Sa isang nagulantang na pagdinig sa Senado, nabunyag ang isang malalim at nakababahalang sistema ng korapsyon sa loob ng Department of Public Works and Highways (DPWH), na nagbubuklod sa mga mataas na opisyal at nagpapakita ng hindi etikal na paggamit ng pondo ng bayan. Ang mga seryosong akusasyon, na nagmula sa isang whistleblower at kinumpirma ng matatalas na tanong mula sa mga senador, ay nagpinta ng isang larawan ng paglilinlang, pagpapalobo ng presyo, at mga proyekto na, sa halip na tulungan ang publiko, ay tila ginawa pa ngang negosyo ang kalamidad.

Nagsimula ang pagdinig sa pagharap ni Engineer Hernandez, kung saan siya ay tinanong ni Senator Jinggoy Estrada tungkol sa daloy ng pera sa mga proyekto ng DPWH. Malinaw na tinangka ni Engr. Hernandez na iwasan ang diretsong sagot, iginiit na hindi siya ang nakikipag-ugnayan sa mga pulitiko kundi ang mga kontraktor. Gayunpaman, sa patuloy na pagtatanong ni Senador Estrada, lumabas na mayroong “porsyento” o kickback sa mga proyekto. Bagama’t sinabi ni Hernandez na hindi niya alam kung tumatanggap ang mga pulitiko, inamin niya na mayroong bawas na 6% para sa “office” sa bawat proyekto ng kalsada at gusali. Ito ay nangangahulugan na 94% lamang ng project cost ang napupunta sa aktwal na proyekto, isang pahayag na nagpukaw ng pag-aalala. Ang nakababahalang implikasyon ay kahit may bawas na, ito pa umano ang kaso kung saan “talagang matutupad” ang proyekto.

Hindi nagtagal, lumipat ang usapan sa kwestyon ng Construction Materials Price Data (CMPD) sa DPWH. Nagtanong si Senator Estrada kay Director Borromeo ng Bureau of Construction tungkol sa sistema ng pagtukoy sa presyo ng mga materyales. Inamin ni Director Borromeo na ibinalik sa Central Office ang kontrol ng CMPD mula sa mga regional at district offices dahil sa “discrepancies” – kung saan ang presyo ng semento, halimbawa, ay mas mataas pa sa CMPD kaysa sa commercial hardware stores, na dapat ay mas mura dahil sa bultuhang pagbili ng gobyerno.

Ang pag-amin na ito ay nagbigay-diin sa isang malaking problema: ang posibilidad ng overpricing at ang pagkawala ng kontrol sa pagtukoy ng patas na presyo para sa mga materyales sa konstruksyon. Sinabi ni Director Borromeo na may mga pagkakataong nagdaragdag ng “freight fees” at “hauling” ang mga district office, na minsan ay nagiging dahilan ng pagdodoble ng presyo, na hindi dapat mangyari. Dahil dito, inaasahang maglalabas ang Central Office ng bagong CMPD para sa lahat ng rehiyon at distrito, na inaasahang magiging mas malapit sa komersyal na presyo at mas magiging transparent sa publiko.

Ngunit ang pinakamatinding pagbulgar ay nagmula kay Ginoong Orle Regala Gotesa, isang dating sundalo at security consultant ng Ako Bicol Party-list ni Congressman Saldico. Naglakas-loob si Gotesa na magsalita sa pagdinig, nagpapahayag ng pagkabahala para sa kinabukasan ng kanyang mga anak at apo, at ang kanyang pagsisisi sa kanyang naging partisipasyon sa “anomalya at korapsyon” na lumabas sa hearing.

Sa kanyang sinumpaang salaysay, detalyadong inilarawan ni Gotesa ang kanyang naging papel sa pagde-deliver ng mga “basura” – ang kanyang tawag sa mga bag na puno ng pera. Ayon kay Gotesa, bawat bag ay naglalaman ng humigit-kumulang Php48 milyon. Ipinahayag niya na tatlong beses sa isang linggo, simula Disyembre 2024 hanggang sa kanyang pagbibitiw noong Agosto 2025, ay nagde-deliver sila ng pera kay Congressman Saldico at, higit na nakakagulat, sa bahay ni dating House Speaker Martin Romualdez.

Nagbigay pa si Gotesa ng halimbawa ng isang pagkakataon kung saan 46 na bag, bawat isa ay may Php48 milyon, na nagkakahalaga ng Php2.2 bilyon, ang dinala sa bahay ni Congressman Saldico. Mula rito, 35 na bag ang idine-deliver sa bahay ni Romualdez sa Forbes Park, habang ang natitirang 11 bag ay naiwan sa unit ni Congressman Saldico sa Horizon Residence sa Taguig. Ang mga transaksyong ito ay nangyayari tatlong beses sa isang linggo, isang regular na daloy ng pera na nagpapahiwatig ng isang organisadong sistema ng kickbacks. Ang mga bag na ito, ayon kay Gotesa, ay mayroon pang “post-it” na nakasaad ang laman, na nagpapatunay sa kanyang mga pahayag. Ikinumpirma rin ni Gotesa ang pagkakakilanlan ng mga executive assistant ni Saldico na sina John Paul Estrada at Mark Tiksay, na siyang nangangasiwa sa mga naturang aktibidad.

Mas nakababahala pa, kinumpirma ni Gotesa na minsan ay nagde-deliver din sila ng pera sa isang bahay sa Aguado, na dating bahay ni Michael Yang, na ngayon umano ay pag-aari na ni Speaker Romualdez. Ito ay nagbigay ng bagong dimensyon sa akusasyon, na nagpapahiwatig ng posibleng ugnayan sa mas malalaking personalidad sa pulitika. Dahil sa panganib na kanyang kinakaharap, hiniling ni Gotesa na mailagay sa Witness Protection Program.

Hindi lamang sa National Capital Region (NCR) ang problema. Ipinunto ni Senator Risa Hontiveros ang mga “ghost projects” at “substandard projects” sa Quezon City, partikular ang mga proyekto sa drainage rehabilitation sa Barangay Tatalon at South Triangle na nagkakahalaga ng Php110 milyon. Inamin ni DPWH District Engineer Johnny Protesta na ang ginawa lang nila ay “painting at declogging,” na may kaunting “manhole repair.” Ito ay nakababahalang pag-amin dahil ang halaga ng proyekto ay napakalaki para sa simpleng pagpipintura at paglilinis lamang.

Ayon sa Quezon City Engineering Office, ang declogging ng drainage sa buong Quezon City ay nagkakahalaga lamang ng Php20 milyon sa loob ng isang taon. Kung gayon, paano umabot ng Php110 milyon ang dalawang proyekto lamang? Ang totoong rehabilitation ng drainage, ayon sa QC City Engineering Office, ay nangangailangan ng paghuhukay, pag-install ng reinforced concrete pipes, at pag-restore ng semento, na nagkakahalaga ng humigit-kumulang Php20 milyon bawat proyekto. Malinaw na ang DPWH-QC ay nagpapalobo ng presyo at hindi gumagawa ng aktwal na trabaho na nakasaad sa programa.

Mas nakakagulat pa ang kaso ng tatlong pumping stations na ginawa sa Matalahib Creek, na nagkakahalaga ng Php350 milyon. Sa halip na kontrolin ang baha, pinalala pa umano nito ang sitwasyon sa Araneta Avenue, na umabot pa hanggang sa Banawe. Ayon sa mga residente at sa pag-aaral ng QC City Engineering Office, ang disenyo ng proyekto ay dapat mag-pump ng tubig mula sa creek palabas sa San Juan River, ngunit sa halip ay naging harang pa ang mga pumping station sa daloy ng tubig. Ang datos ay nakakabahala: bago ang proyekto, sa 57mm na ulan ay 0.2m lang ang baha, ngunit pagkatapos ng proyekto, sa 19mm na ulan ay umabot na sa 1.50m ang baha. Malinaw na ang proyektong ito ay isang “flood enhancement” sa halip na “flood control.”

Binigyang-diin din ang papel ng Commission on Audit (COA) sa pagdinig. Kinumpirma ni Ms. Tracy Sonico, Supervising Auditor ng Office of the Secretary ng COA, na ang mga ghost projects at substandard projects ay dapat na made-detect sa post-audit level. Ngunit kinumpirma rin niya na may mga kaso kung saan “two days from the notice to proceed, 46% completed na,” at “after 15 days, 89% completed na” ang proyekto. Ang mga pahayag na ito ay nagdulot ng pagdududa sa kakayahan ng COA na agad na makita ang mga iregularidad. Inamin ni Sonico na kulang sila sa tao at inalis pa ang mahigit 100 plantilla positions, na nagpapahirap sa kanila na gampanan ang kanilang mandato. Nagsimula lamang ang fraud audit ng COA noong Agosto 2025, matapos ang sumbong sa Pangulo at press conference, na nagpapahiwatig ng pagiging reaktibo kaysa proaktibo sa pagtugon sa korapsyon.

Ang mga serye ng pagbulgar sa pagdinig ay nagpapakita ng isang malaking problema sa pamamahala at pananagutan sa DPWH. Mula sa mga kickback, overpricing ng materyales, “ghost projects,” hanggang sa mga proyektong pinalala pa ang sitwasyon ng kalamidad, malinaw na ang pondo ng bayan ay pinagsasamantalahan. Ang paglaganap ng korapsyon ay hindi lamang nakakapinsala sa integridad ng gobyerno kundi naglalagay din sa panganib sa buhay at kapakanan ng mga mamamayan. Ang panawagan para sa mas matinding pananagutan at transparency ay mas matindi na ngayon kaysa kailanman. Ang pagdinig na ito ay isang pambungad lamang sa isang mas malaking laban para sa tunay na pagbabago at katarungan sa ating bansa.