ituro ang dalawang personalidad na may mataas na katungkulan noong nakaraang administrasyon: sina Congressman Paolo “Pulong” Duterte at Manases “Mans” Carpio. Ayon sa kanyang nakakagulantang na testimonya, ang utos na pakawalan ang isang kargamento ay nagmula mismo sa kanila—isang alegasyon na nagbigay-linaw sa matagal nang haka-haka tungkol sa mga makapangyarihang puwersa na nagkokontrol sa ahensya.

Ang Direktang Utos Mula sa ‘Davao Mafia’

Ang pinakapuso ng testimonya ni Guban ay ang alegasyon na ang BOC ay matagal nang nasa ilalim ng kontrol ng tinawag niyang “Davao Mafia” (20:13). Ito raw ay isang sindikato na binubuo ng mga opisyal ng gobyerno at pribadong indibidwal na nagpapatakbo ng smuggling sa Pilipinas. Ang kanyang paglalantad ay tumukoy sa isang kritikal na insidente na malinaw na nagpapahiwatig ng impluwensiya ng mga pinangalanan.

“May instruction directly to me na i-release mo ‘yung container,” paliwanag ni Guban [00:37], kasunod ng tanong kung sino ang bumubuo sa Mafia. Ang utos na iyon, aniya, ay dumating matapos ang “call from… sa bibig niya nanggaling, from Pulong and Mans” (0:41). Ang impormasyong ito, na dumaan umano sa Commissioner at Director, ay sapat na upang puwersahin ang pagpapalabas ng kargamento, na nagpapakita ng hindi mapag-aalinlanganang kapangyarihan ng mga indibidwal na ito sa loob ng ahensya.

Ang pagbanggit sa “Pulong and Mans” ay nagbigay ng kongkretong pangalan sa “Central Command” ng korapsyon na matagal nang pinaghihinalaan. Habang inamin ng isang dating Commissioner na ginawa ang Central Command upang labanan ang desentralisadong “Tara System” sa pamamagitan ng sentralisasyon ng alert system (15:01), iginiit naman ni Guban na ang kinalabasan nito ay kabaligtaran. Sa halip na matanggal, ang korapsyon ay naging sentralisado, na mas madaling kontrolin ng mga “higher officer” at nagpapahintulot sa iisang grupo na magdesisyon kung sino ang palulusutin at sino ang hahabulin (14:16).

Ang Hindi Mamatay-matay na ‘Tara System’

Para kay Jimmy Guban, ang korapsyon sa BOC ay hindi bagong sakit; ito ay isang matandang kanser na umaabot na sa kasaysayan ng ahensya. Sa kanyang 17 taong serbisyo bilang intelligence officer (10:48), nasaksihan niya ang ebolusyon ng sistemang kilala bilang “Tara System” (11:05).

Ayon kay Guban, ang “Tara” ay isang sistema ng suhol o “lagay” na nagpapabilis sa transaksiyon at nagpapahintulot sa kargamento, legal man o hindi, na makalusot nang walang aberya (12:23). Sa ilalim ng sistemang ito, hindi na kailangang dumaan sa masusing pagsusuri, inspeksyon, o x-ray ang isang kargamento (12:30). Ang halaga ng Tara ay binabayaran “per container,” na nagiging pondo para sa mga tiwaling kawani ng BOC, mula sa pinakamababa hanggang sa pinakamataas (12:55).

Ang modernisasyon, tulad ng pagbabago mula sa Red, Green, at Yellow Lanes tungo sa selectivity system (11:16), ay hindi nagpabago sa ugat ng problema. Sa katunayan, ginawa lamang nitong mas pabor sa mga tiwali ang proseso. “Mas pabor sa kanila,” giit ni Guban, na nagpapahiwatig na ang sistema ay naging “magical” para sa mga may koneksyon, na nagpapalusot sa mga magnetic lifters at iba pang iligal na kalakal (26:19, 26:36).

Ang pinakakakila-kilabot na pagtataya ni Guban ay ang sukat ng pinsalang idinudulot ng Tara sa ekonomiya. Ayon sa kanya, ang tinatayang pagkalugi dahil sa korapsyon sa BOC ay hindi lang P27 bilyon, kundi umaabot sa P100 bilyon (29:56). At iyan ay sa isang port pa lamang. Ang kabuuang pinsala sa lahat ng 38 ports ng bansa, kasama na ang Manila, Batangas, Subic, Davao, at Cebu, ay nagpapahiwatig ng isang pambansang kalamidad (30:04). Ang halagang ito ay sapat upang pondohan ang kritikal na serbisyo para sa bansa, ngunit sa halip ay napupunta sa bulsa ng iilang tiwaling indibidwal.

Ang Pagiging Biktima ng Katapatan

Ang testimonya ni Guban ay hindi lamang tungkol sa sistema ng BOC; ito ay isang emosyonal na salaysay tungkol sa pagtataksil at paghahanap ng hustisya. Sa kabila ng kanyang matagal at tapat na serbisyo, siya ay naging “fall guy”—ang biktima ng sistemang kanyang sinubukang labanan (40:15).

Isinalaysay ni Guban ang kanyang karanasan nang hulihin nila ang isang abandonadong kargamento—isang insidente na malamang ay nauugnay sa kontrobersyal na magnetic lifters na naglalaman ng droga, na inimbestigahan ng Senado (41:29). Ikinuwento niya na kasama niya ang mga ahente ng Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA) sa paghuli (41:10), at walang nawalang kargamento sa kanilang pangangalaga (36:38).

Ngunit ang kasunod na nangyari ay kabalintunaan: “Ako po ang kinasuhan” (41:53). Sa halip na kilalanin bilang bayani, si Guban at ang kanyang kasamahan ay ang mga kinasuhan, habang ang mga BOC personnel na may direktang kaugnayan sa pagpapalusot ay hindi ginalaw (41:44). Ang mas matindi pa, ang may-ari ng kargamento na umamin sa Senado ay biglang naglaho (42:01).

“Sana your honor, pairalin po ‘yung tama na batas, rule of law. Huwag naman po sana ‘yung impluwensya,” ang kanyang emosyonal na pagtatapos (43:08). Ang kanyang kaso ay kasalukuyang naka-apela, at ang kanyang panawagan ay isang hiyaw para sa katarungan, hindi lamang para sa kanyang sarili kundi para sa lahat ng tapat na naglilingkod sa gobyerno.

Ang Landas Patungo sa Malinis na Aduana

Ang mga detalye ng korapsyon na ibinunyag ni Guban ay nagbibigay-diin sa pangangailangan para sa radikal, hindi lamang “minor,” na pagbabago (38:53). Si Guban, na may malalim na kaalaman sa ahensya, ay nagbigay ng mga kongkretong solusyon upang tuluyan nang putulin ang ugat ng Tara:

Strict na Accreditation sa AMO: Ang Account Management Office (AMO) ay ang pinakaimportanteng linya ng depensa. Kailangang tiyakin na ang mga consignee at incorporator ng mga kumpanya ay lehitimo at hindi bugos, upang may mapanagot sa batas (32:45).

Pre-shipment Inspection (PSI): Kinumpirma ng BOC na ito ang direksyon ng ahensya (39:41). Ngunit iginiit ni Guban na mahalaga ang pre-inspection mula sa port of origin upang hindi na makalusot ang maling deklarasyon. Ang pagkakamali sa bill of lading ay nangangahulugang may kasabwat na galing mismo sa pinanggalingan ng kargamento (33:30).

Rotation ng mga Personnel: Kailangang iwasan ang pagkakaroon ng personal connection ng mga empleyado sa mga nag-aangkat. Ang mga examiner ay dapat i-reassign tuwing dalawa o tatlong buwan sa iba’t ibang port, tulad ng Maynila papuntang Batangas, upang hindi ma-identify kung kanino ang produkto (33:15).

Paghihiwalay ng Impormasyon: Upang mawala ang “tara nila gulo,” hindi dapat alam ng examiner at intelligence operative kung sino ang may-ari ng kargamento. Tanging ang deputy commissioner at AMO lamang ang dapat may kaalaman sa sensitibong impormasyon na ito (33:09, 34:10).

Ang mga mungkahing ito ay nagpapatunay na ang BOC ay hindi lamang nangangailangan ng modernisasyon sa teknolohiya, kundi nangangailangan ng modernisasyon ng integridad.

Konklusyon

Ang testimonya ni Jimmy Guban ay higit pa sa isang serye ng alegasyon; ito ay isang blueprint ng korapsyon. Inilatag niya ang mapa ng katiwalian, mula sa mga simpleng lagay sa bodega hanggang sa mga direktang utos mula sa pinakamataas na antas ng kapangyarihan. Ipinapakita nito na habang ang BOC ay naglalabas ng mga ulat tungkol sa modernisasyon, nananatiling buo at matatag ang sindikato ng “Tara.”

Ang laban para sa malinis na BOC ay hindi lamang laban sa smuggling; ito ay laban sa impluwensya at kapangyarihan na pinoprotektahan ang mga kriminal at gumagawa ng biktima sa mga bayani. Ang panawagan ni Guban para sa katarungan ay dapat maging panawagan ng bansa—isang agarang pagkilos upang linisin ang BOC “mula sa ulo pababa,” dahil ang ekonomiya, seguridad, at ang integridad ng gobyerno ay nakasalalay sa paggapi sa mga anino ng BOC na naghaharing-hari sa ating mga daungan. Sa huli, ang pagkilala at pagbibigay-hustisya kay Jimmy Guban ay magiging panimula ng isang tunay at pangmatagalang reporma.

Full video: