Ang mga pangyayari nitong nakaraang linggo ay nagbigay ng isang mapait ngunit mahalagang leksyon sa lahat—hindi lamang tungkol sa gender sensitivity at respeto sa pagkakakilanlan, kundi pati na rin sa kapangyarihan ng social media at ang bigat ng pananagutan. Ang buong bansa ay yumanig sa kuwento ng isang transgender personality mula sa Cebu, si Jude Bacalso, at ang isang hindi pinangalanang waiter na umano’y pinatayo niya nang dalawang oras matapos siyang tawaging “sir.” Mabilis na kumalat ang insidente, nagliyab sa batikos, at nagbunsod ng isang matinding online war na naglantad ng malalim na hati sa lipunan.

Hindi maikakaila ang emosyonal na bigat ng kuwento. Sa isang iglap, ang isang simpleng pagkakamali sa pagtawag—isang “sir” sa halip na “ma’am”—ay nauwi sa isang pampublikong paghaharap na naging usap-usapan, hindi lamang dahil sa isyu ng misgendering, kundi dahil sa alegasyon ng pag-abuso sa kapangyarihan. Mula sa mga unang ulat, inilarawan ang sitwasyon na si Bacalso, sa gitna ng kanyang galit, ay nagpasya na “turuan ng leksyon” ang waiter. Ang ‘leksyon’ na ito, ayon sa mga naunang ulat at viral posts, ay ang pagpapatayo sa waiter sa harap niya habang hinihintay ang resolusyon mula sa management, isang pagsubok na umabot umano sa loob ng dalawang oras.

Ang reaksiyon ng publiko ay mabilis, matindi, at walang humpay. Milyun-milyong netizen ang nagpahayag ng kanilang matinding pagkadismaya. Ang sentro ng kanilang batikos ay hindi lamang ang pagiging sensitibo sa gender, kundi ang kawalan ng empatiya sa isang taong nasa serbisyo, na nagtatrabaho at maaaring pagod na, na nagkamali dahil sa hindi sinasadyang kapabayaan. Ang katanungan ay umikot sa power dynamics: tama ba na ang isang customer na may impluwensya ay magparusa sa isang service crew sa ganitong paraan? Ang paghingi ng paumanhin ng waiter ay tila hindi sapat, at ito ang nagtulak sa marami upang ituring ang insidente bilang isang display of privilege—isang panggigipit na hindi katanggap-tanggap.

Sa gitna ng lumalalang kontrobersiya, lumabas ang isang matinding boses na lalong nagpaalab sa apoy ng diskurso: si Tito Mars, isang social media personality, na nagpahayag ng kanyang napakabangis at hindi sinasala na opinyon. Ang kanyang reaksyon ay nagbigay ng kulay sa extremity ng pampublikong debate. Sa kanyang komentaryo, hindi lamang niya binatikos ang aksyon ni Bacalso kundi kinuwestiyon din ang kanyang hitsura at pagkakakilanlan sa isang nakasasakit na paraan. Tinawag niya si Bacalso na “mukhang lalaki,” at iginiit na hindi dapat magalit ang mga tulad niya kapag tinawag na “sir” dahil ito raw ang “katotohanan.” Mas masahol pa, pinaratangan niya ang ilang miyembro ng LGBTQUIA+ community, partikular ang mga transgender, ng pagiging “privileged,” “ambisyosa,” at “feelingerang babae.” Ang ganitong klaseng mapanira at bastos na pananalita ay nagpapakita ng kalaliman ng ignorance at prejudice na kinakaharap ng transgender community sa bansa, ngunit, sa kabilang banda, ito rin ay nagbigay diin sa napakatinding poot na nararamdaman ng publiko sa umano’y abuso na naganap.

Ang kritisismo na ito, gaano man ito ka-personal at kasakit, ay nagtulak kay Jude Bacalso na lumabas at magbigay ng kanyang opisyal na pahayag at paglilinaw, isang hakbang na maituturing na pagkaing humble pie sa harap ng pambansang atensyon. Sa kanyang opisyal na statement, inihayag ni Bacalso na nakipag-usap siya sa management ng restaurant, isang crew, at ang supervisor. Bagaman wala ang waiter, nagkasundo sila na ituloy ang mas inclusive practices sa restaurant—isang positibong hakbang patungo sa pagbabago ng kultura.

Ngunit ang pinakamahalagang bahagi ng kanyang pahayag ay ang pag-amin at paglilinaw. Una, humingi siya ng paumanhin. “I also realized that in the impassioned pursuit of my advocacy I could have done with a little measure of kindness, sadly quite absent in the ruckus this has all unnecessarily created,” pag-amin niya. Ito ay isang pagkilala sa kanyang naging pagkukulang—na sa paghabol sa hustisya para sa kanyang pagkakakilanlan, nawala ang mahalagang halaga ng kabaitan. Pangalawa, at ito ang nagbigay ng bagong anggulo sa kuwento, nilinaw niya ang isyu ng ‘pagpapatayo.’ Iginiit niya na: “I did not demand that the waiter stand for the whole length of time as I was explaining my side of the gender sensitivity issue. It was he who chose to stand in front of me as we waited for input from management.”

Ang linyang ito ay nagbago sa narrative. Kung totoo man na pinili ng waiter na tumayo, ito ay nagbubukas ng tanong tungkol sa pakiramdam ng waiter sa presensya ni Bacalso, at ang pressure na dulot ng sitwasyon. Kahit hindi niya inutos ang pagtayo, ang kanyang aura at ang init ng paghaharap ay sapat na upang maramdaman ng waiter ang obligasyon o takot na manatiling nakatayo—isang epekto pa rin ng hindi pantay na power dynamic. Ito ay hindi ganap na nagpapawalang-sala kay Bacalso, ngunit nagbibigay ng nuance sa usapin. Ang insidente ay nag-ugat sa misgendering, ngunit ang paglala nito ay dahil sa lack of kindness at ang perceived abuse of authority na hindi niya nagawang pigilan.

Ang kontrobersiya ay nagbigay aral sa dalawang panig ng salamin. Sa isang banda, ito ay isang matinding paalala sa pangangailangan ng gender sensitivity. Sa isang bansang tulad ng Pilipinas na may mataas na pagtanggap sa LGBTQIA+, mahalaga pa rin na igalang ang preferred pronouns at identity ng bawat isa. Ang isang simpleng “ma’am” ay isang act of validation na malaki ang epekto sa isang taong matagal nang nakikipaglaban para makita.

Sa kabilang banda, ang insidente ay nag-ugat din sa isyu ng privilege at empathy. Ang adbokasiya para sa pagkakapantay-pantay ay hindi dapat gamitin upang mang-api o magparusa sa mga mas mababa sa lipunan. Ang pagiging biktima ng discrimination ay hindi nagbibigay ng lisensya upang maging aggressor. Ang labanan para sa pagkakapantay-pantay ay dapat isagawa sa pamamagitan ng pagtuturo at pakikipag-usap, hindi sa parusa at pagpapahiya. Ang exhaustion ng isang service worker at ang emotional labor ng isang trans individual ay parehong totoo, ngunit ang pagtugon sa isa ay hindi dapat maging sanhi ng pagyapak sa isa.

Ang resolusyon ng kaso—ang pangako na maging mas inclusive ang restaurant at ang publikong paghingi ng paumanhin ni Bacalso—ay nagbibigay ng isang glimpse of hope. Ito ay isang uphill path to reconciliation, ayon sa supervisor ng restaurant. Ang insidenteng ito ay nagbigay ng platform para sa mas malalim na diskusyon, na kung saan ang advocacy ay dapat umakma sa kindness, at ang hustisya ay hindi dapat maging sanhi ng panggigipit. Nawa’y ang mapait na leksyon na ito ay magsilbing hudyat upang ang bawat Pilipino ay matutong magpakumbaba, makinig, at magbigay galang sa bawat isa, anuman ang kanilang kasarian o katayuan sa buhay, nang walang kapalit na dalawang oras na paghihirap. Ito ang totoong diwa ng healing at learning na kailangan nating makamit. Ang bawat salita ay may bigat; ang bawat aksyon ay may kahihinatnan. Sa huli, ang kabaitan pa rin ang pinakamabisang adbokasiya.

Full video: