₱142 BILYONG BOMBA SA BADYET: SENADOR SOTTO, GALIT NA GALIT SI MARCOS, IBINUNYAG ANG ‘MALALANG PORK BARREL’ NI CHIZ ESCUDERO!

Sa isang iglap, tila gumulantang sa katahimikan ng pulitika ng bansa ang isang eskandalong may kinalaman sa pambansang pondo. Ito ay ang di-umano’y ₱142.7 Bilyong “budget insertions” o mga siningit na alokasyon sa panukalang 2025 National Budget, isang isyu na tinawag ng mga beteranong mambabatas na ‘scandalous,’ ‘excessive,’ at ‘malalang pork barrel.’ Ang usapin, na umikot sa pangalan ni Senate President Francis ‘Chiz’ Escudero, ay nagdulot ng matinding tensyon at umabot pa sa Malacañang, kung saan sinasabing labis na nagalit si Pangulong Ferdinand ‘Bongbong’ R. Marcos Jr.

Ang Pagbubunyag: Tito Sotto at ang Demand sa Imbestigasyon

Ang nagbigay daan sa matinding debate at imbestigasyon ay si dating Senate President Vicente ‘Tito’ Sotto III, na mariing iginiit ang pangangailangang silipin at imbestigahan ang nasabing insertions [00:40]. Sa isang panayam, inilarawan ni Sotto ang situwasyon bilang isang “skandalo” na hindi dapat palampasin. Ayon sa kanya, ang ₱142.7 bilyon, na inilagay umano ni Escudero, ay isang malaking pondo na hindi na naaayon sa tradisyunal na pagpasok ng mga proyektong pantulong.

Ipinaliwanag ni Sotto na noong panahon ng mga “old timers” katulad niya, tinotolerate ang pagpasok ng mga “amendment” o proyekto ng mga senador para sa kanilang lokalidad, ngunit ito ay kailangang pag-usapan sa plenaryo, dumaan sa “program of work,” at karaniwan ay may katamtamang halaga lamang, tulad ng ₱200 milyon hanggang ₱500 milyon [01:53], [05:50]. Subalit, ang pagpasok ng bilyon-bilyong halaga na diretsong inilagay sa Bicameral Conference Committee (Bicam) ay ibang usapan na [01:44], [06:17].

“Pagka ganyan bilyon-bilyon ang usapan at hindi niyo nilagay sa budget kundi nilagay niyo sa bicam, ay teka muna ibang usapan ‘yan. Malalang pork barrel ang tawag diyan,” mariing pahayag ni Sotto [06:17]. Ang Bicam ay ang huling yugto ng paggawa ng badyet kung saan pinagsasama ang bersyon ng Senado at Kamara, at ang pagpasok ng bilyon-bilyong halaga sa yugtong ito ay nagpapahiwatig ng kawalan ng transparent na proseso at pag-iwas sa masusing pagtatanong.

Tiyak aniya na magkakaroon ng “motion to investigate” sa Senado, partikular pagkatapos ng inaasahang privilege speech ni Senator Panfilo ‘Ping’ Lacson [01:25], [07:05], na matagal nang kritiko ng anumang uri ng ‘pork barrel’ sa badyet. Ibinunyag pa ni Sotto na baka mas malaki pa umano ang hindi pa nakikita, at ang mga lumilitaw na detalye ay nakagugulat na, gaya ng ₱1.9 bilyong alokasyon para sa isang maliit na barangay sa Mindoro, at ₱9 hanggang ₱10 bilyon para sa flood control sa isang bayan na may populasyong wala pang 10,000 [07:13]. Ang ganitong uri ng alokasyon, ayon kay Sotto, ay nagpapakita ng labis at di-makatuwirang paggamit ng pondo.

Ang Reaksyon ni Pangulong Marcos: Galit at Banta ng Veto

Ang isyu ay hindi lamang nanatili sa mataas na antas ng Senado. Ayon pa kay Sotto, nakaabot na kay Pangulong Marcos Jr. ang balita, at “galit daw” ang Pangulo nang malaman ang tungkol sa insertions [08:12], [02:40]. Sinasabing hindi umano alam ng Pangulo ang tungkol sa ₱142.7 bilyong insertions, at kung alam lang daw niya ito, siguradong ibibitin niya (Veto) agad ang probisyon [03:06].

Ang reaksyon na ito ng Pangulo ay nagpapahiwatig ng malinaw na pagtataka at hindi pagsang-ayon sa proseso na ginamit. Ang pag-alam sa ganitong kalaking siningit na pondo matapos na itong ipasa ay nagpapahirap sa administrasyon, na ngayon ay kailangang ayusin ang problema [14:38].

Ang Depensa ni Escudero: Maliit na Porsyento?

Matapos ang ilang araw na pananahimik at kaliwa’t kanang batikos, sumagot si Senate President Escudero. Ngunit sa halip na magbigay ng detalyadong paliwanag, ang kanyang depensa ay nakabatay sa pagmamaliit sa halaga ng insertion. Ayon kay Escudero, ang ₱142.7 bilyon ay “maliit lang naman ‘yan,” na hindi pa raw umaabot sa 2% ng kabuuang ₱6.1 Trillion na badyet [15:55], [16:18].

Ang ganitong pahayag ay lalong nagpainit sa kontrobersiya. Para kay Sotto, ang pagsasabing “maliit lang” ang ganoong kalaking halaga ay nagpapahiwatig ng kawalan ng pagpapahalaga sa pondo ng bayan. “Sa kanila, ang ₱142.7 bilyon ay maliit. Ibig sabihin, talagang ngayon ang tindi na ng mga pulitikong ito,” wika ni Sotto [16:26].

Dagdag pa rito, idinepensa ni Escudero ang sarili sa pamamagitan ng pagtukoy sa iba, partikular ang sinasabing mas malaking insertions sa Kamara de Representantes, o sa House ng mga Romualdez. Gayunpaman, binatikos ni Sotto ang taktika na ito: “Hindi ‘yun ang issue, Chiz. Hindi ang issue dito kung sino ‘yung mas malaki sa inyo… Ang punto diyan, i-imagine mo ‘yan, siningit niyo na lang ‘yan sa Bicam—₱142.7 Bilyon” [17:02]. Idinagdag pa ni Escudero na hindi raw siya sumasagot sa mga “anonymous” o “chismis” na alegasyon, isang pahayag na mariing kinontra ni Sotto, na nagsabing ang alegasyon ay “napakadetalyado ng mga figures, ng mga data” at hindi gawa-gawa [18:41].

Ang Biktima: Edukasyon at Kalusugan

Ang nakakabagabag na bahagi ng eskandalong ito ay ang pinaghihinalaang pinagkuhanan ng ₱142.7 bilyon. Lumitaw ang mga ulat na ang pondo ay nagmula sa mga budget cuts sa Department of Education (DepEd) at Department of Health (DOH), na inilipat sa mga infrastructure projects ng Department of Public Works and Highways (DPWH) [03:21], [11:24].

Ang ganitong paglipat ng pondo ay may malinaw na epekto sa serbisyo sa publiko. Habang ang edukasyon at kalusugan ay nakakaranas ng kakulangan, ang bilyon-bilyong pondo ay ibinuhos sa mga imprastraktura. Mas malala pa, ito ay sumasalungat sa mandato ng 1987 Constitution na nagsasaad na ang edukasyon ang dapat na may pinakamataas na budgetary priority [11:45]. Ang pagtataas ng badyet ng DPWH, na mas mataas pa sa DepEd, ay itinuturing ni Sotto na ‘unconstitutional.’

Mga Benepisyaryo: Bong Go at ang Kanyang ₱3 Bilyon

Sa gitna ng imbestigasyon, may mga pangalan na lumitaw bilang mga tiyak na nakinabang sa insertions. Kabilang dito ang ilang probinsya na nakatanggap ng malalaking pondo, gaya ng Bulacan (₱12 bilyon) at Sorsogon (Escudero’s province, ₱9 bilyon) [20:59], [21:07].

Ngunit ang isa pang nakagulat na rebelasyon ay ang pagkakasangkot ni Senator Bong Go, dating malapit na aide ni Pangulong Rodrigo Duterte. Ayon sa ulat na ibinunyag sa panayam, may ₱3 bilyon na insertion na nakita, at ang nakakabahala ay may nakasulat na “on behalf of Senator Bong Go” sa remarks ng pondo, na nakalaan diumano para sa mga barangay health station [20:15], [24:11].

Ang detalyeng ito ay nagbigay ng kulay sa isyu, na tila nagpapahiwatig ng isang “sabwatan” o “barkadahan” ng mga pulitiko [24:47]. Mariin namang binalaan ni Sotto na dapat mahagip din si Bong Go sa imbestigasyon upang malaman kung paano nakuha ang ganoong kalaking pondo.

Ang Pangako ng Scrutiny at Transparency

Ang panawagan ni Sotto at ni Lacson para sa isang imbestigasyon ay hindi lamang para sa pagtukoy ng mga nagkasala, kundi para mapigilan ang pag-ulit ng ganitong ‘skandalo’ [07:46]. Iginiit ni Sotto na kung hindi pa naire-release ng gobyerno ang pondo, dapat ay hindi ito i-release ni Pangulong Marcos [07:55].

Ang insidenteng ito ay nagpapakita ng matinding pangangailangan para sa mas masusing pagbusisi sa pambansang badyet. Kung ang pondo ay aalisin sa edukasyon at kalusugan upang ilipat sa mga proyektong bigla-biglaang lumabas, ang mga mamamayan ang magdurusa. Ang pangako ni Sotto, anuman ang mangyari—mapunta man siya sa minority o majority—ay ang masusing pag-i-scrutinize ng badyet, lalo na sa panahon na “taas ng bilihin, maraming mahirap, maraming nagugutom” [10:42], [10:59].

Hindi na ito isyu ng pulitika, kundi isyu ng moralidad at pagpapatupad ng Konstitusyon. Ang imbestigasyon na isasagawa ng Senado ay magiging kritikal upang linawin ang katotohanan: Sinu-sino ang talagang responsable sa pagpasok ng “malalang pork barrel,” at paano maibabalik ang tiwala ng publiko sa proseso ng paggawa ng badyet. Kailangang matukoy ang mga promotor ng ₱142.7 bilyong insertion at panagutin ang mga taong gumawa ng iskandalo sa pondo ng bayan [12:27]. Ito ang laban para sa transparency at hustisya para sa bawat Pilipino

Full video: