13 TAONG KAPALPAKAN SA SINGIL NG KURYENTE: MILYONG-MILYON NA OVERCOLLECTION, IBABALIK BA SA TAUMBAYAN?

Ang Pambansang Grid at ang Bigat sa Bulsa ng Bawat Pilipino

Sa gitna ng patuloy na pagtaas ng presyo ng mga bilihin at serbisyo, ang singil sa kuryente ay nananatiling isa sa pinakamabigat na pasanin ng bawat pamilyang Pilipino. Sa matinding init ng pagtatanong sa Kamara de Representantes, isang nakakagulantang na katotohanan ang nabuksan: isang 13-taong ‘blackout’ sa pag-audit ng Energy Regulatory Commission (ERC) sa National Grid Corporation of the Philippines (NGCP), isang pagkukulang na posibleng nagdulot ng bilyon-bilyong pisong overcollection mula sa taumbayan.

Ang naganap na pagdinig ay hindi lamang tungkol sa numero o sa mga legal na probisyon; ito ay isang mainit at emosyonal na komprontasyon sa pagitan ng mga mambabatas na nagpapakita ng magkaibang pananaw kung paano dapat pangalagaan ang interes ng publiko laban sa mga korporasyong may monopolyo sa mahahalagang serbisyo. Sa sentro ng labanang ito ay si Congressman Dan Fernandez, na seryosong humihingi ng transparency at katarungan para sa mga konsyumer, at si Congressman Rufus Rodriguez, na naglalatag ng mga procedural at legal na balakid.

Ang Pag-amin sa 13-Taong Pagkukulang

Ang pinakamalaking rebelasyon sa pagdinig ay ang lantaran at diretsahang pag-amin ni ERC Chairperson Monalisa Dimalanta sa isang matagal nang kapalpakan ng ahensya. Ayon sa kanyang paglalahad, ang huling rate reset ng NGCP ay nagtapos pa noong 2015, na sumasaklaw sa regulatory period mula 2011 hanggang 2015 [18:24]. Nangangahulugan ito na mula 2016 hanggang sa kasalukuyan, ang NGCP ay patuloy na sumisingil batay sa mga dating rate na inaprubahan halos isang dekada na ang nakalipas.

“Labing tatlong taon na po tayong walang rate reset,” bigkas ni Cong. Fernandez, na nagpapahiwatig ng kanyang pagkadismaya. Kinumpirma ito ni Dimalanta, na nagsabing ang kawalan ng rate reset ay dahil sa pagkukulang ng ERC noong mga panahong iyon [19:24].

Ang implikasyon ng kawalang-aksyon na ito ay napakalawak at lubhang nakakaalarma. Kapag walang rate reset, walang nagaganap na review ng mga singil ng NGCP at wala ring assessment ng halaga ng kanilang mga assets [19:39]. Sa esensya, ito ay nagbigay-daan sa NGCP na patuloy na kolektahin ang dating taripa kahit pa ang kanilang mga assets at operasyon ay nagbago na o dapat nang ma-depreciate. Ang pinakamabigat na hinala ni Cong. Fernandez ay ang posibleng bilyon-bilyong pisong labis na nakolekta, o overcollection, na dapat ibalik sa mga Pilipino [20:53].

Ang Labanan sa Porsyento: 3% vs. Ang Sakit sa Bulsa

Sa mainit na diskusyon, iniharap ni Cong. Rufus Rodriguez ang isang punto na naglalayong ilihis ang atensyon ng komite mula sa NGCP. Ayon kay Rodriguez, ang cost share ng NGCP sa kabuuang singil sa kuryente ay 3% lamang [02:54]. Ang generation charge ang siyang pinakamalaking bahagi, na umaabot sa 52%, habang ang distribution ay nasa 25% [03:05].

“Kung seryoso tayo sa pagpapababa ng kuryente, dapat mag-focus tayo sa Generation area,” giit ni Rodriguez [03:14].

Ngunit matapang itong sinalag ni Cong. Fernandez, na nagpaliwanag na hindi dapat balewalain ang maliit na porsyento kung ito ay nag-ugat sa katiwalian o kapalpakan. “Maliit lang Php1 at 10 cents per kilowatt hour ‘yun po ang General na sinisingil pero 10 cents lang ang difference, malaking bagay po ‘yan sa atin pong mga kababayan,” diin ni Fernandez [20:45]. Ang 10 sentimo, kapag pinagsama-sama sa loob ng 13 taon, mula sa milyun-milyong konsyumer sa buong bansa, ay magiging bilyun-bilyong halaga. Ang diin ay: kahit maliit ang porsyento, ang isyu ay ang kawalan ng due diligence ng ahensya at ang karapatan ng taumbayan na hindi singilin nang labis.

Ang Pagtatangkang Harapin ang Dayuhang Impluwensya

Isa pang nagpainit sa pagdinig ay ang pagkuwestiyon ni Cong. Fernandez sa pagkawala ng mga Chinese director ng NGCP na imbitado sa pagdinig. Sina Chairman Guang Zhu at Director Si Yeng Wang Liin ay pawang hindi dumalo, at ang paliwanag ni Mr. Anthony Almeda, ang kinatawan ng NGCP, ay dahil umano sa “Chinese New Year” at isang “special meeting” sa Beijing [09:29].

Ang palusot na ito ay nagdulot ng malaking pagduda. Nagtanong si Cong. Fernandez: “Kung napaka-importante ng hearing na ito, ano ba naman ang lumipad pabalik dito, um-attend ng hearing, tapos lumipad ulit pabalik sa China?” [11:35]. Ang pagdududa ay lalo pang tumindi sa tanong kung sinasadya ba ng mga Chinese executive na iwasan ang pagdinig, lalo na’t sila ang may-ari ng State Grid of China, na isa sa may hawak ng NGCP.

Upang linawin ang isyu ng kontrol, mahigpit na hiningi ni Fernandez ang “Shareholders Agreement” ng NGCP at State Grid of China [13:42]. Giit niya, kailangang malaman kung talagang walang kontrol ang Chinese government sa operasyon at maintenance ng pambansang grid, tulad ng ipinagmamalaki ng NGCP. Ang kahilingan sa mga dokumento, tulad ng authority to purchase land at memoranda sa mga construction projects, ay mahalaga upang makita ang buong larawan ng performance at governance ng korporasyon [14:29].

Ang Pag-iwas sa Drafts at ang Tindi ng Oversight Power

Ang pinakatanyag at pinaka-dramatikong bahagi ng pagdinig ay ang pagpapatupad ni Cong. Rufus Rodriguez ng isang Point of Order [24:07]. Nang sisimulan na ni Cong. Fernandez na talakayin ang “draft partial initial determination” at “draft final determination” ng ERC para sa ika-apat na regulatory period (2016-2022), mariing tumutol si Rodriguez.

“We cannot be discussing non-final decisions and merely temporary drafts,” deklara ni Rodriguez [24:07]. “Otherwise, we’ll be intruding into the authority of the ERC… How can we be discussing drafts?” [24:21].

Ito ay agad namang sinagot ni Cong. Fernandez sa pamamagitan ng pagdiin sa kapangyarihan ng Kongreso. “That’s the reason why we have this oversight power to check the abuse of some agencies of our government,” tugon niya [24:50]. Iginigiit niya na ang mga draft na iyon ay naglalaman ng probisyon na nagpapahintulot sa NGCP na singilin ang mga konsyumer para sa mga proyektong hindi pa tapos [25:06], isang malinaw na pag-abuso sa pondo ng taumbayan na dapat agad na busisiin, final man o hindi pa ang desisyon.

Ang pagtatalo ay nagpapatunay na ang laban sa katiwalian at para sa transparency sa sektor ng kuryente ay hindi madali. May mga pormal na balakid, procedural na hamon, at legal na debate na sadyang ginagamit upang pabagalin at pahirapan ang proseso ng pagtuklas sa katotohanan.

Ang Hamon sa Kinabukasan: Refund at Accountability

Ang pagdinig na ito ay nagbigay ng pag-asa at pangamba. Ang pag-amin ng ERC sa matagal na nilang pagkukulang ay isang hakbang patungo sa accountability. Gayunpaman, ang labanan ay malayo pa sa katapusan. Sa panig ng ERC, sinabi ni Chairperson Dimalanta na inaasahan nilang matatapos ang final evaluation para sa rate reset ng 2016-2022 sa susunod na linggo [21:26].

Ang bawat mamamayang Pilipino ay naghihintay ng resulta. Ang tanong ay hindi lang kung magkano ang magiging bagong rate, kundi kung magkakaroon ba ng refund para sa overcollection na naganap sa loob ng 13 taon. Kung mapapatunayan na ang rates ay naging labis dahil sa kawalan ng review at dahil sa inefficiencies ng NGCP, ang bilyun-bilyong halaga ay dapat ibalik sa mga konsyumer.

Ang labanan ni Cong. Fernandez laban sa NGCP at ang matitinding komprontasyon sa Kongreso ay nagpapakita ng tindi ng pagpupursige ng ilan nating mambabatas na protektahan ang power ng taumbayan. Ito ay isang paalala na ang presyo ng kuryente ay hindi lamang isang simpleng singil, kundi isang isyu ng pambansang soberanya, transparency, at katarungang panlipunan. Ang taumbayan ay dapat maging mapagbantay, at patuloy na manawagan para sa kumpletong accountability mula sa lahat ng ahensya at korporasyon na may hawak sa ating pambansang grid. Hindi na dapat maulit ang 13 taong katahimikan. Patuloy nating subaybayan ang pagdinig, dahil ang bawat sentimo ay mahalaga, at ang katotohanan ay dapat mananaig

Full video: